Wie wordt premier na het vertrek van Michel én Reynders?

Wie doet als laatste het licht uit? Die vraag dringt zich op nu steeds meer sterkhouders in de federale regering hun verhuisdozen willen vullen of al vertrokken zijn. De eerste vicepremier die het voor bekeken hield, was Jan Jambon (N-VA) in december 2018, toen de N-VA vanwege het VN-migratiepact de regering verliet. De tweede was Kris Peeters (CD&V), die naar het Europees Parlement verkaste. 

De derde was de premier zelf. Begin juli raakte Charles Michel (MR) verkozen tot voorzitter van de Europese Raad, een job die vanaf 1 december ingaat. En dan is er nog vicepremier Didier Reynders die een plek opneemt in de Europese Commissie. Blijft over: Alexander De Croo.

La grande dame van de MR

Binnen die gedecimeerde ploeg is er dus al zeker een vacature voor de premier indien er geen nieuwe regering aantreedt tegen het vertrek van Michel. Niemand wil voorlopig kwijt wie zou kunnen intrekken in de Wetstraat 16, waar de premier kantoor houdt. 

Schuift de MR een kandidaat uit haar rangen naar voren? Bij de franstalige liberalen komt de huidige minister van Begroting, Sophie Wilmès, in beeld als de nieuwe grande dame, en zelfs als de eerste vrouwelijke premier.

Michel werkt volop aan een plan om zijn partij niet in chaos achter te laten bij zijn vertrek. Hij wil vooral waken over de machtsbalans. Gedurende twintig jaar was de MR verdeeld tussen het kamp-Michel en het kamp-Reynders. Door zijn vicepremier te evacueren naar de Europese topjob vermijdt Michel dat Reynders de partij weer naar zijn hand kan zetten. 

Michel wil nu drie à vier personen aanwijzen die de sleutelposities in de partij zullen innemen. Wie wordt partijvoorzitter, wie speelt de eerste viool in de Waalse en de federale regering? Dat Wilmès, een absolute vertrouweling van Michel, een van de nieuwe kopstukken wordt, lijkt intussen een evidentie. Ook bij CD&V wordt ze getipt als kandidaat-premier.

What’s in it for us?

Blijft de vraag: stemmen de andere partijen in met het plannetje dat Michel beraamt? Als de Franstalige liberalen én de Europese president, én een Eurocommissaris én de premier leveren, is dat dan niet veel te veel van het goede? “Andere partijen, ook wij, vragen zich af: what’s in it for us?”, zegt een prominente CD&V’er. 

Het premierschap misschien? Bij Open Vld circuleert de naam van vicepremier Alexander De Croo, maar die houdt de boot af. En voorzitter Gwendolyn Rutten? De Block: “Iedereen is al genoemd als premier. Dat is precies een ‘hiphopjob’.” 

Bij CD&V komt Koen Geens in beeld, momenteel vicepremier. In het hoofdkwartier wachten ze af. Een CD&V-kopstuk: “Michel vertrekt pas eind november, tegen dan zitten we misschien in een heel andere context. En is bijvoorbeeld een nieuwe regering in zicht. Dat kan alles veranderen.”

Geen urgentie in de Wetstraat

Al die mogelijke carrièrewissels zouden haast doen vergeten dat ons land voor gigantische uitdagingen staat. Belabberde economische vooruitzichten doemen op, er dreigt een harde brexit en op 15 oktober moet ons land bij Europa een meerjarenbegroting indienen, terwijl voor dit jaar alleen al een tekort van 10 miljard dreigt. 

De kans wordt steeds kleiner dat de formatie tegen dan is afgerond. Is een minderheidskabinet, in lopende zaken, met weglopende kopstukken, wel in staat dat allemaal in goede banen te leiden? 

“De sense of urgency is volledig weg in de Wetstraat”, zegt professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven). “Nochtans is Michel het als toekomstig Europees president aan zijn status verplicht iets op tafel te leggen.” Alleen: zelfs als de regering in lopende zaken een minimale begroting indient, zal dat niet meteen tot een Europese blamage leiden, laat staan een sanctie. “Pas als de nieuwe regering op post is, zullen de cijfers worden beoordeeld.”

Hypotheek lichten

Zowel CD&V als Open Vld kijken daarom nog naar PS en N-VA om snel een ernstig gesprek op te starten over een nieuwe regering. “Hoe kan deze regering, met maar 38 van de 150 zetels, begrotingsmaatregelen nemen? Als dat het nieuwe normaal wordt, wat voor een land zijn wij dan? Een regering in lopende zaken doet enkel wat dringend en noodzakelijk is”, zegt De Croo. 

Alle betrokken administraties, het Planbureau en de Nationale Bank zijn wel al bezig met hun ramingen en prognoses. Want wie ook rond de tafel zit, er zullen begrotingstabellen op die tafel moeten liggen. Intussen worden ook de brexit-draaiboeken, die de voorbije maanden werden voorbereid, weer bovengehaald. Maar wat als het tot een echte schok komt?

“We moeten hier klaar voor zijn”, klinkt het bij een CD&V’er. “Maar eerst moeten we de hypotheek lichten. We moeten weten wie Eurocommissaris wordt en hoe de regering er zal uitzien.”