VN-rapport waarschuwt voor “klimaatapartheid” waarin vooral armsten zullen afzien

“De klimaatverandering dreigt de vooruitgang op vlak van ontwikkeling, wereldwijde gezondheid en de armoedebestrijding van de laatste 50 jaar ongedaan te maken”, stelt Philip Alston, speciaal rapporteur over extreme armoede en mensenrechten, die het rapport indiende bij de VN-Mensenrechtenraad. Ontwikkelingslanden zullen 75 procent van de kosten van de klimaatcrisis dragen, terwijl de armste helft van de wereldbevolking slechts verantwoordelijk is voor 10 procent van de CO2-uitstoot. “Zelfs in het allerbeste scenario zullen honderden miljoenen mensen geconfronteerd worden met voedselonzekerheid, gedwongen migratie, ziekte en dood”, luidt het onheilspellend.

Volgens Alston spelen bedrijven een belangrijke rol in de aanpak van de klimaatverandering, maar kan er niet op hen gerekend worden wanneer het aankomt op zorg voor minderbedeelden. “Een te grote afhankelijkheid van de privésector kan leiden tot een scenario van klimaatapartheid waarin de rijken betalen om te ontsnappen aan oververhitting, honger en conflict, terwijl de rest van de wereld achterblijft en afziet”, schreef hij.

Enkel vertrouwen op de private sector om te beschermen tegen extreme weersomstandigheden en een stijgende zeespiegel “zal zo goed als zeker leiden tot inbreuken op de mensenrechten, waarbij de rijken op hun wenken bediend worden en de armsten achterblijven”, aldus Alston. 

De rapporteur waarschuwt ervoor dat de klimaatopwarming op die manier niet alleen basisrechten zoals het recht op leven, water, voedsel en onderdak voor honderden miljoenen mensen in het gedrang brengt, maar ook de democratie en de rechtsstaat.

“Het risico op onvrede binnen gemeenschappen, op toenemende ongelijkheid en zelfs een nog grotere kansarmoede voor bepaalde groepen, zal hoogstwaarschijnlijk nationalistische, xenofobe, racistische en andere reacties uitlokken. Het behoud van een gebalanceerde aanpak van burgerlijke en politieke rechten zal bijzonder complex zijn.”

In zijn rapport is Alston erg kritisch voor overheden die weinig meer doen dan diplomaten naar conferenties sturen om er “sombere toespraken te houden”, ondanks het feit dat wetenschappers en klimaatactivisten als sinds de jaren 1970 aan de alarmbel trekken over het klimaat. Hij hekelt de “duidelijk ontoereikende” maatregelen van de VN, landen, ngo’s en bedrijven, die “helemaal niet in verhouding staan tot de hoogdringendheid en de omvang van de dreiging”. “De mensenrechten zullen de aankomende omwenteling mogelijk niet overleven”, stelt Alston.

“30 jaar lang conventies hebben blijkbaar weinig opgeleverd. Van Toronto tot Noordwijk tot Rio tot Kyoto tot Parijs: de taal klonk altijd bijzonder gelijkaardig, terwijl de Verenigde Staten weigeren om actie te ondernemen”, aldus Alston. “Landen hebben elke wetenschappelijke waarschuwing en drempel voorbij laten gaan en wat ooit werd beschouwd als een catastrofale opwarming, lijkt nu het best-case-scenario te zijn.”

Alston is ook kritisch voor Donald Trump die de klimaatwetenschap “actief het zwijgen oplegt” en voor de Braziliaanse president Jair Bolsonaro, die van plan is om het Amazonewoud toegankelijk te maken voor mijnbedrijven, de rechten van de inheemse bevolking terugschroeft en de milieuwetten versoepelt.

Toch ziet hij ook enkele positieve ontwikkelingen, zoals rechtszaken tegen staten en oliemaatschappijen, het activisme van Greta Thunberg en de wereldwijde schoolstakingen en de sociale beweging Extinction Rebellion.