Jada Pinkett Smith zegt dat ze verslaafd was aan porno, maar kan dat wel?

Uit een onderzoek uit 2018 bleek dat porno ook in Vlaanderen een prominente plaats in de dagbesteding heeft: gemiddeld surft men 3 keer per week naar erotische filmpjes, circa 25 minuten lang. Mannen kijken nog steeds vaker dan vrouwen: zo gaf 1 op de 5 aan dagelijks online seks te bekijken, onder vrouwen doet amper 1,2% dat in die frequentie. Seksuoloog Wim Slabbinck vertelde vorig jaar in Van Gils & Gasten nog dat 70 à 80% van de mannen maandelijks naar porno kijkt, vrouwen ongeveer 15 à 17%.

Hij stelde toen ook dat er niets mis is met porno kijken: “Porno is een variant van masturberen. Het prikkelt je fantasie en is een goede vorm van ontspanning, die niet veel tijd en moeite kost.” Al vertelde hij er ook bij dat het wel degelijk uit de hand kan lopen en dat je verslaafd kunt raken aan de prikkelende beelden: “Je kan het vergelijken met iemand met een eetproblematiek, die ’s avonds twee potten ijs eet. Je zoekt dan troost in eten. Wie pornoverslaafd is, gaat op zoek naar een manier om gevoelens van eenzaamheid of een gebrek aan zelfvertrouwen te compenseren. Ook wie bijvoorbeeld erectiestoornissen heeft, kan zijn heil zoeken in overdreven porno kijken.”

Actrice Jada Pinkett Smith beaamde in ‘Red Table Talk’ ook dat ze in porno vooral troost zocht. “Ik wou een leegheid opvullen in mijn leven door naar porno te kijken, of ik denk althans toch dat het dat was. Of ik er echt verslaafd aan was weet ik niet goed, maar in had er in ieder geval geen gezonde relatie mee”, aldus Smith. En daarmee slaat ze de nagel op de kop, want kun je echt verslaafd raken aan porno zoals je bijvoorbeeld ook verslaafd raakt aan alcohol en drugs?

Pornoverslaving is al een aantal jaar voer voor discussie onder onderzoekers en seksuologen. Officieel is een verslaving aan porno (of seks) niet opgenomen in het handboek van psychiatrische aandoeningen, de DSM-5. Naast de klassieke middelenverslaving, erkent DSM-5 voorlopig enkel één gedragsverslaving; namelijk gokken. Dat komt omdat de manier waarop hersenen van gokverslaafden functioneren aanzienlijke overeenkomsten vertoont met die van cocaïneverslaafden.

Er was even wel sprake om hyperseksualiteit – wat veel naar porno kijken zou kunnen bevatten - op te nemen in de meest recente versie van DSM-5, maar uiteindelijk werd het afgewezen omdat er te weinig wetenschappelijk bewijs is om het echt te onderbouwen als een verslaving. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat porno zich moeilijk laat afbakenen. Sommige mensen masturberen zich elke dag suf voor een beeldscherm en ondervinden daar helemaal geen hinder van. Anderen doen het 3 keer per week en voelen zich al verslaafd. Het Nederlandse onderzoeksinstituut IVO bracht in 2011 de omvang van pornoverslaving in kaart: van 4.500 ondervraagden voelde 1% van de mannen zich ‘behoorlijk’ verslaafd en 8% ‘een beetje’. Bij vrouwen was het praktisch nul.

Over het effect van porno op de hersenen is nog weinig bekend. Het brein van mensen die veelvuldig kijken, zou in ieder geval sterker reageren op erotische beelden dan wie amper of niet kijkt. Maar ook de hersenen van wie fysiek veel seks heeft, reageren sterker op erotische beelden. Dat mensen die veel porno kijken een steeds sterkere dosis nodig hebben om hetzelfde ‘effect’ te verkrijgen, is dus niet toe te schrijven aan porno zelf. Er wordt ook wel gezegd dat hersenen dopamine aanmaken als je porno kijkt, wat zorgt voor een roesgevoel zoals bij drugs. Maar sluitend wetenschappelijk bewijs is daar nog niet voor.

Van een echte pornoverslaving kun je dus (voorlopig) niet spreken. Seksuoloog Slabbinck concludeert dan ook het volgende: “Het wordt eigenlijk pas een probleem als je het gevoel hebt dat het schade toebrengt aan jezelf, je gezin of je partner. Wanneer je het gevoel hebt dat je niet meer kan loskomen van je gedrag, dat het repetitief is en je er zelf niet meer uitkomt.” Wie dat gevoel krijgt, praat er best met een seksuoloog over. Die kan de cliënt weer helpen om meer eigenwaarde en zelfvertrouwen te krijgen, en om het porno kijken om te buigen naar positieve gewoontes.