Gemeenschapsonderwijs onder zware druk rond hoofddoekverbod: ‘Houding GO! is hemeltergend’

Een Leuvense moslima kan het schooljaar volgende week met een gerust gemoed aanvatten: de Leuvense rechtbank van eerste aanleg oordeelde dat er geen specifieke omstandigheden zijn om het verbod op levensbeschouwelijke kentekens aan te houden. En dus kan de leerling haar hoofddoek dragen.

“Wij zullen dat respecteren”, zegt Nathalie Jennes, woordvoerster van het Gemeenschapsonderwijs (GO!). Of het GO! in beroep gaat, is nog niet duidelijk. Wel liet de directie van de betrokken school weten dat het verbod enkel voor de betrokken leerling wordt opgeheven, niet voor andere leerlingen.

De leerling had haar eigen school gedagvaard vanwege het verbod. Net als in alle scholen van de koepel geldt er een verbod op levensbeschouwelijke kentekens, zoals een hoofddoek. Dat kwam er op 1 februari 2013. “Dat was tegen een achtergrond van toenemende spanningen in bepaalde scholen”, zegt Jennes. Volgens het GO! zijn die spanningen door de beslissing afgenomen.

Nochtans trokken verschillende leerlingen na het ingaan van het verbod meteen naar de Raad van State. Die oordeelde dat de maatregel in de betreffende scholen disproportioneel was. Het algemene verbod bij het GO! bleef wel overeind, omdat de Raad van State zich juridisch niet kon uitspreken over de omzendbrief die de koepel gebruikte om zijn scholen in te lichten. 

Vervolgens trokken leerlingen uit Maasmechelen naar de burgerlijke rechtbank van Tongeren. Ook die oordeelde dat het verbod een schending van de godsdienstvrijheid betekent. Tegen die uitspraak ging het GO! in beroep.

Goliath tegen David

De Leuvense uitspraak is dus het zoveelste hoofdstuk in een juridische saga die al jaren aansleept. Het is de derde keer in zes jaar dat een rechter zich tegen het verbod uitspreekt. Daardoor stijgt de druk op het GO! om het verbod in te trekken. 

“Belangrijk is dat de rechter heeft geoordeeld dat er geen omstandigheden zijn die rechtvaardigen dat er een algemeen verbod geldt in alle scholen van het Gemeenschapsonderwijs”, zegt Evelyne Maes, advocaat van de leerling (Curia). “Volgens de rechtbank is er geen problematische situatie waarbij er zulke spanningen tussen de religieuze gemeenschappen zouden zijn dat zo’n verbod noodzakelijk is voor heel Vlaanderen.”

Toch is het GO! niet van plan zijn algemeen verbod bij te stellen. “Daar moet onze raad over oordelen. Al pleiten wij al langer voor een maatschappelijk debat over het thema”, zegt Jennes. 

“De houding van het GO! is hemeltergend”, zegt Johan Lievens (KU Leuven), jurist en expert onderwijsrecht. “Keer op keer oordeelt de rechter dat er geen nood is aan een verbod voor heel Vlaanderen, maar hij kan dat om procedurele redenen niet verbieden. Dat het GO! dan koppig vasthoudt aan zijn verbod, is een rechtsstatelijk bedenkelijk spel van Goliath tegen David. Eigenlijk zegt het tegen al zijn leerlingen: ‘Voer maar procedures en spendeer maar geld aan advocaten.’”

Vlaamse regering

Het GO! ziet zich in zijn positie gesterkt door de onderhandelingen voor de volgende Vlaamse regering. In zijn startnota pleitte informateur Bart De Wever (N-VA) immers voor “levensbeschouwelijke neutraliteit voor leerkrachten en leerlingen”. Meteen volgde heel wat kritiek, net door de eerdere rechtspraak van de Raad van State.

Al blijft de optie dat de Vlaamse regering het GO! te hulp schiet met een decreet wel bestaan. Daar pleitten N-VA-politici Koen Daniëls en Lorin Parys bijvoorbeeld voor als reactie op het vonnis. 

Of zo’n decreet een oplossing biedt, is onzeker. “Wie in een decreet een eenvoudige oplossing ziet, dwaalt”, zegt Lievens. “Niet alleen is een tweederdemeerderheid vereist om een strikte neutraliteit in het pedagogisch project van het GO! in te schrijven, zo’n decreet kan vervolgens nog worden aangevochten voor het Grondwettelijk Hof. Ook dat Hof zal over de godsdienstvrijheid moeten oordelen.”