Alcoholvrij is niet risicovrij: ‘Het gaat sneller vervelen’
Liefhebbers van bier kunnen uit een steeds rijker wordend palet aan alcoholvrije varianten kiezen. Van een gewone pils 0,0 procent tot ware speciaalbieren waar je nuchter van blijft. ‘Maar het kan de stap naar een échte pint verkleinen.’
Nee, we pikken het niet meer dat iemand na een avondje bier kappen ladderzat in zijn auto stapt. En ja, we weten dat al die happy hours, after work drinks en borrelmomentjes nefast zijn voor lijf en leden. Dus kiezen we vaker voor alcoholvrije alternatieven.
Een trend die ook de bierbrouwers niet is ontgaan. Die zetten steeds meer en steeds nadrukkelijker in op allerlei alcoholarme- of vrije varianten. Brugse Zot kreeg er vorig jaar het alcoholarme broertje Sportzot bij. Bij AB InBev sprongen ze enkele jaren geleden al op de kar met het eerste alcoholvrije witbier: Hoegaarden 0,0%. In 2016 kwam daar nog Jupiler zonder alcohol bij en dit jaar lanceerde de multinational het allereerste alcoholvrije abdijbier: Leffe Blond 0,0%.
En eind vorige maand werd Force Majeure gelanceerd, de eerste brouwerij van alcoholvrije speciaalbieren in België. Oprichter Stijn Panis vond het vreemd dat een bierland als België zo weinig alcoholvrije alternatieven heeft. “Het is daarom hoog tijd dat een Belgische brouwerij alcoholvrije alternatieven brengt voor de beste Belgische speciaalbieren”, zei hij daarover in Het Laatste Nieuws. “Die worden wereldwijd niet voor niets geroemd om hun uitgesproken smaken.” In zijn gamma: Traditional Blond, met 0,4 procent een alcoholarm bier. Later dit jaar komt ook nog Force Majeure Tripel op de markt.
Wat is de impact van zo’n switch richting 0 procent? Hoe populair zijn deze varianten? En belangrijker nog: doet het mensen daadwerkelijk minder alcohol drinken?
Smaak imiteren
Cijfers van de Belgische Brouwers van vorig jaar tonen inderdaad dat alcoholvrij bier aan populariteit wint. Inmiddels heeft het een marktaandeel van 5 procent, een stijging met 20 procent in vergelijking met 2017. En waar twee jaar geleden amper 8,3 procent van de ondervraagden zei soms of regelmatig alcoholvrij bier te drinken, was dat vorig jaar al 22,8 procent. Dit terwijl de traditionele bieren het almaar slechter doen. In 2018 dronken de Belgen nog iets meer dan 7 miljoen hectoliter bier. Een aanzienlijke hoeveelheid, maar in de jaren 80 was dat nog bijna 13 miljoen hectoliter.
De impact is minder duidelijk. In een analyse van het gebruik van alcoholarme of -vrije alternatieven van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) uit 2016, staat dat er meer onafhankelijk onderzoek nodig is. Hoe dan ook staan ze bij de VAD niet eensgezind te springen voor het alcoholvrije aanbod.
“Een groter aanbod aan niet-alcoholische dranken is op zich een goede zaak”, klinkt het. “Maar ze verwijzen in naam, smaak of uitzicht wel steeds naar een alcoholhoudend ‘origineel’. Zo versterken ze de merken van alcoholproducenten en vervagen ze de grens tussen producten met en zonder alcohol.”
Zo wordt ook de vergelijking gemaakt met de light- en zeroproducten van frisdranken. Die hebben er niet per se voor gezorgd dat mensen die vroeger gesuikerde frisdranken dronken, nu zijn overgeschakeld op de lightvariant. Wel dat meer mensen frisdranken drinken, al dan niet light. Of hetzelfde effect ook voor bier zal gelden, is nog onduidelijk.
“Er zijn twee kanten aan het verhaal”, zegt Frieda Matthys, diensthoofd Psychiatrie UZ Brussel en voormalig voorzitter van de VAD. “Enerzijds vind ik het positief dat er steeds meer niet-alcoholische dranken zijn. Dat betekent dat de industrie beseft dat hier een markt voor is. De tijd dat je op een receptie enkel wijn of bier kon krijgen, ligt gelukkig achter ons.”
Het nadeel volgens Mathijs is dat het nog steeds om bier gaat en ook die smaak imiteert. “Het blijft op de grens zitten. Bovendien: op café zul je sneller vijf pilsjes drinken dan vijf niet-alcoholische pilsjes. Het gaat sneller vervelen. Alcohol heeft een ontremmend effect dat de weerstand naar meer verkleint.”
Sfeer van drinken
De vraag is of zo’n alcoholvrije Leffe, Hoegaarden of Sportzot niet net de weg baant voor ‘het echte werk’. Een bezorgdheid van de VAD, die ervoor waarschuwt dat jongeren op die manier al vroeg in contact kunnen komen met bier en dat het hen gevoelig kan maken voor bepaalde merken. Alcoholvrije producten kunnen zo net de drempel verlagen voor echte pinten of trappisten.
“De vaagheid is eveneens vervelend”, zegt Matthys. “Soms bevatten die drankjes helemaal geen alcohol, soms zit er toch een klein percentage in. Sowieso wantrouw ik dat soort acties van de alcoholindustrie. Hun doel blijft: zoveel mogelijk verkopen en ervoor zorgen dat mensen zoveel mogelijk drinken. Hun doel is niet om het alcoholgebruik naar beneden te halen.”
Ook voor mensen met een alcoholverslaving is dat steeds groter wordende aanbod dubbel, meent Matthys. “Patiënten vertellen me soms wel eens dat ze het proberen, maar dat ze dan ook psychologisch in de sfeer van bier drinken geraken. Waardoor ze net nog meer verlangen naar een echte pint. In die zin is het eerder riskant. Anderen geven aan dat ze het gebruiken, net om te maskeren dat ze geen alcohol drinken. De voorbije jaren is dat al een klein beetje verbeterd, maar het blijft voorvallen dat je door je omgeving erop aangesproken wordt als je geen alcohol drinkt.”