Pas afgestudeerd? Hoe vlot kan je met je Belgische diploma aan de slag in een andere Europese lidstaat?

Miek Claeys woont en werkt sinds 2003 in Italië, ze volgde haar Italiaanse man daarheen. Na een tiental jaar als vroedvrouw in een privékliniek te hebben gewerkt, heeft ze nu haar eigen groepspraktijk opgestart. Het proces om haar diploma van vroedkundige te laten erkennen verliep niet zonder horten of stoten. "Ik had zelf gedacht dat het sneller zou gaan, ik werd van het ene ministerie naar het andere gestuurd." Pas negen maanden na haar aankomst in Italië werd haar diploma officieel erkend en kon ze starten met solliciteren. 

Een zelfde verhaal horen we bij Ellen Thaels, vroedvrouw in Londen. Zij heeft er vijf maanden over gedaan om de procedure te doorlopen. "De papierwinkel was zeer uitgebreid, ik heb heel vaak aan de telefoon gehangen om alles rond te krijgen." Na de administratieve rompslomp achter de rug te hebben, kon Ellen eind 2013 beginnen solliciteren. 

Nochtans is vroedkundige één van de zeven beroepen waarvan het diploma "automatisch erkend" wordt in de Europese Unie. Lees: de opleiding van vroedvrouw moet overal in de EU voldoen aan een aantal minimumeisen, bijvoorbeeld op vlak van duur, kennis en vaardigheden. Op die manier kan het erkennen van het diploma in andere lidstaten vlot verlopen: de autoriteiten kunnen er, althans in theorie, zeker van zijn dat de opleiding uit de andere lidstaat voldoet aan die eisen.

De twee voorbeelden laten uitschijnen dat het erkenningsproces toch niet zo makkelijk loopt als de wetgeving doet vermoeden. Dat beaamt ook professor Hildegard Schneider van Universiteit Maastricht, experte in erkenning van diploma's in de EU: "De praktijk is soms lastiger dan zou moeten. Ik ben al blij dat ze (Miek Claeys, red.) haar erkenning gekregen heeft."

Hoe komt het dat de erkenning van diploma's in realiteit langer lijkt te duren dan noodzakelijk? Professor Schneider wijst op de rol van de bevoegde autoriteiten: "Het gebeurt heel vaak dat autoriteiten vrij langzaam reageren. Soms is niet alle relevante informatie aanwezig in het dossier, maar laten ze dit pas vrij laat weten, waardoor alles vertraging oploopt." Juridisch gezien zou de procedure dus minder lang moeten duren dan bij Miek en Ellen het geval was, "maar soms zijn autoriteiten onduidelijk over welke informatie dan exact nodig is". 

Wat die relevante informatie dan precies is? In het geval van Miek ging het, naast een kopie van haar identiteitskaart, om een kopie van haar inschrijving in het register van het Belgisch ministerie van Volksgezondheid. Van dit document was een officiële vertaling nodig. Daarna moest ze nog een aanvraagformulier invullen dat wordt aangeboden door het Italiaanse ministerie van Volksgezondheid. Ellen diende daarnaast ook nog een officiële vertaling van een bewijs van goed gedrag en zeden op te sturen.

Professor Schneider benadrukt dat het een groot verschil maakt in welk land of welke stad je terechtkomt. "In dit geval is het zeker mogelijk dat de "trage" Italiaanse autoriteiten er voor iets tussen zaten." Miek zegt hetzelfde: "De Italiaanse bureaucratie is heel ingewikkeld en de ambtenaren doen enkel het hoogst nodige, zonder veel informatie te geven."

Volgens professor Schneider zijn gevallen als Miek en Ellen niet uitzonderlijk, maar bestaan er minstens evenveel voorbeelden waarbij de procedure wél vlot is verlopen. "Maar als iets slecht loopt, hoor je het natuurlijk veel sneller dan als iets perfect loopt." 

Over een goed voorbeeld kan Vincent Van Kerckhove meespreken. Hij is sinds eind vorig jaar aan het werk als architect in de Deense hoofdstad Kopenhagen, en vertelt dat hij zelfs geen procedure heeft moeten doorlopen: "Er werd tijdens mijn sollicitatie niet gevraagd naar een of andere erkenning. Ik kon gewoon aan de slag met mijn Belgisch diploma." Architect is, net als vroedkundige, één van de zeven beroepen waarvan het diploma onder het systeem van automatische erkenning valt. 

Hoe komt het nu dat de procedures zo verschillend kunnen zijn? Waarom hebben Miek en Ellen er zo lang over gedaan, terwijl Vincent, die onder hetzelfde systeem valt, niet eens een procedure heeft moeten doorlopen? 

Professor Schneider onderstreept dat heel veel afhangt van de wil van de lidstaten. Ze is vaak verbaasd dat de erkenning toch nog altijd problemen kan veroorzaken. "Er zijn zaken waarvan je denkt "dat gaat allemaal heel soepel", en andere dingen "dit hoeft toch echt niet zo moeilijk te zijn"."

Schneider voegt eraan toe dat het eerder door miscommunicatie of misverstanden is dat een dossier vertraging oploopt, dan door gebrekkig geïmplementeerde wetgeving. "Soms valt het voor dat een autoriteit niet meteen alle informatie opvraagt, en zich dan realiseert dat ze nog een bepaald document nodig heeft. Dan duurt alles natuurlijk nog langer."

En wat dan met alle andere beroepen dan de zeven die automatisch erkend worden? Verloopt de erkenning van hun diploma's dan nog moeizamer en langer? "Dat zou je kunnen denken", zegt professor Schneider, "maar dat hangt echt geval per geval af. Ierland en het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld hebben onderling erg veel afspraken gemaakt, waardoor die procedures vaak heel vlot verlopen. Hetzelfde geldt voor de Scandinavische landen."

Of de procedure om een diploma binnen de Europese Unie te laten erkennen eerder snel en vlot of traag en moeilijk verloopt, valt dus moeilijk te zeggen. Het blijkt een erg genuanceerd verhaal te zijn, dat lidstaat per lidstaat verschillende uitkomsten kan opleveren. 

Wie meer informatie wenst over hoe de erkenning van diploma's in de praktijk verloopt kan terecht bij de overheidsdienst NARIC Vlaanderen. 

Ter informatie: de beroepen die onder het "stelsel van automatische erkenning" vallen zijn, naast vroedkundige en architect: arts, tandarts, dierenarts, apotheker en verpleegkundige.

Wie gewoon binnen de Benelux blijft, zou minder problemen moeten ondervinden.  Sinds 2015 bestaat er een automatische wederzijdse generieke niveauerkenning van diploma's hoger onderwijs.