IN KAART. Zo is het gesteld met de luchtkwaliteit in jouw regio

“Voor heel wat stoffen zien we sinds het jaar 2000 een dalende trend”, zegt de Vlaamse Milieumaatschappij. “Zo daalde de uitstoot van fijn stof met meer dan een kwart, voor stikstofoxiden ging het bijna om een halvering. En de uitstoot van zwaveldioxide bedroeg in 2017 nog een kwart ten opzichte van 2000.” 

Vlaanderen haalt nu de meeste Europese emissiedoelstellingen, maar niet die van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De Europese norm voor fijn stof (PM 2,5) ligt bijvoorbeeld Europees op 25 microgram (μg) per kubieke meter (m3), de advieswaarden van de WHO op 10. Vlaanderen haalde vorig jaar in de landelijke gebieden 13 μg/m3, in de stedelijke 14. Wat het aantal piekdagen (meer dan 25 μg/m3) betreft, zitten we ook fors boven de WHO-norm van 3 per jaar: in landelijk gebied waren er 36 piekdagen, in steden 42 en rondom gebieden met veel wegverkeer zelfs 50. 

Vooral huishoudens zijn een belangrijke bron van fijn stof, dat verantwoordelijk is voor acute luchtwegaandoeningen, bronchitis en zelfs longkanker. 55 procent van de uitstoot ervan komt van gezinnen, en dan vooral van de verbranding van hout. Er zit volgens de Milieumaatschappij zelfs meer fijn stof in de Vlaamse lucht door houtverbranding dan door wegverkeer: amper twee uur hout verbranden in een open haard staat bijvoorbeeld gelijk aan 2.350 kilometer met de auto rijden. Bovendien is het aantal huishoudens met hout als hoofd- of bijverwarming nog toegenomen.

Door de hoge uitstoot van fijn stof woont slechts 1 procent van de Vlamingen in een gebied met voldoende lage concentraties. De Vlaamse Milieumaatschappij schat dat door de uitstoot ervan in 2017 4.100 vroegtijdige overlijdens waren. “Om een gezond niveau te halen, moet de trend nog veel verder dalen.”

Klik hier voor de interactieve kaart met de uitstoot van fijn stof. 

Goed nieuws is er wel vanuit de industrie en de energiesector. “Door saneringsmaatregelen zoals het plaatsen van filters en door het gebruik van zwavelarme brandstoffen stoten deze sectoren steeds minder vervuilende stoffen uit”, klinkt het. “We zien een duidelijke daling van de emissies van zwaveldioxide, vluchtige organische stoffen en elementair koolstof. Fijn stof daalde minder sterk, net als stikstofoxiden en dioxines. Momenteel is de industrie de belangrijkste bron van koolstofmonoxide, zwaveldioxide, sommige vluchtige organische stoffen en de meeste zware metalen.

Het jaargemiddelde voor stikfstofdioxide (NO2), een gas dat bijdraagt tot de vorming van ozon en fijn stof en irritatie aan de luchtwegen kan veroorzaken, overschreed op sommige plaatsen ook de Europese grenswaarde van 40 μg/m3. In landelijke gebieden bedroeg het jaargemiddelde weliswaar 15 μg/m3, in steden 31 μg/m3, en in gebieden met veel wegverkeer 38 μg/m3, maar op zeven meetplaatsen in Antwerpen en op twee in Gent was er een overschrijding van de jaargrenswaarde. Hierbij ging het telkens om plaatsen in street canyons en/of met veel verkeer. Ook in kleinere steden en gemeenten met veel verkeersintensiteit komen deze overschrijdingen voor.

Verkeer is dan ook de belangrijkste bron van stikstofoxiden: maar liefst 63 procent van de uitstoot van komt van verkeer. 16 procent komt van de industrie, 7 procent van landbouw. Het aantal vroegtijdige overlijdens door de uitstoot van stikstofdioxiden lag in 2017 op 2.100. “Heel wat Vlamingen rijden nog steeds met dieselwagens én we rijden elk jaar meer kilometers”, zegt de Milieumaatschappij. De nieuwere generatie diesels is wel milieuvriendelijker, maar dat heeft geen effect, integendeel: “Het stijgend aantal voertuigkilometers bij personenwagens heft het voordeel van een groter aantal milieuvriendelijke voertuigen op.”

Bekijk hier de uitstoot van stikstofdioxde in jouw buurt (klik hier voor een interactieve versie waarin je ook kan zoeken per straat):

Voor ozon woont er geen enkele Vlaming in een regio met voldoende lage concentraties. Ozon is een gas dat ons in de ozonlaag beschermt tegen de zon. “Maar in de onderste luchtlagen is het een irriterend gas dat ontstaat uit een reactie van luchtverontreiniging onder invloed van zonlicht. Het kan onder meer een vermindering van de longfunctie, hoofdpijn en astma-aanvallen veroorzaken”, zegt de Milieumaatschappij.

Ook hier is het verkeer de belangrijkste verontreinigingsbron. De ozonnormen worden wel veel vaker overschreden in landelijke gebieden dan in stedelijke.

De Vlaamse Milieumaatschappij verwijst in zijn rapport ook naar de negatieve effecten van de luchtvervuiling op de natuur en landbouw in Vlaanderen. “Ook de vegetatie lijdt onder luchtvervuiling. De te hoge ozondosis vermindert de opbrengst van landbouwgewassen en de groei van bossen. De vegetatie ondervindt schade door verzuring en vooral vermesting. In 2018 was de stikstofdepositie te hoog op 83 procent van de oppervlakte natuur. Om de biodiversiteit in stand te houden en de vegetatie voldoende te beschermen is een verdere verbetering nodig