Er zijn in de hele wereld slechts 22 landen met een groter tekort aan drinkwater dan België

Wereldwijd hebben zeventien landen een ‘extreem hoog’ tekort aan drinkwater. Dat stelt een nieuw rapport van ngo World Resources Institute (WRI). In die landen samen huist zo’n kwart van de wereldbevolking. Aan de top van die lijst vinden we onder meer een dozijn Midden-Oosterse landen, het berooide Eritrea en India met zijn ruim 1,3 miljard inwoners. Zevenentwintig landen staan één categorie lager en kampen met een ‘hoog’ tekort aan drinkbaar water. Die twee kopgroepen vertegenwoordigen samen ongeveer een derde van de wereldbevolking. Eén van de landen in dat bedenkelijke lijstje is België. Volgens het rapport scoren wereldwijd slechts 22 landen slechter qua beschikbaar drinkwater per inwoner. België is daarmee het derde Europese land in die ranking, na San Marino en Cyprus. Maar liefst 140 landen doen het beter dan wij. 

Dichtbevolkt

Hoe belandt ons land als vreemde eend in die bijt? Het antwoord is eenvoudig. “Onze hoge bevolkingsdichtheid is de belangrijkste factor”, zegt Patrick Willems, professor waterbouwkunde aan de KU Leuven. “Vooral in Vlaanderen is dat een probleem. Hier valt jaarlijks zo'n 800 à 900 millimeter water per jaar. Gedeeld door het aantal inwoners is dat echt niet veel. De ruimte is schaars en er ligt veel beton, waardoor het water de bodem niet kan indringen, maar gewoon wegvloeit. Bovendien verbruiken we met zijn allen veel drinkwater: de landbouw, de industrie, maar ook de gezinnen.”

Het WRI-rapport velt een hard verdict over de waterschaarste in ons land, maar echt verrassen doet dat niet. Vlaanderen voelde de droogte de voorbije jaren al aan den lijve. De voorbije bloedhete en quasi regenloze zomers deden ons kennismaken met de Droogtecommissie, haar code oranje en de tijdelijke sproei- en captatieverboden. Het probleem wordt nogmaals aangehaald in een nieuw rapport van het Rekenhof, dat woensdag in de Vlaamse Parlementscommissie leefmilieu werd besproken. Daarin staat dat de doorsnee Vlaming of Brusselaar jaarlijks over 1.100 à 1.700 kubieke water kan beschikken. In Europa doen enkel Italië en Tsjechië slechter.

Oplossingen

Waar er problemen zijn, is nood aan uitwegen. Het World Resources Institute formuleert drie hoofdoplossingen in het rapport. Een efficiënter watergebruik in de landbouw is een eerste. De gangbare sproeimethodes zijn nogal van de grove soort, dat kan dus een stuk preciezer en doelgerichter. Ook kunnen de boeren overschakelen naar types zaden die minder water nodig hebben om te groeien. De tweede pijler is investeren in ‘groene en grijze’ infrastructuur. Enerzijds waterzuiveringsinstallaties, maar bijvoorbeeld ook draslanden om opkomend water op te vangen. Behandeling en hergebruik vormen de derde hoeksteen. Volgens het WRI bekijken we ‘afvalwater’ nog te veel als onbruikbaar, terwijl dat vaak gebruikt kan worden als bijvoorbeeld sproeiwater voor landbouw of openbaar groen.

Die drie pijlers zijn volgens Willems ook voor België de uitweg, al zijn er ook kanttekeningen. “Het rapport legt veel gewicht bij de landbouw, maar bij ons is het aandeel van de boeren in verhouding wat kleiner. De industrie, landbouw en de gezinnen hebben in Vlaanderen ongeveer een gelijk aandeel in het totale verbruik”, zegt Willems. “Iedereen moet dus besparen. De industrie moet afvalwater hergebruiken, de landbouwers beter irrigeren, de gezinnen minder verbruiken.”

Day zero

Daarnaast dienen ook de federale en regionale regeringen in actie te treden. Op Vlaams niveau is dat al begonnen. De veelbesproken betonstop is uiteindelijk afgeklokt. Momenteel verdwijnt er in Vlaanderen dagelijks nog drie hectare open ruimte. Tegen 2025 moet dat cijfer worden gehalveerd, vanaf 2040 mag er geen vrije ruimte meer verloren gaan. Het is zaak voor de volgende Vlaamse regering om dat plan verder uit te voeren. Er begint dus wat te bewegen op het vlak van onze drinkwaterschaarste. Maar is daar misschien niet te lang mee gewacht?

“Er is lang gewacht, dat staat vast”, zegt Patrick Willems. “Ik waarschuw hier al zo’n twaalf jaar voor, sinds de eerste ernstige klimaatprognoses voor onze regio. Maar het was moeilijk om daar een draagvlak voor te vinden binnen de maatschappij en de politiek. Daarom ben ik eigenlijk blij dat we de voorbije zomers die droogteproblemen leerden kennen. De mensen ondervonden het aan den lijve en zijn wakker geschud. Maar nu moeten we ook écht wel in actie schieten.”

Mocht die actie alsnog uitblijven, dan staan ons mogelijk systematische én acute crisissen te wachten. Het buitenland kreeg daar al enkele voorsmaakjes van. Zo stevende Kaapstad vorig jaar een tijdlang af op de zogenaamde Day zero, waarop er geen drinkwater meer uit de kraan zou stromen. Dichter bij huis kwam Rome al in de problemen. Twee jaar geleden moest de stad het drinkwater zelfs rantsoeneren om een nakend tekort te vermijden. Als Vlaanderen en België niets veranderen aan ruimtelijke ordening en waterverbruik, zou het ook die kant kunnen opgaan.