‘Moeten we weer aan de fles? Zelfs kleine hoeveelheden lood kunnen schadelijk zijn voor een ongeboren baby’
Moeten we weer aan de fles? Nu ontdekt is dat het kraantjeswater in een aantal politiekazernes veel meer lood bevat dan de Europese norm toelaat, dringt die vraag zich op. Want ook in heel wat Belgische oude huizen en gebouwen kunnen loden leidingen liggen.
“De federale politie vergiftigt al jaren stilletjes haar eigen personeel.” Met die woorden klaagt Marc Duplessis van de socialistische vakbond ACOD de kwaliteit van het kraantjeswater in een aantal Brusselse kazernes aan. Analyses tonen dat er niet alleen te veel ijzer en zink in dat water zit, maar vooral ook te veel lood. De hoeveelheid van die toxische stof blijkt in een van de kazernes zelfs dertien keer boven de Europese toegestane norm van 10 microgram per liter te liggen.
“Die hoge waarden zijn er niet ineens”, stelt Duplessis. Het personeel maakt al jaren koffie met dat water en ook de grootkeukens koken ermee. “We mogen de gezondheid van het personeel niet op het spel zetten", klinkt het.
Want dat er gezondheidsrisico’s verbonden zijn aan blootstelling aan lood, daarover zijn toxicologen het al lang eens. Ze noemen de stof giftig en gevaarlijk. “Het is niet zo dat je van een slok instant ziek wordt", zegt professor Jan Tytgat (KU Leuven). De kans dat je in zo’n geval buikpijn of diarree krijgt, bestaat maar is klein. “Het is vooral het intensieve en langdurige gebruik dat schadelijk kan zijn.” Het lood in je lichaam kan volgens de man zorgen voor nierproblemen en gepaard gaan met neurotoxische verschijnselen als tintelende vingers en tenen. Ook het skelet kan brozer worden en bloedarmoede is mogelijk.
Professor Christophe Stove (Universiteit Gent) verwacht desalniettemin niet dat de politieagenten in de Brusselse kazernes grote gezondheidsschade hebben opgelopen. “Lood is uiteraard te vermijden”, benadrukt hij. Maar tegelijkertijd zorgt hij voor nuance. “Tot een paar jaar geleden gold de norm van 25 microgram per kilogram lichaamsgewicht per week. Een normaal gebouwde persoon van pakweg zeventig kilogram mocht daardoor tot 250 microgram per dag opnemen. Als het water in de kazernes inderdaad 130 microgram lood bevat, dan zouden volgens de vroegere norm agenten daarvan omgerekend bijna twee liter per dag mogen drinken per dag zonder dat er al te veel kwaad geschiedt. Echter, blootstelling via drinkwater is slechts één van de blootstellingen en momenteel geldt die ‘aanvaardbare norm’ niet meer.”
Kinderen
Anders is het wel voor zuigelingen en jonge kinderen, benadrukken beide toxicologen. Omdat hun zenuwstelsel nog in ontwikkeling is, is het belangrijk dat zij zo min mogelijk aan lood worden blootgesteld. Voor hen raden ze wel flessenwater aan. Idem voor zwangere vrouwen: zelfs kleine hoeveelheden kunnen schadelijk zijn voor een ongeboren baby.
De politiekazernes zijn niet de enige gebouwen in ons land waar nog oude loden waterleidingen doorheen lopen. Tot de jaren zeventig legde men ook in veel huizen zulke leidingen. Dat leek destijds logisch, want het is sterk, buigzaam en waterdicht materiaal.
Hoeveel gebouwen in ons land vandaag nog zulke leidingen hebben, valt niet te achterhalen, aldus de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Dat brengt alleen in kaart in welke mate watermaatschappijen hun loden leidingen vervangen (3,5 procent daarvan was in 2017 nog aan vervanging toe). “De binneninstallatie, vanaf de watermeter, behoort tot de verantwoordelijkheid van de burgers”, klinkt het.
Magneet
Omdat je lood niet uit het leidingwater kan halen door het te koken of te filteren, raadt de VMM burgers al jaren aan om huizen die voor 1970 gebouwd werden, zelf te controleren. Zo’n controle is volgens woordvoerster Katrien Smet eenvoudig uit te voeren met een magneet. Als die niet blijft kleven, de leiding bedekt is met verf en gebogen is en geen koppelstukken heeft dan is de kans op lood groot. “In dat geval raden we aan om verdere analyses te doen en desnoods ook te renoveren.” Smet beseft dat zo’n renovatie niet voor iedereen een optie is. “In dat geval raden we aan om in de tussentijd onder meer geen stilstaand of warm kraantjeswater te gebruiken, want daarin zit vaak meer lood.”
De VMM doet trouwens wel steekproefgewijs controles van het leidingwater, in private huizen maar ook scholen, crèches en rusthuizen en andere publieke gebouwen. Uit hun meest recente rapport, dat dateert van 2018, blijkt dat bij 184 van de 11.215 analyses een overschrijding van de loodnorm van 10 microgram per liter vastgesteld worden, oftewel 1,64 procent. “Dat is een laag cijfer”, zegt Smet nog. “Maar elke overschrijding is er voor ons een te veel.” De 10 microgram per liter die Europa oplegt, is volgens haar geen strenge norm. “Omdat er geen veilige ondergrens voor lood bestaat, zou die idealiter 0 moeten bedragen.”
Een strengere loodnorm noemen toxicologen in theorie beter, maar in de praktijk onrealistisch. Tytgat: “Mij lijkt het ook niet heel veel verschil te maken. Je mag niet vergeten dat mensen ook op ander manieren worden blootgesteld aan deze toxische stof. Door industriële activiteiten zit ze ook in de bodem en in de lucht.” De Leuvense professor merkt nog op dat ook oude verf vaak lood bevat. “Als die begint af te bladeren, zou ik ook bezorgd worden. Bij een renovatie raad ik altijd een stofmasker aan.”
In een reactie zegt ook Vlaams minister van Omgeving Koen Van Den Heuvel (CD&V) dat het uiteindelijke streven naar het loodgehalte in het leidingwater 0 moet zijn. “Maar vooreerst houden we ons aan de Europese normering. We voeren daarvoor het loodactieplan uit.” De volgende regering moet volgens hem beslissen of er opnieuw een formeel actieplan nodig is.