Wordt Charles Michel vanavond Europees president?

Het moment van de waarheid komt eraan voor Michel en Verhofstadt. Kunnen zij respectievelijk Europees president of voorzitter van het Europees Parlement worden? Nadat de Europese staatshoofden en regeringsleiders er vorige week donderdag niet uit geraakten, komen ze vanavond opnieuw samen om knopen door te hakken over hoe de Europese topjobs worden ingevuld. In de marge van de G20-top in het Japanse Osaka wordt nu al druk overlegd achter de schermen.

De EU moet niet enkel op zoek naar een nieuwe Europees president en parlementsvoorzitter, ook moet er een nieuwe Commissievoorzitter worden aangeduid om Jean-Claude Juncker op te volgen, net als een nieuwe buitenlandminister en een nieuwe voorzitter van de Europese Centrale Bank. Alle jobs zijn aan elkaar verbonden. Er moet rekening gehouden worden met de balans tussen de grote politieke families, geografische spreiding en het man-vrouwevenwicht.

“Het is voor de eerste keer sinds lang dat de strijd in deze fase nog zo open ligt”, zegt professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent). In het verleden sloten Frankrijk en Duitsland een deal over wie Europees Commissievoorzitter mocht worden. Nu maken beide landen openlijk ruzie. Voor president Emmanuel Macron is de Duitser Manfred Wever, de kandidaat van de EVP en bondskanselier Angela Merkel, niet aanvaardbaar als opvolger van Jean-Claude Juncker.  

“Dit keer is er geen drijvende kracht om het eerste stukje in de benoemingspuzzel te leggen”, zegt Vos. “Die eerste zet legde meestal de verdeling van de overige functies vast, rekening houdend met de verschillende evenwichten.” Ook vanuit het Europees Parlement is er geen druk meer om absoluut een van de spitzenkandidaten aan te duiden, de topkandidaten die voor de verkiezingen per fractie naar voren zijn geschoven.

Michel als compromisfiguur

Mede daarom zijn de kansen van ontslagnemend premier Michel moeilijk in te schatten. Hij wordt genoemd als kandidaat om Donald Tusk op te volgen als Europees president. Michel, die zich steeds als een vis in het water heeft gevoeld in Europese kringen, heeft het geschikte profiel. Hij heeft het imago degelijk en betrouwbaar te zijn. “Hij is aanvaardbaar voor iedereen”, zegt Vos. “Dat is belangrijk voor een Europees president. Zo heeft Herman Van Rompuy het destijds ook gehaald.” Ook het feit dat hij premier is geweest, is een voordeel. “Allicht zoeken de staatshoofden en regeringsleiders het in hun eigen midden.”

In zijn nadeel speelt dat hij tot de liberale familie behoort, die in Europa pas de derde formatie is. Toch zouden de liberalen, onder impuls van Macron, hun claim op de job van Commissievoorzitter hebben laten vallen om vol voor het presidentschap te gaan.

Maar dan nog moet Michel afrekenen met interne concurrentie. “Schrijf de Nederlandse premier Mark Rutte ook nog niet af", zegt Vos. De Europa-kenner sluit een verrassing niet uit, van bij de liberalen of elders. “Het kan nog alle kanten uit. Ook bij de aanstelling van Donald Tusk als Europees president hadden we tot kort voor zijn aanstelling amper wat over hem gehoord.”

Geen twee Belgen

Voor Verhofstadt, kandidaat om Europees Parlementsvoorzitter te worden, ligt het anders. Hij heeft wél een uitgesproken, pro-Europees, profiel. Hij heeft fans, maar evengoed fervente tegenstanders. “Maar als parlementsvoorzitter is dat iets minder van tel”, zegt Vos. “Hij heeft wel degelijk enige sympathie binnen het parlement, vooral van linkerzijde.” Volgens Knack zouden de socialisten hem steunen, al was het maar om de kansen van hun eigen kandidaat-commissievoorzitter Frans Timmermans te verhogen. “Veel hangt af of hij wel genoeg steun heeft bij de liberalen”, zegt Vos. Tussen Verhofstadt en Macron botert het niet. 

Wat zeker is: twee Belgische liberalen met een Europese topfunctie, dat zou te veel van het goede zijn. Als Michel het uiteindelijk haalt, dan mag Verhofstadt zijn dromen weer opbergen, en omgekeerd.

Geraken de Europese staatshoofden en regeringsleiders er deze keer wel uit? Ze hebben er alle baat bij om maandagochtend, ten laatste dinsdag duidelijkheid te verschaffen. Woensdag verstrijkt immers een eerste deadline. Als ze er tegen dan niet zijn uitgeraakt, glipt een van de puzzelstukjes hen uit handen. Dan kan het Europees Parlement zelf zijn voorzitter aanduiden en verliezen ze vat op een deel van het hele benoemingsproces.