Na een rampzalige week heeft Boris Johnson zich nog verder in de nesten gewerkt. Heeft hij zijn hand overspeeld of kan hij de situatie rechttrekken?
Zetdwang. Wie bij schaken of dammen enkel een zet kan doen die de gehele uitgangspositie verslechtert, die wordt geconfronteerd met zetdwang. In die positie is Boris Johnson zichzelf almaar meer aan het manoeuvreren. De Britse premier verloor elke stemming die hij in Westminster voorgeschoteld kreeg. De plannen om het parlement een tijdlang op te schorten en daarbij de koningin te offeren, hebben de Britse parlementsleden als een eendrachtige roedel gehergroepeerd.
Rampzalige week
Johnson – wil hij de wet respecteren – moet verplicht uitstel aanvragen indien hij na de Europese top in oktober zonder een akkoord terugkeert naar het Verenigd Koninkrijk. Bovendien zullen er voor 31 oktober geen nieuwe verkiezingen plaatsvinden waarmee Johnson opnieuw een meerderheid in het Brits zou kunnen behalen. Ook moet zijn regering de noodplannen voor een harde brexit zonder akkoord van de Britse overheidsdiensten publiek maken, net als de interne communicatie over de plannen om het parlement vijf weken buitenspel te zetten.
Door de schorsing van 21 conservatieve afgevaardigden en de overstap van partijgenoot Philip Lee naar de liberalen volstaat de gedoogsteun van de Noord-Ierse unionisten (DUP) niet langer voor een meerderheid. Het ontslag van broer Jo Johnson en minister van Werk en Pensioenen Amber Rudd waren de zoveelste symbolische klap die de kersverse Britse regering de afgelopen weken te verduren kreeg.
Johnson mag zich de komende maanden aan fervent van verzet van Nigel Farage verwachten.
De kansen om een nieuw akkoord uit de brand te slepen voor 31 oktober zijn miniem. Johnson heeft (voorlopig?) geen werkbaar plan om de grenskwestie tussen Ierland en Noord-Ierland op te lossen. Bovendien is het parlement zowel ideologisch als qua zetelaantallen bijzonder versplinterd. Zelfs als Brussel en Londen tegen de verwachtingen in tot een vergelijk komen, sterft dat voorstel in het Britse parlement waarschijnlijk een vroege dood.
Staat Johnson definitief schaakmat? Niet noodzakelijk. Als de Europese Unie – zoals wordt verwacht – opnieuw uitstel verleent tot 31 januari 2020 volgen er naar alle waarschijnlijkheid nieuwe verkiezingen. Vraag is voorlopig hoe Johnson het verplichte uitstel zal verteren. Voorzitter van de Brexit Party Nigel Farage zal geen moment aan zich voorbij laten gaan om de Britse premier het vuur aan de schenen te leggen als die laatste zijn belofte om de Unie te verlaten niet nakomt. Johnson zal die aanvallen proberen te counteren door de verantwoordelijkheid voor dat uitstel op het Britse parlement af te schuiven.
Parlement versus het volk?
Met dat laatste is Johnson intussen al enkele weken bezig. In zijn recente toespraken verwijt de Britse premier dat het gros van de parlementsleden de uitslag van het referendum niet respecteert. De regering wekt daarentegen de indruk dat zij de enige legitieme vertegenwoordiger van de wil van het Britse volk belichaamt. Johnson heeft gelijk dat nieuw uitstel waarschijnlijk weinig zoden aan de dijk zet als er niets verandert aan de aritmetica van de brexit. Maar het is onjuist om te beweren dat 52 procent van de kiezers in 2016 voor een harde brexit zonder akkoord hebben gestemd. Volgens een recente rondvraag van het Britse peilingbureau YouGov is slechts 21 procent van de Britten momenteel voorstander van dat scenario.
Daarnaast kan Johnson nog steeds de vorige backstop vanonder het stof toveren. ‘Dat zouden we met open armen ontvangen’, vertelt een Europese topdiplomaat aan Knack. Wat houdt die regeling precies in? Indien er na een twee jaar durende transitieperiode – die er enkel komt als er een akkoord gevonden wordt – geen overeenkomst is over de toekomstige handelsrelatie blijft Noord-Ierland in de interne markt voor goederen. En dat in tegenstelling tot Groot-Brittannië, dat enkel aan de regels van de douane-unie gebonden blijft.
Toch is ook die piste voor Johnson niet ideaal. De Noord-Ierse Unionisten willen van zo’n regulatief verschil tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland niet weten. Ook bij de dogmatische brexiteers stuit die oplossing op verzet, te meer omdat Johnson aanvankelijk had geëist dat het volledige terugtrekkingsakkoord op de schop moest. Het lijkt onvermijdelijk dat Johnson net zoals zijn voorganger zonder veel manoeuvreerruimte in het midden van de vuurlinie komt te staan. In dat geval kan hij maar beter zijn volgende zetten binnenskamers kan houden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
