Vlaamse creatieve sector maakt groeispurt, maar blijft kwetsbaar

Hoe groot is het aandeel van de creatieve sector in de Vlaamse economie? Best groot, blijkt uit de cijfers die het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) distilleerden uit de Kruispuntbank voor Ondernemingen. In 2016 was de sector goed voor 5,6 procent (12,5 miljard euro) van de bruto toegevoegde waarde van Vlaanderen, en 6,3 procent van het totaal aantal werkende voltijdsequivalenten (VTE’s).

Toch is het vooral de stijging van de absolute cijfers tussen 2009 en 2016 die opvalt. Qua aantal VTE’s (+26%), aantal zelfstandigen (+77%), bruto toegevoegde waarde (+42%) en omzet (+54%) zitten de economische cijfers erg in de lift. Dat is vooral te danken aan een stevige groeispurt in de subsectoren ‘design’ en ‘communicatie, pr en reclame’. Relatief gezien groeit ook een kleine speler als de gamingsector goed mee. 

Alleen de digitale en gedrukte media vallen – weinig verrassend – uit de toon, met dalingen op elk vlak. Zo daalde de toegevoegde waarde met 188 miljoen euro. Ter vergelijking: die steeg voor design met 1,1 miljard euro en voor communicatie, pr en reclame met 785 miljoen euro.

Streven naar eigenheid

Voor Flanders DC, de Vlaamse creatieve ondernemingsorganisatie die de cijfers dinsdag voorstelt, is het een duidelijk bewijs dat de sector ook economisch scoort. “Er wordt soms een beetje meewarig gedaan over creatieve ondernemers, maar dit bevestigt nog maar eens dat creatieve zielen niet enkel voor emoties of nieuws zorgen”, zegt directeur Pascal Cools, die erop wijst dat de cijfers een onderschatting zijn. Personen die via een sociaal bureau voor kunstenaars zijn tewerkgesteld of Vlaamse ondernemingen die in Brussel actief zijn, werden niet meegerekend.

“We hebben steeds meer vrije tijd, en de consument besteedt ook meer middelen aan eigenheid: de kleren die we dragen of de concerten waar we naartoe gaan”, verklaart Cools de sterke groei. “Bovendien is de creatieve sector heel gebonden aan de plaats waar je woont.” Lees: je kunt de nieuwste Vlaamse topserie niet gaan producen in Oost-Europa.

Opvallend is wel dat het aantal werkgevers niet meegroeit met de sector. Er is zelfs een lichte daling te merken. Bij Flanders DC wijzen ze op het gebrek aan een gezond middensegment – “de Vlaamse kmo”. Het blijft een verhaal van ‘vele kleintjes maken groot’ en een toplaag waar de consolidatie voortduurt. Denk maar aan de fusie tussen De Persgroep en Medialaan.

Precaire statuten

Intussen zijn in het voorbije jaar ook wel wat alarmsignalen uit de sector gekomen. Afgelopen zomer stelde Fast Company, het nieuwsmedium voor creatieve beroepen, dat veel creatieven overwerkt zijn. Uit verschillende sectoren – van de podiumkunsten tot creatief ontwerp – komen ook voortdurend klachten over tewerkstelling in onderbetaalde (of niet-betaalde), precaire statuten.

Begin deze maand nog liet de audiovisuele sector in Vlaanderen weten aan de rand van de afgrond te staan, door een gebrekkig financieringsmodel. De uitbreiding van de taxshelter naar de podiumkunsten zou sterk in de koek van de tv- en filmproducenten gesneden hebben. Straks wordt die ook uitgebreid naar de gamingindustrie.

Bedrijven zoals andere

Cools pleit er niettemin voor om nog verder uit te breiden. “De taxshelter heeft zijn effect gehad en zou dat ook kunnen hebben voor andere sectoren, zoals de designwereld. Op de privémarkt blijft het bijzonder moeilijk om fondsen te werven: voor een kledingcollectie is het veel moeilijker om met marktonderzoek te komen dan voor etenswaren.” 

Volgens Cools is het vooral zaak om creatieve ondernemingen als bedrijven te gaan percipiëren “en hen evenveel recht op ondersteuning te bieden als een voedings- of een bouwbedrijf”.

Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (N-VA) ziet in de cijfers alvast een “bevestiging van de waarde van deze sectoren voor de Vlaamse economie en arbeidsmarkt” en een teken dat de inzet van de Vlaamse regering voor het  ondernemerschap vruchten afwerpt.