Heeft de serie ‘13 Reasons Why’ een zelfdodingspiek veroorzaakt?
De jongerenserie 13 Reasons Why, over de 13 redenen waarom een tiener zelfdoding pleegt, is zeer controversieel in de VS. Haar redenen zouden te simplistisch zijn en de zelfdoding zelf zou te expliciet in beeld gebracht zijn. Volgens de hardste critici veroorzaakte de serie zelfs een golf van zelfdoding in Amerika, maar klopt dat wel?
Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.
Van wie komt die claim?
Al direct was het omstreden: een Netflix-serie die draait om de zelfdoding van de hoofdpersoon – die ook nog eens in gruwelijk detail in beeld wordt gebracht. Dwars tegen de mediarichtlijn in om zelfdoding niet te presenteren als oplossing voor welk probleem dan ook, en daarbij niet in te gaan op de gebruikte methode, zo luidde de kritiek.
Nu zouden er na het uitkomen van de serie in de VS onder jongeren inderdaad 195 zelfdodingen méér zijn te betreuren, schrijft een onderzoeksteam onder leiding van hoogleraar gedrag en welzijn John Campo in vakblad Journal of the American Academy of Child & Adolescent.
Het is niet te zeggen of de suïcidepiek oorzakelijk verband houdt met de serie, erkent Campo. Niettemin is ‘voorzichtigheid bij de blootstelling van kinderen en adolescenten aan de serie geboden’, stelt de groep vast.
En, klopt het?
Op het eerste gezicht wel. Direct na het uitkomen van de serie, op 31 maart 2017, zag Campo een piek in het aantal zelfdodingen van 10- tot 17-jarigen, die drie maanden aanhield. Dat sluit aan bij sommige andere onderzoeken, benadrukken de onderzoekers: zo werd na verschijning van de serie het zoekwoord ‘suïcide’ vaker gebruikt op internet, en registreerde zeker één ziekenhuis een toename in het aantal suïcidepogingen.
Maar kijk wat verder, en er blijken ook dingen niet te kloppen. Zo steeg het aantal zelfdodingen onder jongeren al vóórdat de serie uitkwam. Dat is een trend die de onderzoekers netjes versleutelen, maar het geeft wel aan dat er meer factoren zijn die het aantal zelfdodingen bepalen dan Netflix alleen. Ook is vreemd dat de suïcidegolf al begon in maart. Dat komt vast door de reclame die Netflix voor de serie maakte, redeneert Campo. Maar in de trailer was van de zelfdoding niets te zien en komt het woord suïcide niet eens voor.
Zo mogelijk nog vreemder, erkent ook het onderzoeksteam zelf, is dat de toename van zelfdoding zich beperkte tot de jongens, terwijl de serie draait om zelfdoding van een meisje. Bekend is dat het bij ‘zelfmoordbesmetting’ juist draait om herkenning: na de in de media verslagen zelfdoding van acteur Robin Williams was er een zelfdodingsgolf onder volwassen mannen die vijf maanden aanhield. Na het online komen van 13 Reasons Why was er onder de meiden echter zelfs iets minder zelfdoding.
Bovendien is het onderzoek zwak uitgevoerd en “een schoolvoorbeeld van hoe statistiek niet moet”, vindt desgevraagd statisticus Casper Albers. Hij wijst erop dat de wetenschappers hun cijfers in allerlei brokjes verdeelden, per leeftijdscategorie en naar maand, wat de kans op toevalstreffers in een van de subcategorieën vergroot. “Wat hebben ze enorm zitten vissen, wow.”
Ander onderzoek, dat vorige week verscheen, gaat lijnrecht in tegen Campo’s bevindingen. 15- tot 29-jarigen die het tweede seizoen van de serie hadden gezien, meldden juist minder zelfdestructieve gedachten – en gaven aan meer dan voorheen geneigd te zijn om iemand met suïcidale neigingen te helpen.
Dus, klopt het?
Hoewel er duidelijk zoiets bestaat als kopieergedrag na een publiek uitgemeten zelfdoding, is het twijfelachtig of 13 Reasons Why ook zo’n effect heeft gehad. Bij de grootste risicogroep – jonge vrouwen – is zo’n verband er in elk geval niet.