Hoe ‘zwart’ is de zwarte Vlaamse Leeuw?

De beslissing leek in eerste instantie een reactie op de belagingen die Anuna De Wever ondergaan had. De klimaatactiviste probeerde in de Boiler Room de menigte warm te maken voor een ‘Clap for the Climate’ (collectief handen klappen voor het klimaat; nvdr), maar ze werd daarbij door de helft van het publiek uitgejouwd. Enkele jongemannen die haar nadien nog uitscholden, bleken in het bezit van zo’n zwarte leeuwenvlag.

In realiteit was het delicate thema al ter sprake gekomen nog voor Anuna haar speech op het podium gegeven had. Kaoutar Oulichki, de voorzitster van de Jong Socialisten, was diegene die de kat de bel aanbond met een tweet. “Ik ben vijf minuten op Pukkelpop en heb al vier collaboratievlaggen gezien. Is dit waar Pukkelpop voor staat?”, vroeg ze aan organisator Chokri Mahassine. Een uur later kreeg ze antwoord. “Nee Kaoutar. We nemen dit ter harte en zijn ermee bezig!”

De term ‘collaboratievlag’ is bij heel wat Vlaamsgezinden echter in het verkeerde keelgat geschoten. N-VA-Kamerfractieleider Peter De Roover eiste zelfs publieke verontschuldigingen.

“Uw organisatie criminaliseert mij en talloze Vlamingen door ons in verband te brengen met het naziregime”, schreef hij in een open brief op Facebook. “Wanneer ik bij een volgende gelegenheid weer de zwart-gele Vlaamse Leeuw aan mijn gevel hang, zouden mensen daar op het gezag van uw organisatie uit kunnen opmaken dat ik aanhanger ben van het nationaalsocialisme of de collaboratie met het Hitler-regime goedkeur.”

Aversie voor rood

Maar hoe ‘zwart’ is de zwarte Vlaamse Leeuw nu eigenlijk? Om die vraag te beantwoorden, moeten we teruggrijpen naar een streepje geschiedenis.

De Vlaamse Leeuw was voor het eerst te zien op wapenschilden van Vlaamse graven uit de twaalfde eeuw. Filips van den Elzas was in 1136 de eerste die uitpakte met een rechtopstaand exemplaar. Vanaf 1870 begon de Vlaamse Beweging voet aan de grond te krijgen, hun vlag kleurde toen zwart, geel en (een beetje) rood. Toen Vlaams nationalisme tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstond, kozen de aanhangers voor een pure zwart-gele Vlaamse Leeuw. Een strijdvlag als het ware om zich te verzetten tegen de Belgische driekleur.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bereikte de aversie voor de rode kleur zijn hoogtepunt. De spreuk ‘Het rood verbergt het gelaat van de lachende jood’ spreekt in dat verband boekdelen.

Geen link met collaboratie

In 1972 diende VU-parlementslid Evrard Raskin een voorstel van decreet in om van de zwart-gele vlag ook een nationaal symbool te maken. In eerste instantie nam niemand er aanstoot aan, maar een kleine maand later kwam er tijdens een debat in de plenaire vergadering toch bezwaar. “De zwarte leeuw is de vlag van de Volksunie”, vond Jos Van Elewyck van de Belgische Socialistische Partij.

Pas een jaar later was de kogel definitief door de kerk. De leeuw werd behouden, maar kreeg een rode tong en klauwen. De volledige VU-fractie onthield zich bij die eindstemming. Maar een link met de collaboratie was er op dat moment niet.

Bruno De Wever: ‘Felle overdrijving’

Historicus Bruno De Wever kijkt vreemd op van het tumult dat ontstaan is. “Die term ‘collaboratievlag’ is een felle overdrijving, historisch kan je dat echt niet hard maken. De radicale Vlaamse Beweging heeft natuurlijk wel gecollaboreerd, in beide Wereldoorlogen. Daar is een sterke anti-Belgische beweging uit voortgekomen.”

“Maar als je elke beweging of stroming gaat vastpinnen op welbepaalde momenten in de geschiedenis en daar de symbolen op projecteert, dan ben je niet goed bezig. Dan kan je ook zeggen dat België Congo gekoloniseerd heeft, dus de Belgische vlag is de vlag van de kolonisering. Aan die redenering klopt natuurlijk iets niet.”

“Ik zou die vlaggen niet in beslag genomen hebben. Het lijkt me een paniekreactie. Een van de goede dingen van België is dat het een parlementaire democratie is met vrijheid van meningsuiting. Het is niet aan de overheid of een festivalorganisator om symbolen te gaan verbieden.”

‘Symbool met meerdere betekenissen’

“Het klopt dat die zwarte Vlaamse Leeuw ooit wel gebruikt geweest is door collaboratiebewegingen”, stelt professor Staatsrecht Hendrik Vuye. “Maar het Waals legioen van collaborateur Léon Degrelle plaatste dan weer de Belgische vlag in haar embleem. Moeten we hier dan ook even kort door de bocht gaan?”

Volgens de Vlaams-nationalist gaat het om een symbool met meerdere betekenissen. “Zo is de rode vijfpuntige ster het symbool van communistische dictaturen, maar ook van linkse groeperingen die de democratische spelregels aanvaarden. Dat heeft het Mensenrechtenhof zo bepaald”, klinkt het in een opiniestuk in ‘Knack.

Nuchtere kijk

En zo interpreteert iedereen de vlag dus hoe het hij/zij best uitkomt. Voor tegenstanders is het een collaboratievlag, voor voorstanders een simpele strijdvlag.

Zullen we het misschien toch maar best houden bij de nuchtere kijk van programmamaker Eric Goens? “Als alle vlaggenmeisjes en klimaatjongens nu eens zo ver mogelijk uit de buurt van het podium blijven, dan kunnen we gewoon weer naar muziek luisteren in plaats van alles kapot te polariseren.”