Genderkloof in stemhokje subtieler dan verwacht

“Vrouwen zijn een beetje linksig. Tot ze een rechtse man ontmoeten en beseffen: hij heeft ook wel gelijk.” De prijs voor meest vrouwvriendelijke uitspraak zal de Nederlandse politicus Thierry Baudet niet winnen. Laat staan de meest accurate.

Maar dat vrouwen anders stemmen dan mannen, klopt wel. Toen ze honderd jaar geleden voor het eerst konden deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen, stemden ze massaal op de katholieken. Ook in 1949, toen ze voor het eerst hun zegje mochten doen in de parlementaire verkiezingen. “Vrouwen stemden toen rechtser dan mannen, omdat hun religieuze affiliatie sterker doorwoog bij hun stemgedrag”, zegt politicologe Silvia Erzeel, die aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) onderzoek doet naar politieke genderverschillen.

Vandaag ziet de scheiding der seksen er helemaal anders uit. Dat blijkt uit de Belgian local elections study, die de Universiteit Gent, Universiteit Antwerpen, Universiteit Hasselt, de VUB en een handvol Franstalige universiteiten voerden. Bij de lokale verkiezingen in 2018 trokken zij 4.087 kiezers aan de mouw toen zij het stembureau verlieten, met de vraag op welke partij of politicus zij gestemd hadden. Hun antwoorden leggen een aantal opmerkelijke verschillen bloot in het stemgedrag tussen man en vrouw.

Outsiders

Groen, Open Vld en CD&V hadden meer vrouwelijke kiezers dan andere partijen. Het kiespubliek van koploper Groen bestond voor 57 procent uit vrouwen. Bij Open Vld en CD&V ging het om respectievelijk 56 en 54 procent. Het Vlaams Belang en PVDA, daarentegen, hadden meer mannelijke kiezers. Zo bestond het kiespubliek van Vlaams Belang, de meest ‘mannelijke’ partij, voor slechts 40 procent uit vrouwen. Bij PVDA was dat 46 procent.

Conclusie? De genderkloof situeert zich niet zozeer tussen links en rechts, maar tussen het centrum en de extremen, zegt Erzeel. “Vrouwen stemmen meer op gevestigde partijen. Mannen kiezen eerder voor politieke nieuwkomers en outsiders.” De uitslag van N-VA illustreert dat. Toen de partij aanvankelijk opkwam, trok ze meer mannen dan vrouwen aan. Nu is dat ongeveer gelijk. “Niet zozeer vanwege haar standpunten, maar omdat ze een gevestigde partij is geworden.”

Opvallend is dat vrouwen zichzelf wel linkser positioneren op een schaal van links tot rechts. Maar die zelfrapportage vertaalt zich niet in een duidelijk linkser stemgedrag, met uitzondering van de jongste generatie. “Op dat vlak is de kloof bij ons minder duidelijk dan bijvoorbeeld in Nederland, waar vrouwen wel linkser stemmen dan mannen”, zegt de VUB-politicologe.

Migratie

Wat opvalt is dat de genderverschillen ook fluctueren van verkiezing tot verkiezing. “Ze hangen af van de concrete thema’s die op dat moment actueel zijn en de concrete boegbeelden die partijen op dat moment naar voren schuiven”, zegt Erzeel. Kiezers stemmen dus in de eerste plaats op basis van hun attitudes, bijvoorbeeld tegenover migratie of sociale zekerheid, en niet vanuit hun sekse.

Uit een Nederlands kiezersonderzoek in opdracht van de Volkskrant blijkt dat vrouwen bijvoorbeeld meer belang hechten aan duurzaamheid en klimaat. Als we die lijn kunnen doortrekken naar Vlaanderen, dan kunnen de partijen die van klimaat een speerpunt maken, zoals Groen, daar daar op 26 mei de vruchten van plukken. Mannen hechten dan weer meer belang aan veiligheid, een thema dat met de moord op Julie Van Espen bovenaan op de politieke agenda staat.

En wat met Hilde Crevits, die minister-president wil worden? De kans is reëel dat zij CD&V een vrouwvriendelijker imago aanmeet. Maar of het de partij ook meer stemmen oplevert, valt nog te zien. Er is onder andere concurrentie van Open Vld, die zich met nieuwkomers als Sihame El Kaouakibi en Goedele Liekens volop als vrouwenpartij profileert. “Mannen stemmen vaker op mannen”, zegt Erzeel. “En hoewel vrouwen makkelijker op een vrouw stemmen, verkiezen zij ook nog vaak een man.”