Hoe de Belgische gamingindustrie op topniveau kan leren spelen
De filmindustrie heeft nog steeds de glamour, maar het grote geld zit in de games. Nog nooit was België zo aanwezig op Gamescom, het gamingwalhalla in Keulen. En toch, mocht ‘een gamingindustrie bouwen’ effectief een videospelletje zijn, dan zou ons land weggespeeld worden door de concurrentie. ‘Een game bedenken is niet voldoende. Je moet een bedrijf uitbouwen.’
Legende scores in verschillende levels:
★☆☆☆☆ Amateur
★★☆☆☆ Semi-prof
★★★☆☆ Professional
★★★★☆ Wereldklasse
★★★★★ Legendarisch
Level 1: Creëer een vijver aan talent
Status: ★★★★★ Legendarisch
Met 24 waren ze. De Belgische bedrijven die dit jaar afzakten naar de grootse gamingbeurs op het Europese continent, Gamescom. De stand van 200 vierkante meter in de zakelijke hal 4.1 was de grootste Belgische ooit. Met Belgische game-ontwikkelaars vanuit het hele land: Vlaanderen (12), Brussel (3) en Wallonië (9). Daarmee moest de stand niet onderdoen voor de inspanningen van landen zoals Zwitserland, Polen of Nederland. “Als je dit vergelijkt met een zestal jaar geleden, is het verschil enorm”, zegt ervaren developer Jean-Michel Vilain, die op Gamescom zijn strategisch card game Faeria onder de aandacht wil brengen. “In 2013 had je misschien één standje, ergens in een hoekje gedrukt.”
Wat er sindsdien veranderd is? Steeds meer mensen zijn gaan beseffen dat de gaming-industrie al lang geen spelletje meer is. Eén vergelijking is voldoende om dat nog eens aan te tonen. In de eerste zes maanden van 2019 draaide de Amerikaanse gamingsector een omzet van bijna 20 miljoen euro. Films in de VS genereerden net geen 8 miljoen euro. Kort door de bocht: Hollywood heeft tot op de dag van vandaag de glamour, het grote geld zit in gaming.
Wie zijn graantje wil meepikken uit die grote pot, heeft talent nodig. Dat is in België aanwezig én wordt op een uitstekende manier opgeleid. In scholen zoals LUCA School of Arts en de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) leren studenten alle aspecten van game-ontwikkeling. “Negentig procent van onze afgestudeerden heeft meteen een job”, zegt Michiel Houwen van Digital Arts & Entertainment Studio, de spin-off van Howest. Hij is samen met MoonMonster Studios en Salty Lemon Entertainment naar Keulen afgezakt om de twee studentenstudio’s te helpen in de verdere groei van hun game.
De opleiding in Kortrijk werd al twee jaar op rij verkozen tot beste game-opleiding ter wereld. Dat bereik je niet zomaar. De opleiding is bikkelhard. Amper een vijfde van de studenten slaagt in het eerste jaar. Maar Houwen blijft ook kritisch voor de opleiding. “Vijftig procent van de game-ervaring bestaat uit audio, en dat bieden wij helemaal niet aan.”
Level 2: Train dat talent
Status: ★★★☆☆ Professioneel
Het gros van de Belgische studio’s in Keulen wordt niet vertegenwoordigd door pas afgestudeerde studenten, maar door ervaren rotten in het vak. Ze hebben vaak aan den lijve ondervonden dat de game-industrie in zijn geheel een lucratieve wereld is, maar het vergt heel wat passie, doorzettingsvermogen, zakelijk inzicht en een portie geluk om een game in de wereld te zetten die levensvatbaar is.
Guillaume Bouckaert werkte eerst vijf jaar voor de Waalse studio Fishing Cactus, maar besloot vorig jaar zijn eigen game SU te ontwikkelen. Een stijlvolle 2D-game die wat doet denken aan de klassieker Super Mario Bross. Normaal had zijn game al in de winkel moeten liggen. “Maar plots was het geld op, ik moest op zoek naar een uitgever die me voor de laatste loodjes kon helpen.”
De fundamenten van de game Flotsam, waarin gamers een nieuwe samenleving moeten optrekken in een overstroomde wereld, werden enkele jaren geleden gelegd door zijn ontwerpers toen ze nog een vaste job hadden. Ondertussen is Pajama Llama Games een volwaardige gamestudio die zich opmaakt voor zijn allereerste release. “Wij hebben nu een uitgever (lees over het belang van een uitgever in Level 4) in de arm genomen die ons wegwijs maakt om de game op een goede manier te lanceren. Zij nemen ook een deel van het financieel risico op zich”, zegt een van de oprichters, Dave Van Verdegem.
De twee voorbeelden tonen aan dat games ontwikkelen niet ophoudt bij het bedenken en programmeren van een geestig of vernieuwend videospelletje. De zakelijke kant van het verhaal wordt nog te vaak onderschat. Michiel Houwen van Howest vat het zo samen: “Vele jonge ontwikkelaars zijn enorm gefocust op creëren. Eens dat wat vorm begint te krijgen, denken ze: oké, nu kunnen we aanbellen bij het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF). Maar zo werkt het natuurlijk niet. Eén: het VAF heeft een beperkt budget. Twee: wat als je dat geld niet binnenhaalt?”
David Verbruggen van gamingfederatie Flega ziet op dat vlak een positieve evolutie. “Je ziet aan de studio’s die hier aanwezig zijn dat voldoende opdrachten buiten hun eigen game moeten binnenhalen om tijd te kopen voor hun eigen projecten. Wij blijven er ook vanuit Flega op hameren om daar van in het begin goed over na te denken.”
Level 3: Kijk uit voor de braindrain
Status: ★★☆☆☆ Semi-prof
België lijdt onder een braindrain. Punt.
Alleen al in de opleiding van de Howest studeren op dit moment 1.200 toekomstige game-ontwikkelaars. Die stromen binnen nu en drie jaar de gamesector in. Maar in België is er bijlange niet voldoende plaats om al dat jonge talent tot volle ontwikkeling te laten komen. Uit de recentste cijfers van Flega blijkt dat de Belgische gamingindustrie voor 1.100 banen zorgt.
Assassin’s Creed, GTA V, de laatste Battlefield of Maffia III. Dat zijn allemaal zogenaamde triple a games, of videospelletjes waar enorme budgetten tegenaan gegooid worden én waar ex-studenten van Howest aan hebben meegewerkt. “Op zich is dat een compliment voor de kwaliteit van onze opleidingen”, zegt Verbruggen. “De grote uitdaging is om die gasten ook weer te betrekken bij de Belgische gamesector.”
En dat is niet vanzelfsprekend, weet ook Michiel Houwen. “Het klinkt wat hard, maar laat mij het woord toch gebruiken. Op dit moment is het ecosysteem er één vol incest. Het zijn pas afgestudeerde game-ontwikkelaars die ook opnieuw les geven aan de nieuwe lichting.” Zij missen in vele gevallen de ervaring van hoe het er op absoluut topniveau aan toe gaat. Het zou interessant zijn voor de Belgische gamingsector als die ontwikkelaars met ervaring in het buitenland net als de Vincent Kompany’s en Nacer Chadli’s uit de voetbalwereld op termijn terugkeren om het jonge geweld mee te boetseren.
“Makkelijk zal dat niet worden”, beseft Verbruggen. “Onze sector draait vooral op manuren. Wij kunnen hier door de loonlasten nooit concurreren met de lonen in bijvoorbeeld Canada.” Hij wijst er ten slotte op dat de Belgische bedrijven vandaag nog een sexy factor missen. “Als je gaat werken voor grote, internationale spelers zoals Rockstar Games of Ubisoft klinkt dat cool. Maar dat kan je als Belgisch bedrijf opvangen met kleinere, coole projecten of een leuke locatie om te werken.”
Level 4: Leg contacten met grote publishers
Status: ★★☆☆☆ Semi-prof
Het merendeel van de Belgische studio’s die De Morgen op Gamescom sprak, was daar met één duidelijk missie: een uitgever vinden. Is het in een digitale wereld dan zo moeilijk om een videospelletje in eigen beheer uit te geven? “Een uitgever in de gamingsector kan je niet echt vergelijken met een boekenuitgever”, zegt Kevin Haelterman van de Hasseltse Lugus Studio.
Zo’n publisher kan voor een gamestudio verschillende rollen invullen. Ten eerste is er de financiële kant van het verhaal. Een game bouwen duurt jaren. Verschillende uitgevers zijn bereid om een deel van die ontwikkelingskosten te delen in ruil voor een deel van de opbrengst.
Uitgevers kunnen ook een veel actievere rol spelen. Zo is het ontwikkelen van een game één ding, het spel op de juiste manier op het juiste platform de wereld in krijgen is nog een ander. Zo moeten gamesdevelopers verschillende afwegingen maken. Kiezen ze voor een pc-game? Of toch liever voor het Playstation of Xbox-platform? Misschien leent een spel zich wel beter tot de mobile gaming-markt, die met bijna 150 miljard euro omzet ongeveer de helft van de volledige gamingmarkt vertegenwoordigt.
“Al die verschillende platformen maken het heel onoverzichtelijk voor gamestudio’s”, zegt Haelterman. “Zo zijn er platformen waar je twee keer gratis een game kan uploaden. Maar als je niet aan de kwaliteitsvereisten voldoet, zal je bij een derde poging tienduizend euro moeten betalen. Voor die grote game studio’s is dat peanuts, maar voor de kleinere spelers kan dat dodelijk zijn.” Een uitgever kan er met de juiste expertise en de juiste contacten voor zorgen dat zo’n hoge bedragen vermeden worden.
Wees ook niet verrast als grote publishers interesse hebben in een game. Zo geven ze bij het virtualrealitybedrijf Cyborn toe, dat ze in de eerste plaats onder de indruk waren toen het grote PlayStation liet weten dat ze misschien wel wilden samenwerken voor hun productie Hubris, waarbij spelers in een soort Star Wars-omgeving gedropt worden.
Wordt het dan geen tijd om te investeren in een stevige Belgische uitgever, die Belgische games vertegenwoordigt? “Dat is zeker geen slecht idee”, bevestigt David Verbruggen, “sinds kort bestaat er met Chronos Interactive ook een eerste volwaardige Belgische uitgever.”
Level 5: Zorg voor een gezond ecosysteem
Status: ★★☆☆☆ Semi-prof
Wat meteen opvalt wanneer je de Belgische stand in Keulen opzoekt, is de collegialiteit onder alle standhouders. Iedereen kent iedereen. Iedereen probeert iedereen te helpen. Dat is ook iets wat Pascal Cools, CEO van Flanders DC, opvalt. “In vergelijking met de andere creatieve sectoren die wij ondersteunen is de openheid in de gamingindustrie niet te evenaren.” In gesloten Slack-kanalen waar bijna iedereen uit de sector is vertegenwoordigd, worden best practices, onderhandelingstechnieken en andere tips met elkaar gedeeld. “Er worden nog net geen businessplannen uitgewisseld”, zegt Cools.
Die collegialiteit is mooi en zal voor een deel te verklaren zijn door de bescheiden grootte van de sector. Tegelijkertijd is die kiemende community vandaag nog heel kwetsbaar. Uit cijfers van Flega blijkt dat er in 2018 in totaal 93 miljoen euro omzet gedraaid werd. Een groot deel daarvan is afkomstig van één speler: Larian Studios. Hoeveel is minder duidelijk. Al geven de cijfers uit 2017 een duidelijke trend. De totale Belgische gamingsector was toen 90 miljoen euro waard. Larian Studios vertegenwoordigde 75 miljoen euro. Het Gentse bedrijf maakt ook geen deel uit van de Belgische delegatie, maar zette zijn Baldur’s Gate 3 in de kijker in de booth van Google Stadia.
“Het moet wel gezegd worden dat het aandeel van Larian Studios in 2018 is afgenomen ten opzichte van 2017.” Bovendien moeten we de Gentse studio koesteren, vindt Verbruggen. Zij creëren een slipstream waar andere Belgische game-ontwikkelaars van kunnen profiteren. Larian sponsort Flega om de sector een duw in de rug te geven.
Level 6: Investeer miljoenen euro’s op slimme manier
Status: ★☆☆☆☆ Amateur
In België lijkt de politiek eindelijk overtuigd van het belang van een duidelijk plan van aanpak. Zo moet een taxshelter in de gamingindustrie de financiële motor worden om door te stoten op de internationale markt. De Kamer heeft in maart unaniem een wetsvoorstel goedgekeurd dat de taxshelter voor film- en podiumkunsten uitbreidt naar de gamingindustrie.
Op die manier moeten we onze voet minstens naast die van Nederland kunnen zetten. Bij onze noorderburen is er sprake van een markt van 225 tot 300 miljoen euro met ongeveer 3.800 werknemers. Maar David Verbruggen vergelijkt zich niet graag met Nederland. “Zij hebben jaren hun cijfers opgepompt, al lijken deze ordergroottes te matchen met de realiteit.”
Hij kijkt liever naar landen waar België écht van kan leren. Zoals Finland bijvoorbeeld. “Zij hadden een heel duidelijk plan van aanpak. Eén: investeren in opleiding, dat zit bij ons heel goed. Twee: coachen van afgestudeerden. Ook daar is vandaag aandacht voor dankzij Flanders DC. Maar drie is de belangrijkste pijler. Zij hebben met Tekes een gamefonds, een mix van publieke en private middelen, opgericht dat in tien jaar tijd 50 miljoen euro in de sector pompte. En ze deden dat op een slimme manier.”
Het resultaat mag er anno 2019 zijn. Zo staat Finland bekend om zijn grootste gamestudio Supercell, vooral dankzij Clash Royale. In dat spelletje voor Android en iOS proberen gamers elkaars torens te vernietigen. Het spel, dat in 2016 verscheen, genereerde in zijn eerste jaar 1 miljard euro omzet. “Maar vergeet ook Rovio niet, de studio achter Angry Birds”, zegt Verbruggen. De Finse gamingsector vertegenwoordigde in 2017 een dikke twee miljard euro.
Noot: Michiel Houwen werkt voor DAE Studios, de spin-off van de gamingopleiding van Howest en niet voor Howest zelf, zoals eerder in het artikel stond.