Wat is er gebeurd met het voorstel van Boris Johnson en hoe moet het nu verder? Zeven vragen over de brexitsaga

Premier Boris Johnson won en hij verloor: dat is een korte samenvatting van wat er gisteren gebeurde in het Britse Lagerhuis. Een ruime meerderheid keurde de brexitwetgeving van Johnson goed, met 329 tegen 299 stemmen. Maar al snel bleek het een bitterzoete overwinning te zijn: amper twintig minuten nadat de wetgeving was goedgekeurd, volgde een njèt voor het tijdschema dat Boris Johnson vooropstelde.

Johnson had gehoopt dat het Lagerhuis de brexitwetgeving op slechts drie dagen tijd zou ratificeren, maar dat plan stuitte velen voor de borst. Dus werd de wetgeving ‘on hold’ gezet, gepauzeerd zeg maar.

Maar de brexitwetgeving is wel gestemd, dat is toch goed nieuws?
In zekere zin is het een goed teken dat een meerderheid van het Lagerhuis (eindelijk) akkoord gaat met de brexitwetgeving. Maar het tijdschema dat niet werd goedgekeurd, weegt zwaarder door dan de geboekte winst. Boris Johnson gaf zelf ook toe “ontgoocheld” te zijn omdat “de onzekerheid blijft voortduren”.

Omdat het tijdschema werd afgekeurd, komt de nakende deadline van 31 oktober in het gedrang. Het is volgens experts eerder onwaarschijnlijk dat die nog gehaald zal worden. Europees president Donald Tusk liet in een Twitterbericht alvast weten dat hij de 27 EU-landen zal voorstellen om een nieuwe brexitdatum te vinden. 

Daar heeft Boris Johnson tenslotte zelf om gevraagd in de verplichte brief, die hij niet ondertekende weliswaar. Maanden na zijn beruchte uitspraak “ik lig nog liever dood in een sloot”, lijkt Johnson stilaan bij te draaien. Al is het niet met volle goesting. 

Wat er nu gebeurt is onduidelijk. Nadat zijn strak tijdschema werd afgekeurd, heeft Boris Johnson zijn brexitwetgeving gepauzeerd. En daar lijkt niet snel verandering in te komen. Jeremy Corbyn, voorzitter van Labour, en Boris Johnson zijn het vanmorgen niet eens geraakt over het tempo waarin de premier zijn overeenkomst met de EU door het Lagerhuis wil loodsen. 

Een woordvoerder van Labour zei naderhand dat Corbyn opnieuw heeft voorgesteld tot een “redelijk tijdspad” te komen voor de behandeling van de wetgeving. Corbyn zou ook gezegd hebben dat hij nieuwe verkiezingen zal steunen als het gevaar op een brexit zonder deal geweken is. 

Het is dus vooral afwachten op een beslissing van de EU. Als de EU geen uitstel verleent, wordt het Verenigd Koninkrijk eruit gekegeld op 31 oktober, zonder deal. Waarschijnlijk stemmen ze wel in met een uitstel (van drie maanden). Die beslissing zal de leidraad vormen voor verdere stappen die Boris Johnson zal ondernemen.

Als de brexit nogmaals wordt uitgesteld, zal dat vermoedelijk met drie maanden zijn waardoor de nieuwe deadline op 31 januari valt, vlak na de feestdagen. Boris Johnson is echter hevige voorstander van een kort uitstel met slechts één maand. Daardoor zou het Lagerhuis voldoende tijd hebben om het akkoord te ratificeren. Bovendien beseft Johnson dat het risico op ‘gepalaver’ toeneemt naarmate de brexit langer wordt uitgesteld.

Daarmee dreigt de Britse premier in ieder geval. Indien de Europese Unie aanstuurt op (drie maanden) uitstel, wil Johnson nieuwe landelijke verkiezingen. Met verkiezingen hoopt Johnson een grote Conservatieve meerderheid te winnen: een ander, meer brexitgezind parlement zal de brexitdeal wel goedkeuren, verwacht hij. Het uitschrijven van vervroegde verkiezingen vereist wel de steun van twee derde van het Lagerhuis, wat betekent dat Johnson de steun van de oppositie nodig heeft.

Het minpunt van dat verhaal? Nieuwe verkiezingen zouden in december, onder de feestdagen vallen. Dat is niet bepaald een scenario waar het Brits volk, evenmin de Britse politici, naar uitkijken. “Maar als dat de enige manier is om tot een oplossing te komen, dan moet het maar”, aldus Brits Conservatief parlementslid Robert Buckland. 

Terwijl het Britse Lagerhuis in deze fase eigenlijk de laatste puntjes op de i zou moeten zetten wat betreft het uittredingsakkoord, zullen ze terug debatteren over de voorstellen gedaan in de Queen’s Speech. Vorige week werd dat debat immers uitgesteld voor het uittredingsakkoord, maar vermits die gesprekken ‘gepauzeerd’ zijn, kan men terugkeren naar ‘de orde van de dag’. 

Bij de lidstaten van de Europese Unie staat het overleg over de brexit vandaag wél op de planning. Vandaag steken vertegenwoordigers wellicht de koppen bij mekaar over het uitstel van de deadline. De bijeenkomst zou volgens Europese bronnen gepland zijn omstreeks 17.30 uur. Een beslissing over de potentiële duur van het uitstel komt er wellicht niet, maar valt ook niet geheel uit te sluiten, zegt een diplomaat. Een ‘flextension’ behoort volgens een andere bron ook tot de mogelijkheden. Daarbij zou het Verenigd Koninkrijk Europa verlaten van zodra de deal door alle betrokken partijen geratificeerd is.