Waarom het een goed idee is om Instagram te negeren tijdens je vakantie

Aaaah, eindelijk vakantie. Tijd om te herbronnen, een trektocht te maken in de wilde natuur, cocktails te hijsen op een strand en oh ja, foto’s te posten op Instagram. Dat ook. Want je kan er geen doekjes om winden: sinds de komst van sociale media is reizen niet meer hetzelfde. 

Quasi iedereen zit nu met zijn neus in z’n smartphone. Restaurants, cafés, hotels en andere zaken beseffen dat maar al te goed en willen een graantje meepikken. Ze passen hun interieur zodanig aan dat het perfect is voor Insta-proof plaatjes. Je vind dan ook triljoenen vakantiefoto’s op Instagram. Het gevolg? Volgens reisorganisatie Topdeck boekt bijna 1 op de 5 millennials een trip naar het buitenland op basis van wat ze zien in hun feed. 

Op zich is dat leuk. Je ontdekt plaatsen die in geen enkele brochure staan en waar je anders niet terecht zou komen. Ik spreek uit ervaring: tijdens een vakantie in Indonesië kwam ik tijdens het scrollen een klein huisje tegen, dat je niet meteen op een ander verhuurplatform als Airbnb of Booking.com vond. Uiteindelijk ben ik er - met veel plezier - enkele nachten verbleven.

Maar toch zit er ook een keerzijde aan de medaille. In de buurt van het schattig Indonesisch pensionnetje vond je ook verschillende uitzichtpunten over een meer. Het ging om rieten constructies of schommels waar je voor een (kleine) duit een foto mocht maken. Zonder overdrijven: er stonden rijen mensen aan te schuiven. Allemaal aan het popelen om op dezelfde manier te poseren: met de rug naar de camera en met een prachtige vallei op de achtergrond. Het resultaat zal ongetwijfeld een mooi kiekje zijn, maar origineel is het niet. 

Om even in eigen boezem te kijken: ook op mijn Instagram-pagina vind je een clichématig verslag van de reis. Denk typische foto’s van infinity pools, palmbomen, gebouwen in ‘millennial pink’ of uitzichten over rijstvelden.

Maar is dat nu zó erg? Toeristen maken toch al jaren exact dezelfde knotsgekke foto voor de toren van Pisa? Toch wel. Want naast het gebrek aan originaliteit, hebben die online vakantie-avonturen nog een groot nadeel: ze hebben een slechte invloed op onze planeet. Té veel mensen doen alles voor de perfecte selfie, zonder even na te denken of ze geen schade aanrichten aan de natuur of een culturele bezienswaardigheid. 

Het is begrijpelijk dat bloggers, vloggers en influencers Instagram tot prioriteit stellen, maar waarom wil Jan met de pet ook per se gelijkaardige pareltjes online zwieren? Volgens experts zijn sociale media verslavend omdat ze het genotscentrum in de hersenen activeren. Bij elke like die je krijgt, wordt er het gelukshormoon dopamine aangemaakt. Hierdoor voelt een like aan als een beloning en ga je steeds opnieuw op zoek naar die bevestiging. 

Maar dat wil niet zeggen dat het je op lange termijn ook gelukkiger maakt. Integendeel. Een onderzoek bij 1.400 mensen heeft aangetoond dat Instagram een negatief effect op je mentale gezondheid heeft. Het platform zou nefast zijn voor de slaapkwaliteit, gebruikers worstelen met hun lichaamsbeeld en ze hebben last van FOMO - fear of missing out.

“Er zijn veel data die erop wijzen dat veelvuldig gebruik van sociale media ons depressief en angstig kan maken”, bevestigde Laurie Santos, hoogleraar psychologie aan de Amerikaanse universiteit Yale, eerder al aan De Morgen. “De mens zit zo in elkaar dat we ons slechter voelen door de successen van iemand anders. Tegelijkertijd voelen we ons niet beter als we iemand op sociale media zien die lelijker is of minder rijk. Toch scrollen we vrijwillig door al die berichten. Het tast onze geest aan, zeker als die informatie ook nog eens bewerkt is om een zo positief mogelijk beeld neer te zetten: niemand plaatst een lelijke bikinifoto op Instagram, niemand beschrijft de minder leuke onderdelen van zijn vakantie.”

Ook sociaal psycholoog Ap Dijksterhuis deelt die mening. In het AD stelt hij dat reizen wel degelijk gelukkig maakt, zolang we er maar niet over opscheppen tegen al onze (online) vrienden. “Een deel van het geluk van ervaringen, en van reizen specifiek, komt doordat ze met de tijd steeds mooier worden in je hoofd.” Maar volgens de hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen is zo’n vakantie niet langer puur een ervaring. “Mensen gaan op reis, om vervolgens op Instagram zo veel mogelijk foto’s te zetten. Op dat moment wordt het meer een soort materiële uitgave. En dat is jammer, want zo verlies je de kern van waarom reizen nou juist gelukkig maakt.”

Daarom heb ik besloten om het deze zomervakantie anders aan te pakken. Mijn smartphone 24 uur op 24 thuislaten, lijkt me een stap te ver. Maar ik ga wel grenzen opstellen: niet meteen mijn toestel bovenhalen bij een mooi uitzicht of als er een Instagramwaardige maaltijd voor m’n neus verschijnt, en in de plaats proberen om meer te genieten van het moment zelf en mijn reisgezelschap. Met de nadruk op proberen. Doe jij ook mee?