Wat wil Extinction Rebellion eigenlijk? ‘Hetzelfde als Anuna, maar wij gaan nog een stapje verder’
Sinds maandag laten milieuactivisten van Extinction Rebellion wereldwijd van zich horen door ontregelende acties in steden en op publieke plaatsen. Maar wat willen die rebellen eigenlijk? En wat stellen ze in België voor?
Verschillende steden waaronder Parijs, Amsterdam en Londen waren maandag het decor van demonstraties van Extinction Rebellion (XR). De internationale klimaatorganisatie blokkeerde onder andere belangrijke wegen, bruggen en de toegang tot openbare gebouwen. Honderden mensen werden gearresteerd. In Australië vonden betogingen plaats in Sydney, Melbourne en Brisbane, net als in de Nieuw-Zeelandse hoofdstad Wellington.
De zoveelste daad van verzet van een bende anarchisten met dreadlocks en wenkbrauwpiercings? Of een weldoordachte strategie van slimme klimaatactivisten?
Boris Johnson liet er alvast geen misverstanden over bestaan. De Britse premier lachte de klimaatstrijders maandag uit en noemde hen “hinderlijke landlopers” die moesten opkrassen uit hun “naar hennep ruikende bivakken”. Terwijl Johnson zeker geen klimaatontkenner is. In andere landen zorgden de acties voor zowel sympathie als ergernis.
Feit is dat XR voor een groot deel wordt vertegenwoordigd door de middenklasse. Mensen met een goeie job en een gezin die zich dusdanig zorgen maken over de klimaatverandering dat ze niet lijdzaam willen afwachten op beslissingen van de overheid, maar zelf mee druk willen uitoefenen op het klimaatbeleid. De protestbeweging probeert dat via geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid, in de hoop meer aandacht te krijgen voor het klimaat.
Lijden
XR ontstond eind vorig jaar in Engeland nadat het een aantal actievoerders en academici duidelijk was geworden dat er niets veranderde. Als gevolg besloten de rebellen over te gaan tot radicalere vormen van protest. Inmiddels is de groepering, herkenbaar aan een cirkel met daarin een zandloper, uitgegroeid tot een gezelschap met afdelingen in 28 landen en duizenden activisten.
Oprichter Roger Hallam, een voormalige biologische landbouwer, zit inmiddels in de gevangenis. De man staat bekend als een uitgesproken figuur die ervan overtuigd is dat klimaatstrijders moeten lijden om hun boodschap over te kunnen brengen. Met lijden bedoelt hij dat ze het ervoor over moeten hebben gearresteerd of gevangengenomen te worden. Hij zit zelf vast omdat hij drones had laten vliegen aan de rand van de luchthaven Heathrow om zodoende het vliegverkeer te ontregelen.
In België bestaat XR uit een paar duizend volgers op Facebook en enkele honderden actieve strijders. De beweging raakte bekend toen een handvol leden een uitzending van De zevende dag verstoorde. Met olifantenslurven op hun gezicht stonden de actievoerders op uit het publiek, strooiden confetti uit en gingen vervolgens ‘dood’ liggen. Dinsdag voerde een drietal rebellen dan weer actie op de opening van het Filmfestival in Gent. Ze klaagden sponsors van het festival aan die volgens hen “het klimaat serieus verneuken”. Daarmee doelden ze onder andere op de voetafdruk van ING en United Airlines.
‘Geweld is subjectief’
De beweging plant nu zaterdag een demonstratie in de tuin voor het koninklijk paleis van Brussel; Royal Rebellion. Bedoeling is de koning uit te nodigen om een klimaat- en ecologische noodtoestand in België uit te roepen. XR hoopt op een opkomst van 400 tot 1.000 man.
“Omdat de koninklijke tuin zich binnen de neutrale zone bevindt waar demonstraties verboden zijn, gaat het om een daad van opzettelijke burgerlijke ongehoorzaamheid”, zegt Pieter Geens van XR.
De eisen van XR België liggen in de lijn van de Britse afdeling: dat de klimaatnoodtoestand wordt uitgeroepen en de CO2-uitstoot in ons land en omringende landen in 2025 wordt teruggebracht tot nul. De huidige doelstellingen volgens het akkoord van Parijs richten zich op 40 procent minder broeikasgassen tegen 2030.
Een andere belangrijke eis van XR is de installatie van een burgerparticipatieraad binnen de regering. XR wil “gewone burgers” in plaats van “corrupte politici” die zich over het klimaat buigen. De burgers worden niet verkozen maar geloot. Om de zoveel tijd worden ze vervangen zodat “de stem van het volk effectief kan worden weergegeven”.
Maar waar de Britten erin slaagden om het parlement de klimaatnoodtoestand te laten uitroepen, werpen de acties in België vooralsnog niet veel vruchten af.
“We hebben zelfs de indruk dat er vanuit het politieke establishment met ons gelachen wordt”, zegt Geens. “Dat we worden weggewuifd en dat de mensen denken dat ‘het wel zal overgaan’. Maar dat signaal willen we uiteraard niet geven, we willen daarentegen nog een stapje verder gaan.”
De grens ligt bij het gebruik van geweld, benadrukt Geens. “Daar stappen we niet van af. Want met geweld bereik je juist het omgekeerde. Doen we dat wel, dan wordt het een stuk makkelijker voor andere extremistische groeperingen en individuen om in ons te infiltreren. Ze kunnen ons schade berokkenen en weer verdwijnen. Kijk naar de gele hesjes. Die zijn totaal versplinterd, ze weten niet meer waar ze voor vechten en wat hun belangen zijn. De mensen herinneren zich alleen nog het geweld, de rest is verloren gegaan.”
Voor ze een actie beginnen, krijgen de rebellen een duidelijke briefing en training over geweld en geweldloosheid. “Maar telkens blijkt dat het begrip geweld zeer subjectief is”, weet Geens. “Er zijn mensen die zeggen dat de bezetting van de tuinen van het koninklijk paleis gewelddadig is, want aan andermans eigendom kom je niet. Dat is dus voor discussie vatbaar. Bij anderen ligt de grens dan weer bij het bewust vernielen van bepaalde dingen. Ook dat is discutabel. Een paar maanden geleden voerden we actie bij Ende Gelände (tegen de bruinkoolwinning in Duitsland, JDR) waar me met tweeduizend man de mijn hebben bezet. Er waren ook mensen van ons die op de bruinkoolmachines kropen om ze te blokkeren. We hebben het bedrijf bovendien een dag stilgelegd door onze blokkade. Velen noemen dat vandalisme, voor ons was het dat niet. Moeilijk dus om te zeggen waar we de grens precies leggen. We zullen in elk geval nooit fysiek of verbaal geweld gebruiken. Maar de meesten van ons zijn wel bereid om gearresteerd te worden.”
Met de club van Anuna De Wever kunnen ze het prima vinden, klinkt het. “We hebben dezelfde doelen en steunen elkaar. We voeren ook gezamenlijke acties uit. Het enige verschil is dat wij nog een stapje verder gaan qua burgerlijke ongehoorzaamheid waar zij zich beperken tot spijbelen.”
Na Royal Rebellion heeft XR nog twee grote acties in de pijplijn die voor het einde van het jaar moeten plaatsvinden. “We trekken lessen uit elke actie. Een paar maanden geleden waren we nog een kleine, beginnende beweging die niet goed wist waar ze zich moest positioneren in het grote spectrum van klimaatmanifestaties. Maar onlangs hebben we ons geheroriënteerd. Nu hebben we een structuur samengesteld die voorzien is op massale acties en massale ledenwerving. We zijn klaar om gigantisch groot te worden. We organiseren lezingen en trainingen in heel België en we hebben een nieuw informaticasysteem om alles te managen. Met andere woorden: u hoort nog van ons.”
Zij vechten mee met XR
David Steeman (42), IT-projectmanager: ‘Alleen massale burgerlijke ongehoorzaamheid helpt’
“Maandag zat ik in Amsterdam, in het kader van de internationale acties van XR. We blokkeerden de Stadhouderskade, een belangrijke verkeersader in de stad. We zaten vreedzaam op straat tot we werden opgepakt door de politie. Voor het eerst van mijn leven zat ik in de cel, een bizarre ervaring. Waarom gaat een brave huisvader plots op de weg liggen en zit hij 24 uur achter de tralies, zul je je afvragen. Natuurlijk wil ik dit helemaal niet. Het antwoord is: uit pure wanhoop.”
“Ik heb de analyses en toekomstscenario’s van de klimaatwetenschappers gelezen. Feiten, geen doemscenario’s. Ik was wel op de hoogte van het milieu, maar toen Anuna De Wever de straat op ging, ben ik me pas echt gaan verdiepen in het klimaat. Ik viel achterover, wist niet dat het zo erg was.”
“Er bleven slechts twee keuzes over: ofwel legde ik het naast me neer ofwel kwam ik in actie. Vanaf toen ging ik elke donderdag mee als steward tijdens de klimaatmarsen. Maar na 25 marsen zag ik in dat er niets veranderde. Ik besefte dat ik een stap verder moest gaan en kwam terecht bij XR. Ik ben het eens met hun analyse; alleen massale geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid kan het corrupte systeem van overheden en grote bedrijven dwingen om maatregelen te nemen.”
“Denk aan Mahatma Ghandi, Martin Luther King of Rosa Parks. Power to the people is zo’n typische slogan maar het is echt zo. Als wij morgen met een miljoen mensen in Brussel staan en we gaan niet weg voor er verandering is, dan zal er toch iets móéten gebeuren.”
“Ik besef dat het tien over 12 is maar ik denk wel dat we nog op tijd zijn om de ergste gevolgen te kunnen voorkomen. Het is natuurlijk een moeilijke boodschap om te verkopen aan het grote publiek. De toekomstscenario’s zijn zo erg en ingrijpend dat het bij de meeste mensen weerstand oproept. We wíllen het niet vatten en dan krijg je allerlei reacties als ontkenning of gelatenheid, in de trant van; het zal mijn tijd wel duren.”
“Maar voor mij geldt dit als een sleutelmoment. Ik heb twee prachtige kinderen op de wereld gezet en ik wil hen recht in de ogen kunnen kijken als ze me later vragen of ik geprobeerd heb om er iets aan te doen. Daarom ga ik op de weg zitten terwijl ik veel liever iets anders doe. Daarom zit ik achter de tralies. Ben ik dan een crimineel omdat ik de overheid aanzet om de toekomst van mijn kinderen te beschermen?”
“Er bestaat een ongeschreven sociaal contract tussen de overheid en haar burgers. De overheid belooft zorg te dragen voor haar burgers, in ruil beloven de burgers de wetten te respecteren. Maar nu de overheid haar deel van het sociaal contract niet nakomt, waarom zou ik dan mijn deel moeten doen?”
Marjolein Moreau (43), voltijds activist: ‘De jeugd zal survival moeten leren’
“Voor mijn man en mij kwam het besef door ons verblijf in het buitenland. We werkten beiden in de ngo-sector en woonden vijftien jaar in verschillende landen. We begonnen destijds in Haïti en eindigden in de Sahel, allebei plaatsen waar de gevolgen van de klimaatverandering zeer goed zichtbaar zijn. Intussen dacht ik altijd dat wanneer ik ooit naar België zou terugkeren, er allang een oplossing gevonden zou zijn voor de klimaatveranderingen. Helaas, toen ik hier aankwam, besefte ik dat we nog nergens stonden en dat veel mensen niet eens wisten hoe erg we er voor stonden.”
“Dat besef heeft me doen besluiten niet meer voor een gewone job te kiezen maar me voltijds in te zetten voor het klimaat. Als we de doelstelling willen halen om de klimaatveranderingen binnen de tien jaar om te gooien, of liefst binnen de vijf jaar, dan is er nog heel veel werk. Ik organiseer acties, vertaal teksten, ik doe eigenlijk van alles om acties voor het klimaat te promoten.”
“Inmiddels ben ik niet meer bang voor de toekomst. Lange tijd was dat wel zo maar uiteindelijk schiet je er niet veel mee op, ik heb het dan ook achter me kunnen laten en besef nu dat je juist moet genieten van elke dag en de mooie momenten.”
“Toch kan ik niet aanvaarden dat we het lot maar op zijn beloop laten. Mijn kinderen zijn 13 en 14 en voor hen wil ik vechten, al denk ik soms dat het al te laat is. Op dat vlak ben ik heel onzeker over mijn taak als moeder. Omdat ik denk dat de scholen de jongeren niet voorbereiden op wat hen te wachten staat. Je kunt het misschien overdreven vinden, maar ik wil mijn kinderen een stuk survival meegeven. Ze moeten meer met hun handen kunnen bezig zijn, ze moeten aan landbouw doen en weten hoe ze dieren moeten verzorgen. Zaken die zij en alle andere jongeren in de toekomst nodig hebben, daar ben ik van overtuigd. Dat probeer ik mijn kinderen en andere jongeren dat mee te geven, zonder hen bang te maken.”
“Verder voer ik mee actie met XR. Ik ben bereid om me te laten arresteren en heb tot nu toe aan alle risicovolle acties meegedaan. Maar ik ben nog nooit opgepakt.”
“Ik begrijp trouwens volkomen dat er ook heel wat mensen zijn die zich aan ons ergeren. Mocht ik twintig jaar geleden op het Filmfestival staan en de boel werd verstoord door milieuactivisten, dan zou ik het ook afkeuren. Maar het is de enige manier waarop we iets kunnen bereiken. Met braaf te demonstreren verander je niets, dat is allang duidelijk. We moeten doorgaan. Ik ga nooit tot geweld over maar ik zal op de barricaden blijven staan, zo veel en zo opvallend mogelijk.”