Hoe Groen zijn "overwinningsnederlaag" zelf in de hand werkte

Volgens de oude Grieken zijn er twee manieren om mensen te overtuigen van uw standpunt. Oftewel speelt U in op het eigenbelang van uw publiek, oftewel op hun gevoel van plichtsbewustzijn en zin voor rechtvaardigheid.

De grote fout van de Groencampagne was dat ze meeging in het kader van de andere partijen, die inspeelden op ons eigenbelang, en veel te weinig vertrouwde op ons gevoel van plichtsbewustzijn.

Het verwijt van "regelneverij" en een "belastingtsunami" is wat karikaturaal, maar het staat vast dat een groen beleid bepaalde aspecten van onze huidige levensstijl zal moeten ontmoedigen: minder plastic gebruiken, minder de auto en het vliegtuig nemen, minder vlees eten, … 

In plaats van te beargumenteren dat dit het juiste is om te doen, dat het onze verantwoordelijkheid is naar de toekomstige generaties toe, probeerde de partij wanhopig aan te tonen dat het allemaal óók nog eens fijn zal zijn. 

Ongeacht of die aanpassingen fijn zullen zijn of niet, de partij zal met een strategie van inspelen op het eigenbelang van mensen nooit haar felbegeerde groene golf zien verschijnen.

Partijen voor wie het klimaat minder prioritair is, zullen altijd betere cadeautjes kunnen uitdelen, omdat zij niet tegelijkertijd op enorme gedragswijzigingen moeten aansturen. De transitie naar een CO2-neutrale samenleving zal op de korte termijn altijd bepaalde belangen schaden. Op het vlak van eigenbelang zal de partij nooit een grote groep kiezers overtuigen.

Neem nu het belastingvoordeel voor bedrijfswagens. De nadruk in de groene communicatie lag erin hoe ze de verliezers ging compenseren via een belastingverlaging op arbeid. Inspelen op het eigenbelang dus. Als ik echter enkel aan mijn eigenbelang denk, zal ik stemmen voor de partij die een belastingverlaging belooft én me mijn bedrijfswagen laat behouden (zie Open VLD). 

Ze hadden moeten benadrukken hoe absurd het is om miljarden belastinggeld te gebruiken om de auto-aankoop van de middenklasse te subsidiëren, terwijl er een gigantische nood aan groene investeringen is, en een even gigantisch tekort aan budgettaire ruimte. Niet praten over wie erop vooruitgaat, maar over wat rechtvaardig is. En volgens een peiling in januari is meer dan 30% van de Vlamingen bereid om meer belastingen te betalen als dat het klimaat ten goede komt.

Deze campagne valt te vergelijken met een boulevard in Las Vegas, waar alle casino’s eeuwige rijkdom beloven: én de pensioenen zullen stijgen, én de belastingen zullen dalen, én de overheidsschuld zal dalen. Het pokertafeltje van Groen belooft, na een lange uitleg, dat uw verliezen gemiddeld genomen ongeveer zullen gecompenseerd worden door uw winsten. De kiezer kiest natuurlijk de eeuwige rijkdom.

In een campagne waar elke partij beloofde dat ze ons rijker ging maken, had het kunnen lonen om als enige partij geen sprookjes te verzinnen, maar oprecht bepaalde opofferingen te vragen. Niet omdat het fijn is, maar omdat het nodig is. Niet omdat die opofferingen gecompenseerd zullen worden, maar omdat ze verantwoord zijn. Alle wetenschappelijke rapporten over de stand van onze planeet van het afgelopen jaar bewijzen dat de waarheid aan hun kant zou staan.

Het verleden leert ons dat drastische veranderingen in een maatschappij enkel tot stand kunnen komen als mensen overtuigd worden dat die veranderingen juist zijn, dat ze rechtmatig zijn. Daar moeten de partijen die de klimaatverandering willen tegenhouden hun verhaal rond bouwen. Natuurlijk moeten ze tonen dat die maatregelen niet totaal ingaan tegen onze welvaart.  Maar door de focus te leggen op het eigenbelang, verschuift het plichtsbewustzijn automatisch naar de achtergrond.

Begon Martin Luther King zijn "I Have a Dream" speech met de sociaaleconomische gevolgen van zijn eisen voor de blanke middenklasse, en hoe die eventueel kunnen gecompenseerd worden door een verlaging van de btw? Koopt U meer stickers van het Rode Kruis, als op Terzake een professor economie uitlegt dat die positieve terugverdieneffecten hebben voor de Belgische economie? Het plichtsbewustzijn eindigt wanneer het eigenbelang begint. 

Onze maatschappij is het duidelijk moe om constant te horen dat er bespaard moet worden. De toekomst zal uitwijzen of ze klaar is om de harde waarheden omtrent het klimaat te accepteren. Maar meespelen in het kortzichtige spel van cadeautjes uitdelen, zal nooit eindigen in een groene golf. Daarvoor is het negeren van de klimaatproblematiek te verleidelijk.