Het verhaal van Brussel-Noord: hoe versnippering van bevoegdheden leidt tot besluiteloosheid

Herinnert u zich nog de heisa over een tweet van voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) uit september 2017? Francken verheugde zich toen over het feit dat de politie 14 mensen in het Maximiliaanpark en 9 mensen in het Noordstation had opgepakt. #opkuisen postte hij op Facebook, maar bijna 2 jaar later is er totaal geen sprake van "opkuisen" want het busstation aan het Noordstation ligt er smeriger bij dan ooit. 

Niet dat het probleem met de transmigranten en daklozen aan het zogenoemde Communicatiecentrum Noord (CCN) toen nieuw was, want al in 2011 eiste de gemeente Schaarbeek van het Brussels Gewest dat een deel van het gebouw grondig zou worden schoongemaakt en ontsmet. Het Noordstation en het CCN liggen op het grondgebied van Schaarbeek, maar het station valt onder bevoegdheid van de NMBS en het CCN is eigendom van het Brussels Gewest.

Onder het CCN huist een bus- en metrostation. Vooral de busreizigers aanschouwen al jaren de verloedering van de plaats waar ze de bus nemen. Karton dat dient als matras, etensresten en een penetrante geur van urine: het is niet wat je als reiziger verwacht.

Ook de buschauffeurs van De Lijn die hun pauze nemen, worden ermee geconfronteerd. Daarom stoppen de bussen van de Vlaamse vervoersmaatschappij sinds vandaag al voor de tweede keer in enkele maanden tijd elders in de stad. Meteen is een derde overheid betrokken: de Vlaamse regering. 

De overlast aan Brussel-Noord wordt veroorzaakt door transmigranten en daklozen. Daarom had de Brusselse regering een jaar geleden beslist om - in het verlengde van de winteropvang voor daklozen - meer opvangplaatsen ter beschikking te stellen, onder meer door het opvangcentrum in Haren weer te openen. "We kunnen niet aanvaarden dat die mensen de komende dagen op straat en in de stations gaan rondhangen", zei Brussels minister Pascal Smet (SP.A).

Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS), die het dossier intussen naar zich toe heeft getrokken, schrijft een brief aan premier Charles Michel (MR) en staatssecretaris Theo Francken (N-VA). Als de federale regering de migranten niet in een asielprocedure opneemt of terugstuurt naar hun land van herkomst, moet zij instaan - lees betalen - voor hun opvang, redeneert hij. 

"We wachten niet op de federale regering want er is een schrijnende humanitaire situatie die opgelost moet worden, maar we vragen wel dat de federale regering eindelijk haar verantwoordelijkheid opneemt", aldus Pascal Smet in mei vorig jaar.

Francken voelt zich niet aangesproken. "Ik heb me altijd verzet tegen zo’n migratiehub die de stad Brussel en het Brusselse gewest blijkbaar wel willen", luidt zijn reactie. De toenmalige staatssecretaris waarschuwt voor het aanzuigeffect van zo'n hub en vindt dat het hier gaat over een veiligheidsprobleem.

Volgens Francken moet de Schaarbeekse burgemeester Bernard Clerfayt (DéFI) maar eens uit zijn pijp komen. Als burgemeester moet hij de openbare orde handhaven, luidt zijn redenering.

Enkele dagen later kondigt minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) een actieplan aan waarbij ook de federale politie wordt betrokken. 

"Die acties zullen zich de volgende dagen, weken als het moet, op het terrein voordoen. Wij zullen dat geregeld evalueren en bijsturen indien nodig", zegt Jambon in de Kamer. Zijn bedoeling? "Het doel is het Noordstation aan de reizigers terug te geven."

Enkele maanden later duikt het probleem van Brussel-Noord weer op. Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) eist een oplossing en dreigt ermee de bussen van De Lijn elders te laten stoppen. "Er zijn problemen met hygiëne en veiligheid. De situatie is onveilig voor zowel de chauffeurs van De Lijn als de reizigers", klaagt hij.

Weyts wil een ander busstation, vóór het CCN-gebouw, maar zoiets is uiteraard niet in een handomdraai te realiseren. Zo is er een vergunning van het Brussels Gewest nodig. Dus moet de politie het probleem maar oplossen. Hallo Brussels Gewest? Hallo Schaarbeek?

"Wat kan de politie doen? Een slaapplaats bieden aan die mensen? Dat is de taak niet van de politie of van Schaarbeek", reageert burgemeester Clerfayt. "De burgemeester maakt er een politiek oorlogje van", reageert Francken. "Nu is het voor andere partijen beter om het probleem te laten groeien dan oplossingen te vinden", vindt Brussels minister-president Vervoort.

Eind november keren de bussen terug naar het Noordstation, er komen afspraken om het busstation netjes te houden en de politie zegt toe wat meer te gaan patrouilleren. Maar vorige maand blijkt dat het allemaal boter aan de galg, want de vakbonden bij De Lijn dreigen met een staking wegens de aanhoudende problemen rond veiligheid en hygiëne. 

Intussen hebben enkele spelers een andere naam, want de N-VA heeft de federale regering verlaten. Pieter De Crem (CD&V) heeft Jan Jambon opgevolgd op Binnenlandse Zaken en Maggie De Block (Open VLD) is op Asiel en Migratie in de plaats van Theo Francken gekomen. 

Het discours is niet veranderd. Het Brussels Gewest blijft erbij dat het federale niveau met een oplossing moet komen, maar Maggie De Block herhaalt dat er geen extra opvangcentrum komt. "We willen niet zoals vorige keer nog voor een aanzuigeffect zorgen. Daardoor hebben we nu 250 transmigranten in plaats van 100", aldus de minister van Asiel en Migratie. De Brusselse N-VA - de partij van Jambon en Francken - voert aan dat de Brusselse regering de toestroom aan transmigranten in stand houdt door een voedselbedeling toe te staan, de bushalte aan het station te weinig onderhoudt en de vergunning voor een ander busstation tegenhoudt.

De cirkel is rond, iedereen wijst naar iedereen, maar het probleem blijft bestaan. Met dank aan het onvermogen van de verschillende bestuursniveaus om knopen door te hakken. De busreizigers, de chauffeurs, maar in zekere zin ook de transmigranten en de daklozen blijven in de kou staan.