Sinds 2014 smelt pakijs in Antarctica aan duizelingwekkende snelheid: “Maar we weten niet waarom”

Wetenschappers wisten al dat Antarctica steeds sneller aan het smelten was door de stroming van gletsjers en de zeer langzaam stromende rivieren van ijs die naar de waterkant bewegen. Maar decennialang zagen ze een geruststellend en intrigerend fenomeen: de oppervlakte van het pakijs -het ijs dat op de oceaan drijft- nam toe.

Klimatoloog Claire Parkinson heeft nu het meest nauwkeurige historische overzicht opgesteld van het Antarctische pakijs tussen 1979 en 2018. Ze verzamelde en analyseerde daarvoor de gegevens van vijf satellieten van de NASA en het Pentagon. Daarbij wordt niet naar volume gekeken, enkel naar de oppervlakte. De gegevens verschenen vandaag in het tijdschrift ‘Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America’ (PNAS).

“Maximum in 2014, minimum in 2017"
Het pakijs smolt uiteraard in de zomer (januari-maart) en herstelde zich in de winter (juli-september). Maar de trend was dat de bedekking steeds toenam, over alle seizoenen heen.

In 2014 gebeurde er echter iets vreemds. Ieder jaar begon er zich minder pakijs te vormen - veel minder. "In amper drie jaar heeft Antarctica evenveel pakijs verloren als het noordpoolgebied in de hele periode", zegt Parkinson. In 2014 bevond het Antarctische pakijs zich op een maximum, in 2017 was het een minimum. Er ging ruim 2 miljoen vierkante kilometer verloren, het equivalent van vier keer Frankrijk. In 2019 zet de trend zich door, zegt Parkinson.

Gat in ozonlaag?
De wetenschappers weten niet waarom het pakijs zo lang bleef uitbreiden, en evenmin waarom het nu smelt. Er zijn verschillende hypotheses: het gat in de ozonlaag kan er iets mee te maken hebben, de wind, de stromingen of de temperatuur van de diepzee. Maar geen enkele hypothese verklaart met zekerheid waarom 2014 een scharnierjaar was.

"Geen enkele hypothese is goed volgens mij", zegt Douglas Martinson. Hij is oceanograaf aan de Universiteit van Colombia en zat in de commissie die het artikel valideerde. De man merkt op dat het noordpoolgebied en Antarctica niet met elkaar vergeleken zouden mogen worden. “Het ene wordt bijvoorbeeld ook door land omgeven, het andere niet. Dat is net hetzelfde als appelen met militaire voertuigen vergelijken.”