Informateurs roepen socio-economische urgentie in, communautaire thema’s nog niet behandeld

“Een scenario zoals in 2010 en 2011 is nu niet meer mogelijk”, zei Vande Lanotte. Ons land bleef toen 541 dagen zonder regering, maar zo’n ellenlange onderhandelingen zijn nu niet wenselijk, zo gaven alle gesprekspartners aan de informateurs aan.

Vande Lanotte en Reynders rondden donderdag hun eerste aftastende gespreksronde af en presenteerden de resultaten aan de koning. Hun opdracht om te kijken welke mogelijkheden er zijn om een regering te vormen wordt verlengd tot 17 juni. Ze gaven voor het eerst ook uitleg aan de pers.

Inhoudelijk kon het duo weinig toelichting geven. Wel maakten ze duidelijk dat de regeringsonderhandelingen best zo snel mogelijk worden opgestart. De reden: de regering in lopende zaken is veel te zwak om lang het gat op te vullen. De Zweedse coalitie beschikt na de verkiezingen (en na het eerdere het vertrek van N-VA) nog over amper 38 zetels. Er zijn er bijna dubbel zo veel nodig om aan een meerderheid te geraken.

In 2010 tackelde de ontslagnemende regering-Leterme de bankencrisis, maar zij had wel een meerderheid in het parlement. Wat als de gevolgen van de brexit straks op ons land afkomen? Bovendien moet er tegen oktober een begroting worden ingediend bij Europa. Volgens cijfers van het Planbureau stevenen we af op een tekort van 10 miljard euro, zo berichtte De Tijd. Tegen dan zou er een regering in voege moeten zijn, is de boodschap van de informateurs. “De economische situatie kan snel keren”, zei Reynders.

Geen PVDA, Vlaams Belang en cdH

Hoe die regering er dan uit zou zien, is nog lang niet uitgeklaard. Wel is duidelijk geworden dat drie partijen zijn afgevallen. De informateurs zagen de voorzitters van alle partijen, behalve van PVDA en Vlaams Belang. “Een meerderheid met geen van die twee partijen is mogelijk”, zei Vande Lanotte. “Dan heeft een ontmoeting weinig zin. Het zijn geen protocollaire gesprekken, ze moeten ergens toe leiden.” Nu cdH zelf heeft aangegeven te kiezen voor de oppositie (DM 06/06), zullen de Franstalige christen-democraten niet langer worden uitgenodigd. “Tenzij ze daar op terugkeren.”

De focus van de gesprekken ligt in eerste plaats op de socio-economische thema’s, de begroting en het klimaat. De informateurs ontvingen de voorbije week onder meer de sociale partners, het Netwerk tegen Armoede en de Nationale Bank. Opvallend: ook Jean-Pascal van Ypersele kwam langs bij het duo om van gedachten te wisselen over mogelijke klimaatmaatregelen. Van Ypersele is de voormalige vicevoorzitter van het internationale klimaatpanel IPCC en zit nu in werkgroep die samengesteld is op vraag van de klimaatbetogers.

Het communautaire is nog niet aan bod gekomen in de gesprekken met de partijvoorzitters, geven de informateurs aan. Nochtans eist N-VA dat er over confederalisme onderhandeld moet worden, indien de partij in een regering zou stappen met de PS. Feit is dat zulke onderhandelingen zonder twijfel lang zullen aanslepen, iets waar de informateurs dus expliciet van weg willen. 

Toch zal er ooit een moment komen dat de N-VA en PS, de twee grootste partijen aan beide zijden van de taalgrens, elkaar diep in de ogen moeten kijken en zien wat er mogelijk is. Niet simpel, wordt dat. Er is niet enkel de communautaire tegenstelling, op tal van federale thema’s, gaande van pensioenen, migratie tot arbeidsmarkt, botsen beide partijen frontaal.

Maar ook de alternatieven zijn op zijn zachtst gezegd ingewikkeld. Een paars-groene coalitie heeft één zetel op overschot, maar zou N-VA uitsluiten aan Vlaamse kant. Voor Open Vld ligt zoiets bijzonder moeilijk. Ook sp.a staat evenmin te springen voor een coalitie die zo krap is.

Wat de gesprekken verder bemoeilijkt: na de verkiezingen zijn de posities van een aantal partijvoorzitters verzwakt. Zo heeft Wouter Beke na de nederlaag van CD&V aangekondigd dat hij in het najaar afstand doet van het voorzitterschap. Bij Open Vld hoopt Alexander De Croo na een sterk persoonlijk resultaat meer zijn stempel te kunnen, ten nadele van voorzitter Gwendolyn Rutten. Sp.a-voorzitter John Crombez leed twee verkiezingsnederlagen op rij en ook bij Groen wordt er gemord over de aanpak van Meyrem Almaci tijdens de campagne. Hoe sterk is hun mandaat bij de onderhandelingen? Staan ze sterk genoeg om gedurfde beslissingen te nemen en te starten aan een politiek avontuur waarvan de uitkomst niet bekend is? 

Tussen één en tien

Intussen lopen ook de gesprekken op regionaal niveau verder. N-VA-voorzitter Bart De Wever werkt aan de regeringsvorming in Vlaanderen, zijn PS-collega Elio Di Rupo doet hetzelfde in Wallonië en Brussel. Ze staan in nauw contact met de twee federale informateurs. Voorlopig geven ze elkaar de ruimte, zodat ieder zijn werk kan doen. “Niemand heeft de intentie om door een snelle beslissing de mogelijkheden op een andere niveau te doorkruisen”, zei Vande Lanotte.

De informateurs houden de moed erin. “Als er geen mogelijkheden waren, dan waren we gestopt”, gaf Vande Lanotte aan. Reynders, gevraagd naar de slaagkansen van hun opdracht op een schaal van één tot tien: “Ergens tussen één en tien.”