Waarom is de Straat van Hormuz zo belangrijk voor de wereld? 

In het Midden-Oosten ligt de belangrijke Straat van Hormuz, die in het noorden wordt begrensd door Iran en in het zuiden door Oman. De zeestraat vormt de smalle uitgang van de Perzische Golf, naar de Golf van Oman, naar de open zee.

Op het smalste punt is de zeestraat slechts 39 kilometer breed en dan bevinden er zich nog rotsen en eilandjes in. In elke richting is er een vaarroute van twee zeemijlen breed, gescheiden door nog eens twee zeemijlen. Het is er dus drummen voor koopvaardijschepen, grote tankers en supertankers. 

Deze zeestraat vormt al duizenden jaren een erg belangrijk speler in de handel over zee. Tussen 1515 en 1622 beheerste Portugal via een fort in Hormuz een groot deel van de zeehandel in de Indische Oceaan. Toen was dat vooral gericht op oosterse specerijen, intussen zijn olie en aardgas de voorbije eeuw de inzet in het Midden-Oosten.

Zo passeert ongeveer 35 procent van alle, over zee vervoerde, olie deze zeestraat. Wat overeenkomt met een vijfde van alle olie die wereldwijd vervoerd wordt. Opvallend is dat slechts 10 tot 15 procent daarvan naar de Verenigde Staten gaat. Meer dan 60 procent van de olie gaat naar India en verder oostwaarts, vooral naar Japan, China, Zuid-Korea en Australië. 

Doordat de Straat van Hormuz twee oeverstaten heeft: het neutrale sultanaat Oman en Iran aan de overkant, heeft Iran heel wat invloed in de zeestraat. Aan de kant van Iran zijn de Iraanse Revolutionaire Wachten gespecialiseerd om met kleine bootjes "de veiligheid van de zee te garanderen". Maar in de praktijk kunnen die snelle boten en miniduikboten aanvallen uitvoeren op tankers. Tegelijk heeft Iran ook anti-scheepsraketten opgesteld in de regio.

Iran heeft door de ligging van de zeestraat dus een enorme stok achter de deur in zijn conflict met de VS en zijn bondgenoten. Een paar raketten in zee of wat oorlogsdreiging is voldoende om de wereldwijde olieprijzen de hoogte in te schieten, evenals de verzekeringspremies voor de rederijen van tankers.

Iran heeft de laatste maanden duidelijk laten merken dat het zijn invloed in de zeestraat durft gebruiken, door bijvoorbeeld de Britse olietanker Stena Impero tegen te houden. De VS beschuldigt het land ook van verschillende aanvallen op olietankers, maar Teheran heeft die beschuldigingen telkens ontkend. 

Om het risico te spreiden, hebben de Arabische rivalen pijpleidingen gebouwd buiten de Straat van Hormuz. Zo loopt er een pijpleiding door de Verenigde Arabische Emiraten naar het deelstaatje Fujairah aan de Indische Oceaan. Daar is een grote olieterminal met opslagplaatsen gebouwd. Daarnaast loopt door Saudi-Arabië van de Perzische Golf naar de haven Yanbu aan de Rode Zee een belangrijke pijpleiding met een capaciteit van 5 miljoen vaten per dag.

Het is geen toeval dat net die twee "alternatieve opties" in mei aangevallen zijn. Eerst was er de aanval op vier tankers voor de kust van Fujairah. Daarna hebben drones van de sjiitische Houthi's vanuit Jemen -een bondgenoot van Iran- twee aanvallen uitgevoerd op de trans-Saudische pijpleiding. De waarschuwing is duidelijk: ook die alternatieve routes zijn niet veilig.

Voor het tankertransport van olie en aardgas vanuit de Golf naar Europa bestaan er overigens niet minder dan drie "flessenhalzen". Naast de Straat van Hormuz is er het Suezkanaal in het noorden van de Rode Zee. Dat kanaal is stevig in handen van Egypte, maar dat geldt niet voor de Bab al-Mandeb, de 30 kilometer brede zeestraat tussen de Indische Oceaan en de Rode Zee. Vorig jaar zijn daar twee Saudische tankers getroffen door raketten van de sjiitische Houthi's in Jemen, bondgenoten van Iran. 

Toch is die route minder belangrijk voor Europa dan u denkt. De EU haalt slechts 6 procent van zijn olie uit Saudi-Arabië. Daarmee komt dat land na grote leveranciers zoals Rusland, Noorwegen, Kazachstan, Irak en Nigeria. Een olieschok in de Golf zou vooral directe gevolgen hebben voor de economie in het Verre Oosten, maar door het grote gewicht daarvan zou een ontregeling daar tot een wereldwijde recessie leiden die ook in Europa en Noord-Amerika gevoeld zou worden.