Portugal kiest nieuw parlement: “Baken van sociale democratie”

Costa vormde na de verkiezingen van 2015 een minderheidsregering, met de steun van twee extreem-linkse, eurosceptische partijen. Nochtans was er in eerste instantie een centrumrechtse minderheidsregering onder leiding van Pedro Passos Coelho van de sociaaldemocratische partij, maar die werd na elf dagen door een coalitie van linkse partijen door een stemming in het parlement aan de deur gezet. Coelho, die tijdens zijn eerste ambtstermijn besparingen moest doorvoeren in ruil voor 78 miljard aan noodhulp van de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds, wilde de zware bezuinigingsmaatregelen voortzetten, maar daar was links het dus niet mee eens. 

Uiteindelijk slaagde Costa erin om weer stabiliteit in het land te brengen, wat volgens analisten zijn grootste verwezenlijking is. Hij kon profiteren van de economische heropleving om de besparingsmaatregelen terug te schroeven en zette in op het saneren van de overheidsgelden, om binnen de lijntjes van de Europese begrotingsregels te kleuren. Het resultaat mocht er zijn: de economische groei bedroeg in 2017 3,5 procent en 2,4 procent in 2018, het hoogste niveau sinds 2000. De werkloosheid daalde met de helft (6,4 procent in juli), tot het niveau van voor de crisis van 2010-2014.

Toch is er ook een keerzijde aan de medaille. Zo wijst The Guardian erop dat overheidsinvesteringen sterk daalden, wat een nefast effect had op domeinen als volksgezondheid en transport. In 2017 kreeg de regering veel kritiek op de slechte aanpak van zware bosbranden, waarbij meer dan 100 doden vielen, met het ontslag van de minister van Volksgezondheid tot gevolg. Daarnaast worden verschillende socialisten beschuldigd van corruptie, wat de steun voor de partij zou kunnen doen dalen.

De socialisten krijgen volgens een recente peiling van de krant Publico en televisiezender RTP 37 procent van de stemmen. In eerdere peilingen zou de partij nog dicht bij een absolute meerderheid komen, maar die kans lijkt kleiner te worden. De sociaaldemocraten zouden 30 procent halen.

Indien de socialisten inderdaad geen absolute meerderheid halen, moeten ze opnieuw op zoek gaan naar steun. Costa's bondgenoten in de huidige regering, het Linkse Blok en de Communisten, halen volgens de peiling respectievelijk 10 en 6 procent. Een andere optie zou de kleinere groene partij PAN zijn als partner, die een minder strikte ideologie volgen.

Portugal is volgens persbureau Reuters een van de vijf EU-landen zonder extreemrechtse partij in de regering, naast het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Malta en Luxemburg. The Guardian noemt Portugal mede daarom "een baken van sociale democratie" en de kans is klein dat daar na de verkiezingen verandering in zal komen. De twee extreemrechtse partijen, de Nationale Renovatiepartij (PNR) en Chega, krijgen volgens de peilingen beide minder dan 1 procent van de stemmen achter hun naam. PNR slaagde er enkele weken geleden zelfs niet in om meer dan 50 mensen te verzamelen tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Lissabon.

Die beperkte steun voor extreemrechts, op een moment dat rechts-populistische partijen in Europa aan een opmars bezig zijn, kan volgens Reuters verklaard worden door het feit dat Portugal pas sinds 1974 een democratie is, na vier decennia onder een fascistische dictatuur.

Meer dan 9 miljoen Portugezen mogen hun stem uitbrengen, voor de 230 zitjes in het parlement.