Hoe leef je verder na een school shooting? Manuel Oliver strijdt voor zijn vermoorde zoon

'Ik heb nooit voor dit gevecht gekozen, maar geloof me: ik ga het winnen'

Manuel Oliver verloor vorig jaar zijn zoon Joaquin op 14 februari 2018, toen een schutter zeventien mensen doodschoot in de Stoneman Douglas High School in Parkland, Florida. Sindsdien probeert hij met kunst, theater en via zijn organisatie Change the Ref mensen alert te maken voor de terreur van wapens. En omdat zijn zoon zich het lot van latinomigranten in de VS zo aantrok, probeert Oliver ook díé strijd voort te zetten.

HUMO Wat herinnert u zich nog van de noodlottige Valentijnsdag waarop uw zoon stierf?

Manuel OLIVER «Ik had hem die dag naar school gebracht, zoals ik elke dag deed. Hoewel zijn school maar enkele kilometers rijden was, genoot ik daar altijd van. We gebruikten die tijd om te praten. Die ochtend was Joaquin heel gelukkig. Omdat het valentijn was, waren we de avond ervoor samen bloemen gaan kopen voor zijn vriendin Victoria. Toen we bij zijn school aankwamen, gaf hij me een kus en omhelsden we elkaar. Ik heb hem nog gezegd dat ik van hem houd, en hij zei: ‘Ik ook van jou, papa.’ Nadat hij was uitgestapt, heb ik hem nog toegeroepen: ‘Laat je me iets weten als je je bloemen aan Victoria hebt gegeven? Bel me om te zeggen hoe het geweest is!’ Hij stak breed glimlachend zijn duim omhoog en riep: ‘Doe ik, papa!’ Maar dat telefoontje heeft nooit plaatsgevonden...

»Rond twee uur werd ik op de hoogte gebracht van de schietpartij. Gek genoeg maakte ik me nog niet te veel zorgen, en overtuigde ik mezelf ervan dat mijn zoon niet bij de slachtoffers behoorde. Pas twaalf uur later, om één uur ’s nachts, vertelde de FBI ons dat onze zoon gestorven was. Daarvoor waren we nog wanhopig van het ene ziekenhuis naar het andere aan het rijden, en van politiebureau naar politiebureau.

»De schietpartijen zijn choquerend, maar helaas gebeuren ze veel te vaak. Mensen raken gewend aan die brutaliteiten en, net zoals ik vroeger deed, maken alle Amerikanen zichzelf wijs dat hún familie wel geen slachtoffer zal zijn.»

HUMO Begin deze maand was het alweer prijs: in Dayton, Ohio, schoot iemand negen mensen dood, en in het Texaanse El Paso maakte een schutter 22 dodelijke slachtoffers. U was op dat moment weer in de buurt.

MANUEL OLIVER «Mijn vrouw, dochter en ik waren in de Mexicaanse stad Juarez, vlak naast El Paso, om er te spreken met migranten die er in onmenselijke omstandigheden verblijven. Ze zijn er volledig geïsoleerd en de procedures om de VS binnen te komen, zijn ongelooflijk ingewikkeld. Toen ik het nieuws van de schietpartij in El Paso vernam, zaten we met enkele migranten rond de tafel.

»De dag voordien waren we nog in El Paso zelf. Joaquin zou die dag 19 jaar geworden zijn. Hij was zeer begaan met migranten en sprak zeer kritisch over de manier waarop de Amerikaanse overheid migranten mishandelt bij hun aankomst in de Verenigde Staten. Hij was zo met hen begaan omdat wij zelf afkomstig zijn uit Venezuela. Joaquin was 3 jaar toen we naar de VS emigreerden, niet lang voor zijn dood had hij zijn Amerikaanse staatsburgerschap gekregen. Op de dag van zijn dood hebben we besloten om in zijn plaats voort te strijden voor de rechten van migranten. Precies daarom waren we in El Paso: ik heb er een muurschildering gemaakt met aan de ene kant mijn overleden zoon en aan de andere kant mijn vrouw. Daarmee wilden we steun betuigen aan de migrantenkinderen die van hun moeders worden gescheiden. Tegelijkertijd vormde het een eerbetoon aan mijn zoon. De muurschildering bevindt zich op amper enkele kilometers van waar de schietpartij een dag later heeft plaatsgehad.»

HUMO Na de moord op uw zoon hebt u de organisatie Change the Ref in het leven geroepen, die de risico’s van wapenbezit onder de aandacht wil brengen en de macht van de wapenindustrie aan banden wil leggen. Onder meer NBA-ster Dwyane Wade steunt jullie project. Hoe kwam u met hem in contact?

OLIVER «Joaquin was een heel sportieve jongen. Hij hield van basketbal en was fan van Miami Heat, en in het bijzonder van Dwyane Wade. We hebben hem begraven in zijn lievelingsshirt van Wade. Toen die dat te horen kreeg, is hij een bondgenoot geworden in onze strijd tegen wapens.»

HUMO Die strijd is niet nieuw. Waarom wilde u toch nog een eigen organisatie oprichten?

OLIVER «Er is inderdaad al veel strijd tegen wapens gevoerd, maar tot op heden zonder veel effect. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een andere, creatíéve manier om strijd te voeren. Schietpartijen behoren al lang tot de geschiedenis van de VS. Er circuleren in dit land meer dan 300 miljoen wapens: dat betekent dat iedere burger in principe een wapen tot zijn bezit zou kunnen hebben. Gelukkig is dat niet zo; de meeste mensen die een wapen bezitten, bezitten er meerdere. Wij proberen in te spelen op de publieke opinie. We willen de Amerikaanse burgers informeren en wakker schudden over de grote risico’s van wapenbezit. Daar gebruiken we kunst voor. Het is een voordeel dat mijn vrouw en ik opgegroeid zijn in een andere maatschappij, waardoor we anders aankijken tegen een aantal problemen. We hebben geen ideologische barrières die ons kunnen tegenhouden. We gebruiken onze kunst en onze stem. Op die manier blijft Joaquin bestaan als een sociaal activist. Dankzij onze acties merken we dat er duizenden Amerikanen hun afkeer voor wapens willen tonen. We proberen om een maatschappelijke verandering te installeren in plaats van een politieke verandering.»

'Toen ik het nieuws over de schiet­partij hoorde, maakte ik me nog niet te veel zorgen. Ik over­tuig­de mezelf dat míjn zoon geen slachtoffer zou zijn.'

HUMO Een zware opdracht. Nergens anders is het recht op wapenbezit zo heilig.

OLIVER «Voor ons is het niet te vatten dat een maatschappij je haast dwingt om wapens te kopen, maar dat is precies wat er hier gebeurt. Amerikanen baseren zich op het tweede amendement van de Amerikaanse grondwet, dat wapenbezit legitimeert om jezelf te kunnen verdedigen. Het is ongelooflijk hoe hard de hele maatschappij hier kinderen van jongs af aan brainwasht met dat idee.

»Die opvattingen worden uiteraard zwaar gefinancierd door de wapenindustrie, die ook al duizenden politici heeft ‘gesponsord’. President Trump alleen al kreeg 35 miljoen dollar van de wapenindustrie tijdens zijn campagne in 2016. De wapenindustrie is een vergiftigde wereld. Onze organisatie probeert samen te werken met andere organisaties om de cultuur van wapens en geweld uit onze maatschappij te verbannen. Duizenden jongeren hebben zware wapens in hun bezit en lijken daarmee hun identiteit te willen vormgeven. Toch geloof ik dat er een dag komt dat de jongeren die tégen wapens zijn het overwicht zullen krijgen, en dat de maatschappij al die schietpartijen niet langer zal tolereren.»

HUMO President Trump sprak in zijn speech na het bloedbad in El Paso over gewelddadige videogames en mensen met een beperking. Wat dacht u daarvan?

OLIVER «Ik kan me voorstellen dat videogames ook in België populair zijn, en in elk land wonen er mensen met een mentale beperking. Maar het grote verschil is dat er in Europa geen wapens worden verkocht in supermarken of op Amazon. Dat Donald Trump met de vinger wijst naar de game-industrie en mensen met een mentale beperking, toont spijtig genoeg aan hoe sterk de banden zijn tussen de wapenindustrie en de politici. Het enige doel van Trumps speech was om de wapenindustrie uit de wind te zetten en de belangen van de sector te vrijwaren. Zijn speech motiveert mensen om wapens aan te schaffen om zichzelf te beschermen. Het is ongelooflijk dat hij zo min mogelijk over wapens spreekt, terwijl de vlotte toegang tot oorlogswapens het enige is wat al die schietincidenten gemeen hebben. Die speech heeft enorm veel ontevredenheid veroorzaakt bij alle slachtoffers van schietpartijen. Gelukkig is er veel kritiek op gekomen.

»Dat soort van retoriek veroorzaakt enorm idiote en domme beslissingen, en zorgt ervoor dat een supermarktketen als Walmart reclame voor gewelddadige videogames bant, maar wel nog wapens blijft verkopen. Wie kan er met zijn hoofd bij dat een supermarktketen eten, kleding, speelgoed én wapens verkoopt? Hoe kan die directie zo dom zijn om na zo’n incident nog wapens te verkopen? Het probleem is dat de maatschappij zulke ‘oplossingen’ aanvaardt.

'Ik draag de schoenen van Joaquin. Ik wil de wegen die hij nooit zal bewandelen in zíjn schoenen afleggen.'

»Daarom proberen we met onze organisatie een ander verhaal te vertellen. We moeten iedereen de waarheid durven zeggen. De waarheid dat Joaquin vermoord is. In zijn lijf zaten vier kogels afkomstig uit een AR-15, een zwaar oorlogswapen. Ik heb er zelf nooit voor gekozen om tegen de wapenindustrie te vechten. Ik ben deze strijd niet begonnen, maar neem het van mij aan: ik ga ’m winnen!»

HUMO Uw zoon Joaquin maakte zich veel zorgen over migranten. De schutter in El Paso had racistische motieven tegen latino’s. Hoe is het leven voor migranten onder president Trump?

OLIVER «Ik heb destijds nooit problemen ervaren om als latino naar Amerika te komen. Dit land heeft mij en mijn familie met open armen ontvangen. Mijn vrouw en ik hebben meteen werk gezocht, de taal geleerd en ons aangepast aan de normen en wetten van de Verenigde Staten. We hebben deelgenomen aan het burgerschapsexamen en hebben de Amerikaanse nationaliteit.

»Onder het beleid van Obama werden de regels voor migranten al strenger. De perceptie van de blanke Amerikanen ten aanzien van latino’s was toen ook al eerder negatief. Maar pas onder Trump is het heel luguber en duister geworden. Ik ben een slachtoffer van die duisternis. Dat de schietpartij in El Paso specifiek op latino’s was gericht, heeft onze wonden opnieuw opengereten en onze bezorgdheid doen toenemen. Alweer heeft een blanke Amerikaanse burger kunnen gebruikmaken van het systeem om een vuurwapen en munitie aan te kopen. Zijn duistere boodschap – ‘de invasie van latino’s stoppen’ – komt voort uit de taal van de president van dit land. Dat maakt het zelfs voor mensen die hier legaal wonen, zoals ik, enorm moeilijk. Het discours van Trump is negatief en creëert wantrouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen.

»Ik denk dat het moment is aangebroken waarop latino’s moeten opkomen voor hun eergevoel. Ik probeer althans mijn best te doen. Ik laat me door niemand schrik aanjagen, zelfs niet door Trump. De VS garanderen ons het recht op vrije meningsuiting. Ik gebruik dat recht om mijn bezorgdheden te uiten. Het is belangrijk dat latino’s hun stem laten horen. We worden uitgescholden voor bandieten en verkrachters, maar dat is een grote leugen.»

'Mijn zoon heeft zijn ouders niet verloren. Wij blijven voor hem strijden, tot onze dood. (Foto: Joaquins vriendin en ouders.)'

HUMO Wat is de rol van een vader als zijn zoon vermoord wordt?

OLIVER «Mijn vrouw Patricia en ik weigeren te aanvaarden dat we geen zoon meer hebben. Mijn zoon heeft zijn vader en moeder niet verloren. Wij blijven voor hem strijden. Vóór elke rol die ik inneem als migrant, kunstenaar of sociaal activist, ben ik de vader van Joaquin. En dat zal ik blijven tot op de dag waarop ik sterf. Als vader moet ik voor de idealen van mijn zoon strijden en zijn engagement voortzetten. Ik wil strijden voor zijn rechten. Dankzij die attitude kunnen mijn vrouw en ik zijn ouders blijven. Het voelt voor ons als een soort van verlossing. Natuurlijk weten we dat Joaquin fysiek niet meer bij ons is, maar ik heb Joaquin binnen in mij, en dat is de reden waarom ik elke dag opsta, de straat opga en mijn strijd tegen de wapenindustrie voortzet.»

HUMO Ik heb vernomen dat u de sportschoenen van uw zoon draagt.

OLIVER «Ik draag zijn schoenen en gebruik ook zijn parfum. Ik wil de uitdrukking ‘in iemands schoenen staan’ letterlijk uitvoeren. Ik wil de wegen die mijn zoon nooit zal bewandelen in zíjn schoenen afleggen. Ik draag zijn schoenen als ik op verschillende muren de afbeelding van zijn gezicht schilder. Ik werk mét hem en niet vóór hem. Elk detail dat de band tussen mij en mijn zoon kan vergroten, is belangrijk voor mij. Ik luister ook naar zijn muziek en probeer tijd door te brengen in zijn kamer. Ik kus zijn foto’s. Dat zijn de details die mijn leven belangrijk maken. Daar vind ik troost in.»

HUMO Wat zou Joaquin ons vertellen, mocht hij nog leven?

OLIVER «Hij zou nu een sociaal activist zijn, en ons zeggen dat we steeds op zoek moeten gaan naar manieren om anderen te helpen. Jullie, Belgen, zou hij waarschuwen voor politici die onze manier van denken willen beïnvloeden en ons besmetten met haat tegen andere bevolkingsgroepen. Hij zou oproepen tot solidariteit, empathie en respect.

»Als zijn vader wil ik daaraan toevoegen dat Joaquin het slachtoffer is geworden van een maatschappij die de controle over haar wapens heeft verloren. Toch laten mijn vrouw en ik ons geen schrik aanjagen door de dood van Joaquin. We blijven strijden voor een betere toekomst voor alle burgers in de Verenigde Staten. Geen enkel wapen zal de familie Oliver het zwijgen kunnen opleggen.»