De studie verzamelde data uit 652 steden in 24 landen, met name uit Europa, Noord-Amerika en Azië. Ze werd uitgevoerd door een internationaal netwerk van experts en is de grootste studie ooit naar de onmiddellijke impact van luchtvervuiling. Samen onderzochten de experts bijna 60 miljoen sterfgevallen.

De resultaten zijn onbetwistbaar: telkens wanneer de concentratie fijn stof met 10 microgram per kubieke meter lucht (µg/m³) toeneemt, stijgt ook het aantal doden door hart- en longaandoeningen. Hoe fijner het stof, hoe groter de impact. Voor PM2,5 (stof met een diameter van 2,5 micrometer of kleiner) stijgt het sterftecijfer met 0,68 procent, terwijl dat voor PM10 (diameter van 10 micrometer of kleiner) 0,44 procent is. Fijnere stofdeeltjes dringen immers dieper door in de longen en de bloedbaan.

Een stijging met minder dan een procent lijkt weinig. Maar omdat we allemaal ademen speelt het risico voor de hele bevolking. “In steden met honderdduizenden of miljoenen inwoners gaat het wel degelijk over grote aantallen”, zegt epidemioloog Tim Nawrot (Universiteit Hasselt). Op basis van de cijfers in de nieuwe studie maakte Nawrot een snelle berekening voor ons land. Een daling van de fijnstofconcentraties (PM10) met gemiddeld 10 microgram zou 281 acute sterfgevallen kunnen vermijden, en 44 in Brussel. Dan spreken we enkel over de mensen die doodgaan binnen de twee dagen na een fijnstofpiek. Daarnaast blijft ook de nog veel grotere impact van luchtvervuiling op lange termijn bestaan.

Meer astma-aanvallen

Een stijging van 10 microgram is niet uitzonderlijk. Maar op windstille dagen kan de concentratie omhoogschieten naar 50 of in extreme gevallen naar 100 microgram. Op die dagen merkt longarts Guy Brusselle (UZ Gent) meteen het verschil in zijn praktijk. “Op dagen met een slechte luchtkwaliteit is de longfunctie van mijn patiënten minder goed dan op dagen met weinig pollutie. Bij pieken zien we meer patiënten met ernstige astma-aanvallen, wat soms leidt tot spoedopname in het ziekenhuis. Als die mensen niet snel genoeg hier geraken, kan dat levensbedreigend zijn.”

Voor gezonde twintigers zijn fijnstofpieken niet zo problematisch, zegt Tim Nawrot. “Vooral ouderen en mensen die al lijden aan hart- en longkwalen lopen gevaar. Ook astmapatiënten moeten dan opletten.”

Geen veilige marge

De studie toont duidelijk aan dat er geen veilige marges zijn voor luchtvervuiling. Dat is misschien wel de belangrijkste boodschap, vinden Brusselle en Nawrot. Ook bij concentraties die binnen de ‘veilige’ normen vallen, is er een direct verband tussen fijn stof en acute sterfte.

Europa bepaalt dat de lidstaten niet meer dan 35 dagen per jaar de drempel van 50 microgram PM10 mogen overschrijden. Dat halen we, al blijft het aantal dagen waarop die drempel wordt overschreden nog steeds groot, zeker in de grootstedelijke gebieden rond Brussel, Antwerpen en Gent. “Op smogdagen zou ik niet gaan hardlopen”, zegt Tim Nawrot. “Maar verder kun je als individu weinig doen. Je kunt niet stoppen met ademen. Ons aanpassen is de oplossing niet. Een beleid dat de vervuiling aanpakt is dat wel.”