Waarom Greta Thunberg de Nobelprijs voor de vrede (niet) zal krijgen

Ze krijgt ‘m...

In iets meer dan een jaar groeide Greta Thunberg uit van een anonieme scholier in Zweden tot ’s werelds bekendste klimaatactivist. De 16-jarige steekt met kop en schouders uit boven andere kandidaten die worden getipt voor de vredesprijs, in media-aandacht en bij de wedkantoren.

In augustus vorig jaar begon zij haar schoolstaking voor het klimaat, ruim een jaar later deden vier miljoen mensen mee aan de wereldwijde klimaatactie op 20 september. Een paar dagen later stak Thunberg voor de leden van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York een redevoering af, waarin woede en teleurstelling de boventoon voerden.

“Hoe durven jullie? Jullie hebben mijn dromen en mijn kindertijd gestolen met jullie holle woorden”, zei zij. De speech riep veel reacties op, ook van mensen die menen dat Thunberg de speelbal is van haar ouders of van ervaren klimaatactivisten. Haar medestanders zien die verdachtmaking als een poging om de ongemakkelijke waarheid over de opwarming van de aarde opzij te schuiven.

Voor Thunberg als prijswinnaar pleit de grote invloed die zij in korte tijd wist te verwerven. Het verband met de vrede is ook duidelijk: klimaatverandering leidt tot meer migratie en onrust in grote delen van de wereld, vanwege voedselgebrek of de beperkte toegang tot schoon water. Een radicale omslag in het gebruik van grondstoffen en energie is een van de beste manieren om gewapende conflicten te voorkomen.

Is Thunberg niet te jong en onervaren is om de prijs te winnen? Winnen brengt veel aandacht en verplichtingen met zich mee. Dit argument klonk ook in 2014, toen de prijs ging naar de Afghaanse Malala Yousafzai, destijds 17 jaar. Zij won de prijs samen met een Indiase mensenrechtenactivist.

Ook Greta Thunberg zou de prijs kunnen delen, bijvoorbeeld met een ervaren activist uit een deel van de wereld dat nu al lijdt onder de klimaatverandering. Thunberg kan een mooi duo vormen met Raoni Metuktire, een 89-jarige leider van een groep oorspronkelijke bewoners in het Amazonegebied, die zich verzet tegen de houtkap en de vaak aangestoken branden in het Braziliaanse oerwoud.

...of ze krijgt ‘m niet

Vanuit de klassieke kijk op het bevorderen van de vrede is er een andere geheide prijswinnaar: de Ethiopische premier Abiy Ahmed. Hij beëindigde, met zijn collega Isaias Afewerki van Eritrea, het al twintig jaar durende conflict tussen de twee landen. In 2000 werd de vrede getekend na een oorlog die zeker zeventigduizend mensen het leven had gekost, maar aan de gespannen situatie tussen beide landen kwam pas na het aantreden van Abiy Ahmed een einde.

Opvallender nog zijn de hervormingen die Abiy in eigen land doorvoert. Hij wil alle bevolkingsgroepen in het sterk verdeelde land een stem geven en zijn ministersploeg telt evenveel vrouwen als mannen. De mensenrechten worden in Ethiopië weer gerespecteerd, dat is in ieder geval het beleid. Maar Abiy stuit bij alle veranderingen wel op weerstand.

De Ethiopiër speelde bovendien een cruciale rol in beëindiging van het conflict in buurland Soedan. Hij vloog naar de hoofdstad Khartoum om de militairen daar om de tafel te krijgen met de oppositie, die bestaat uit maatschappelijke groeperingen. De Nobelprijs voor de Vrede is voor minder toegekend.

Er zijn meer serieuze kanshebbers voor de prijs. De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern wordt genoemd vanwege haar krachtige en empathische reactie na de terroristische aanslag in Christchurch, die 51 mensen het leven kostte. Ardern kwam ook met een praktisch antwoord in de vorm van strenge wapenwetten. Een prijs voor haar zou een signaal zijn aan andere landen die kampen met vuurwapengeweld, de Verenigde Staten voorop.

Ook instellingen worden genoemd, zoals VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. Die won de vredesprijs eerder, maar de situatie aan de grens tussen de VS en Mexico en die in Zuid-Europa zouden een nieuwe toekenning rechtvaardigen. Aandacht voor de vrije pers is ook een optie in deze tijden van fake news, met als kanshebbers Reporters without Borders of het Committee to Protect Journalists (CPJ).

Als het Nobelcomité echt actueel wil zijn, beloont zij de activisten die opkomen voor vrijheid en democratie in Hongkong. De vraag is alleen wie de prijs dan in ontvangst neemt, want de beweging heeft geen leiders.