Zo gaan mensensmokkelaars te werk: ‘Wie niet kan betalen bekoopt het met de dood’

De speurders weten nog niet goed wat ze moeten met het WhatsApp-bericht waarin de familie van de vermoorde Daniël 100.000 euro losgeld werd gevraagd. Het kan een dwaalspoor zijn, een bericht van iemand die niks met de moord te maken heeft. Of misschien werd de familie echt onder druk gezet om losgeld te betalen voor hun zoon, bijvoorbeeld omdat ze nog een openstaande schuld hadden bij mensensmokkelaars. Vaak wordt pas betaald na aankomst. In een interview met VRT liet de vader van Daniël vanuit Libanon verstaan dat het volledige bedrag is betaald, 20.000 dollar in totaal. Het bedrag van 100.000 euro dat in de WhatsApp werd gevraagd, is een enorm bedrag, ook in de wereld van de mensensmokkelaars.

“Een all-inroute vanuit Libanon (van waaruit Daniël en zijn moeder vertrokken, BST) naar België kost al gauw een paar tienduizenden euro’s”, zegt Stef Janssens, mensensmokkelexpert van het federaal migratiecentrum Myria. “Met all-in bedoel ik dat niet enkel het vervoer en verblijf bekostigd is, maar ook alle corruptiekosten en valse documenten. Bij sommige smokkelaars krijg je als familie een korting, maar bij andere moet je net bijbetalen als het gezin bij elkaar wil blijven.”

Kogelhuls in de tent

Wie niet kan of wil betalen moet het geregeld met de dood bekopen. In 2016 wou een 25-jarige Soedanees in een kamp in de buurt van Calais overstappen naar een ander mensensmokkelnetwerk om in Engeland te geraken. Dat konden zijn vorige passeurs niet verkroppen. “Hij is dood teruggevonden in een maïsveld”, zegt Patrick Legein van vzw Humain, die zich ontfermt over de migranten. “Intimidaties zijn legio. In Duinkerke zijn er verschillenden die een kogelhuls terugvonden in hun tent.”

Ook medewerkers met een smokkelnetwerk riskeren hun leven. Op de parking langs de E40 in Drongen brachten twee Oekraïense mensensmokkelaars in 2015 een Litouwse vrachtwagenchauffeur om het leven. Hij werd in zijn cabine neergestoken en gewurgd met een gps-kabel, na een discussie over 10.000 euro die hij nog van hen moest krijgen voor enkele transporten.

Het zou de eerste keer zijn dat mensensmokkelaars in België een kind ontvoeren voor losgeld, maar de strategie komt vaak voor op de vluchtelingenroute in Afrika. Het Mixed Migration Centre in Genève deed een bevraging bij 11.000 migranten en stelde vast dat 15 procent van hen op een bepaald moment is gekidnapt. 

Statuut slachtoffer mensensmokkel

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wil een sensibiliseringsactie rond het mensensmokkelstatuut. In België kunnen slachtoffers daarvan gebruikmaken, als ze informatie geven over de smokkelaars. In ruil krijgen ze een tijdelijk verblijfsstatuut. Komt het uiteindelijk tot een proces, dan krijgen ze een permanent verblijf. En toch maken slachtoffers er amper gebruik van. In 2017, de recentste cijfers, stapten zeventien slachtoffers van mensensmokkel in de procedure. 

In een mensensmokkelzaak van het federaal parket zijn in maart veertien personen veroordeeld door de rechtbank met gevangenisstraffen tot zeven jaar. Het ging om een 100-tal slachtoffers in België. Volgens minister Geens kregen zij het slachtofferstatuut aangeboden, maar ging geen enkele migrant daarop in. “Slachtoffers vrezen heel vaak represailles voor hun familie of vrienden”, zegt Geens.

Wie bovendien zijn zinnen heeft gezet op Engeland, houdt de smokkelaars liever te vriend. En heel vaak bevinden zich onder slachtoffers ook nog enkele passeurs. Het is niet altijd eenvoudig om hen te isoleren. 

“Toch zou het goed zijn om de politiediensten en iedereen die met de migranten in aanraking komt te sensibiliseren”, zegt Stef Janssens. “In plaats van hen te benaderen als een illegaal die het land uit moet, is het beter om de migranten te zien als een belangrijke bron van informatie bij wie je het vertrouwen moet winnen. Maar dat vraagt ook tijd en administratie. Gezien de Belgische politie zo veel intercepties doet, moet ze er dan ook de middelen voor krijgen.”