Botsing met Trump op G7 eindigt zonder ongelukken

Macron

Macron had zijn voorzorgsmaatregelen getroffen. Zoals een winkelier voorafgaand aan de komst van relschoppers planken voor zijn etalageruiten timmert, zo had de Franse voorzitter van de top bij voorbaat veel spullen weggehaald waaraan zijn Amerikaanse collega aanstoot had kunnen nemen.

Macron wist maar al te goed hoe het vorig jaar in Canada op de G7-bijeenkomst was gegaan. Toen was Trump zo woedend geworden over uitspraken die de Canadese premier Trudeau aan het eind tegenover de pers deed, dat hij woedend over dit ‘verraad’ zijn handtekening onder de slotverklaring introk. Dat zal mij als voorzitter niet overkomen, dacht Macron. Hij had kunnen vertrouwen op zijn vermogen Trump in het gareel te houden, maar dat durfde hij niet. Trump blijft tenslotte Trump: onvoorspelbaar. Macron koos voor de gemakkelijkste en zekerste weg: dan maar geen slotcommuniqué. Kun je er ook geen ruzie over krijgen.

Een briljante oplossing, die overigens niet alleen valt toe te schrijven aan Macron. Ook de speciaal met Trump-management belaste diplomaten op het NAVO-hoofdkwartier hebben al besloten dat de bondgenootschappelijke top van december niet zal worden afgesloten met een communiqué. Er komt slechts een ultrakorte verklaring, maar zelfs die wordt al bij de voorbereiding behandeld als een op de vloer rondtollende handgranaat waar net de pin is uitgetrokken.

In Biarritz werkte Macrons primeur van de eerste G7-top zonder communiqué goed. Er lag geen slotverklaring die Trump onder begeleiding van vurige tweets kon verscheuren. Dit voordeel had wel een nadeel. De nieuwssite Politico wees erop dat er nu geen schriftelijke, door iedereen goedgekeurde samenvatting lag van de dingen waarop de leiders van de vrije wereld het eens waren. Het gevolg was dat zij veelal verschillende lezingen gaven over wat er was gezegd over handel, Iran, de brexit en Rusland. Het begin van het communiqué-loze westerse tijdperk werd zo een demonstratie van westerse gespletenheid als tekens des tijds.

Het moet Macron, product van het Franse rationalisme, aan het hart gaan. Hij heeft zelf in een eerder leven meegewerkt aan een ontwerp-slotverklaring voor een G7. Pas als het op papier staat, heb je wat. Nu moet hij zich schikken naar een humeurige Amerikaanse president, die communiceert in tweets van 280 tekens.

Macron is ook een man van dialoog. De Franse president deed samen met de andere leiders zijn best de meningsverschillen te verpakken in een ‘crêpe van vleierij’, zoals The New York Times het verwoordde. Veel leverde het niet op.

Macron en Trump hebben wel iets gemeen. Zij traden in 2017 aan met de belofte de status quo te doorbreken. De eerste wil Frankrijk en Europa moderniseren, de tweede wil Amerika weer groot maken. Beiden zijn ambitieus en hebben weinig op met conventies uit het verleden. Macron gedroeg zich als een activist toen hij vlak voor de G7-top de bosbranden in het Amazonegebied tot acute klimaatcrisis uitriep en op de agenda zette.

Voor het overige staan Macron en Trump voor een botsing van twee werelden, twee wereldbeelden, twee persoonlijkheden. De rationele, beheerste en multilateralistische antipopulist versus de emotionele, opvliegerige en nationalistische populist. De tegenstelling tussen de twee werelden doet zich voor in veel westerse landen, de afgelopen dagen raakten zij elkaar van heel nabij in Biarritz. Macron stond in de frontlinie, de vonken vlogen eraf, de populistische Braziliaanse president Bolsonaro omarmde een Facebook-post waarin Macrons vrouw Brigitte werd beledigd. De Franse president ervoer weer de populistische hitte op zijn huid. Maar de stoppen sloegen uiteindelijk niet door. Na afloop dankte Trump Macron vanwege het ‘geweldige werk’ dat hij had gedaan.

Trump

Topconferenties, zoals van de G7 in Biarritz de afgelopen dagen, werden altijd gezien als een teken van vooruitgang. Beter praten dan vechten. Maar met de komst van Donald Trump is elke top, of die nu van de G7, de G20 of de NAVO is, een arena geworden die met enige schroom door de overige deelnemende landen wordt betreden. Gevochten wordt er niet, maar het praten is vooral bedoeld om de Amerikaanse president niet te provoceren.

Dat bleek de afgelopen dagen weer in de Franse badplaats aan de Golf van Biskaje. Zelfs de Britse premier en beroepsprovocateur Boris Johnson keek uit. Hij verwoordde zijn kritiek op Trumps handelsoorlog met China niet alleen als een “mak schaap”, zoals hij het zelf typeerde, maar hij liet die kritiek voorafgaan door uitgebreide felicitaties voor wat de Amerikaanse president had bereikt op het gebied van de economie.

Andersom hield ook Trump zich in. Hij ging niet tekeer zoals vorig jaar op een NAVO-top in Brussel. Misschien is er sprake van een leercurve, maar daar durft niemand op te rekenen bij een president die van grilligheid zijn handelsmerk heeft gemaakt, Groenland wil opkopen en naar verluidt de vraag heeft opgeworpen of orkanen kunnen worden vernietigd door er een kernwapen in af te vuren voor zij aan land komen.

Instinct

Vrijdag, vlak voor het begin van de G7-top, was de Trump te zien zoals de wereld hem heeft leren kennen: een man die allereerst zijn instinct volgt. China deelde in de handelsoorlog met Amerika de volgende klap uit met nieuwe invoertarieven. Meteen deed Trump hetzelfde onder het motto: als ik geslagen word, sla ik terug. Intuïtief, reflexmatig. Op de top zelf toonde hij even wat twijfel over de confrontatie met China. Maar razendsnel ontkende hij dat weer. Altijd bang om zwak te lijken.

Een voorstel om Groenland te kopen, kan men nog zien als vermakelijk. Op elke managementcursus worden mensen aangespoord out of the box te denken. Wel, jullie willen out of the box denken, dan krijgen jullie met Trump ook out of the box denken. Amusant was verder hoe gepikeerd hij reageerde op de Deense premier die het voorstel als “absurd” van de hand wees. Hier stond een groot kind. Hoewel de Japanse premier Shinzo Abe er niet blij mee was, had het ook iets aandoenlijks hoe Trump de proeven met korteafstandsraketten van de Noord-Koreaanse Kim Jong-un, zijn nieuwe vriend, verdedigde.

Om deze dingen kan gegniffeld worden, maar een president die zo panisch reageert op de mogelijkheid dat hij overkomt als een weinig krachtige leider, is een serieus probleem. Wat doet hij als door de handelsoorlog met China een nieuwe recessie uitbreekt en ook Amerikaanse consumenten en boeren zo hard getroffen worden dat het zijn kansen op herverkiezing in 2020 schaadt? Welke rare sprongen maakt hij dan als kat in het nauw?

Opiniestuk

Juist dit G7-weekend kwam Brian Stelter van CNN met een opiniestuk waarin hij ervoor pleit dat de journalistiek eindelijk serieus de vraag durft te behandelen of Trump mentaal geschikt is voor zijn baan. De president lijdt volgens critici aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Geciteerd wordt James Fallows van het tijdschrift The Atlantic die schrijft dat als Trump een piloot zou zijn, de luchtvaartmaatschappij hem van het vliegtuig zou halen.

Maandagmiddag eindigde de Biarritz-top. Er was veel wrijving, er werd spitsroeden gelopen, maar grote ongelukken waren vermeden. Trump verklaarde dat China hem had gezegd te willen terugkeren naar de onderhandelingstafel. Eventueel gaat hij de Iraanse president ontmoeten. Het waren volgens hem “2,5 dagen van grote eenheid”. Die laatste twee woorden kwamen terug in een korte verklaring die de G7 bij ontstentenis van een slotcommuniqué uitgaf. Misschien is Trump soms ook iemand die graag aardig gevonden wil worden.