Dat Kris Van Dijck geen doodrijder is, is niet zijn verdienste maar puur geluk

De eerste burger van Vlaanderen moet zijn gelukkig gesternte prijzen: zijn ongeval veroorzaakte "enkel blikschade". Niet aan een andere auto met inzittenden, maar een aanhangwagen. Misschien moeten we de eigenaar van die aanhangwagen met z’n allen een bedankingskaartje sturen. Als de benevelde rit van Kris Van Dijck daar niet gestopt was, ware misschien pas echt groot onheil gebeurd. Misschien had een zwakke weggebruiker dat niet eens overleefd. 

Om onze wegen verkeersveiliger te maken moeten we niet oproepen om met z’n allen meer aanhangwagentjes op straat te parkeren: dat doen we al met verkeersdrempels, middenbermen, wegversmallingen en ronde punten die (vooral dronken) chauffeurs vaak de coulissen insturen met hoofdzakelijk eigen schade of die van mede-inzittenden tot gevolg.

Zoals met het ongeval dat enkele dagen daarna in Kortessem 5 doden eiste: de middenberm beveiligde de tegenliggers maar de auto belandde in de gevel van een – leegstaand – café. Over dat verkeersdrama na een nachtje doorzakken heeft de Vlaamse parlementsvoorzitter ondertussen wel in de media gehoord.

Ook daarna bleek het schuldbesef van de parlementsvoorzitter echter beperkt. "Ik ben ook maar een mens", luidde het en het waren (maar) "een paar pintjes te veel" – terwijl zijn alcoholemie (1,42 promille) nipt niet het drievoud van het wettelijk toegelaten maximum haalde.

Natuurlijk is ook een kersvers Vlaams Parlementsvoorzitter ook "maar een mens": laten we van Kris Van Dijck vooral geen onmens maken. Ook dat zou een makkelijke vorm van wij/zij-denken zijn. Wie dronken stuurt, is dan in de verontwaardiging van de dag altijd de andere, dat buitenbeentje: die zatte nonkel of zatte tante. Maar tegelijk hebben we voor hen een excuus klaar: een huwelijksfeest of afscheidsreceptie, of "een zware werkdag" zoals voor Kris Van Dijck. Dan lijkt die dodelijke cocktail van drinken en sturen geen ingebakken traditie maar de menselijke uitzondering. 

Die hypocrisie bewijst vooral dat sociaal drinken nog steeds op veel normalisering kan rekenen: die zatte nonkel komt immers in veel (ook politieke) families voor.

Dat Van Dijck geen doodrijder is, is ondertussen niet zijn verdienste maar puur geluk. Hij zal uiteraard ook niet gestraft worden voor wat niet gebeurde. Er is echter niets mis aan rechterlijke strengheid in functie van bewezen onverantwoordelijkheid en ontbrekend schuldbesef. Dat wegwuiven van zwaar drankmisbruik bij autorijden als "een paar pintjes te veel" heeft dan ook alles van minimaliseren. Zo reed Van Dijck zijn eigen "mea culpa" aan flarden.

Het wegschenken van zijn eerste maandwedde als parlementsvoorzitter mag daar niets aan veranderen. Ook de eerste burger van Vlaanderen kiest zijn straf niet. En het lijkt politiek wat doorzichtig om op de koop toe nog door te gaan als milde schenker.

Het is wel een methode die al toegepast werd: politierechter Peter Vandamme hield in het voorjaar 2017 rekening met zo’n gift (750 euro aan de vzw Emilie Leus) en een geste (een persoonlijke ontmoeting met vader Leus) bij een veroordeling voor een man die bij een controle betrapt was op een alcoholemie van 1,54 promille.

De Brugse politierechter anticipeerde op de kritiek en schreef letterlijk dat hij “effectief aan klassenjustitie deed”. Hij maakte immers “een onderscheid tussen enerzijds de “klasse” van burgers die eenmalig een misstap begaan, bereid zijn hun fout toe te geven, daaruit iets leren en proberen alsnog iets nuttigs te doen voor de strijd tegen de alcohol in het verkeer, en anderzijds de “klasse” van burgers die veroordeling op veroordeling stapelen”.

Daar kunnen we begrip voor opbrengen, maar als methode vergt dit een budget waarover niet iedereen beschikt. Deze liefdadigheid lijkt wel elitair en wringt met het gelijkheidsbeginsel.

Net om klassenjustitie te vermijden kunnen we ook inspiratie putten uit Noorwegen, waar verkeersboetes inkomensafhankelijk berekend worden. Het verbeurd verklaren van auto’s (ook frequent toegepast door politierechter Vandamme) komt al daarop neer, want Vlamingen rijden vaak met de auto die past bij hun echte portemonnee. 

Het rijbewijs met punten – dat ik al meer dan dertig jaar bestrijd als "jukeboxjustitie" – is ook hier geen oplossing want veel te mechanisch en afstandelijk. Wie onder invloed, laat staan dronken rondrijdt, hoort altijd voor de politierechter te komen voor een gepersonaliseerde straf. Maak daarbij de "persoonlijke verschijning" wettelijk verplicht want een door de verzekering betaalde advocaat in je plaats sturen is toch al te makkelijk. Antwoord daar maar zelf op de vragen, oog in oog met de rechter, en die zal meteen raker kunnen oordelen, soms milder, soms veel strenger.

Bovenal moeten we werken aan een cultuuromslag tegen alcohol. Ik herinner me de tijd dat je als politierechter nog bekritiseerd werd als je streng strafte. Dat stille, laffe pleidooi voor lakse rechtspraak is verleden tijd. Uitgerekend nu schenken echter politiediensten weer alcohol op eigen personeelsfeestjes – een verbazende achteruitgang in het beleid. Alcohol moet zonder enige uitzondering gebannen worden uit alle evenementen van overheidsinstanties: een besparing op belastinggeld en op mensenlevens. Afspraak daarvoor meteen al op 11 en 21 juli. Of willen we niet?