Eindelijk denken wetenschappers te snappen waarom liefst driekwart van alle soorten op aarde het loodje legde

Destijds, aan het einde van het Trias-tijdperk, scheurden de Amerika’s zich los van Europa en Afrika, waardoor de aardkorst openbarstte en er honderdduizenden jaren achtereen vulkaanrook omhoog wolkte. Dat moet de dampkring hebben verpest, de oceanen hebben vergiftigd en het klimaat op hol hebben gebracht, wisten onderzoekers al. Maar naar nu blijkt was er nog iets: de vulkanen vergiftigden de aarde met kwik, een element dat het DNA beschadigt.

“Dit was niet één klap. Waarschijnlijk ging het in pulsen, waarbij het ecosysteem dreun na dreun kreeg”, vertelt de Utrechtse aardwetenschapper Bas van de Schootbrugge, een van de deelnemers aan het onderzoek. “En bij elke klap krijg je zaden die minder levensvatbaar zijn, individuen die minder nageslacht krijgen, soorten die het zwaar krijgen. Een aanslag op het leven.”

Monsters

Het team baseert zich op oude sporen (zaadjes) van varens uit die tijd, opgeboord uit de grond van Denemarken en Noord-Duitsland. Die zijn opvallend vaak misvormd: bewijs dat iets hun ontwikkeling verstoorde. Of er ook letterlijk monsters door de bossen strompelden, zoals je bij een fatsoenlijke apocalyps mag verwachten, is onduidelijk. “We hebben nog veel vragen over de biologie hierachter”, zegt Van de Schootbrugge. Wél is het voor het eerst dat onderzoekers het verband leggen tussen vulkanisme en de aantasting van levende wezens overal op aarde.

Zwaar giftig

Van de Schootbrugge wijst erop dat kwikvergiftiging ook een nieuw licht werpt op andere prehistorische uitsterframpen. Liefst drie andere massa-extincties vonden plaats tegelijk met extreem vulkanisme. De ergste keer was 251 miljoen jaar geleden, toen een Russische megavulkaan miljoenen jaren lang de boel op stelten zette. In zee verdween toen tot liefst 95 procent van alle soorten. “Ik denk dat kwik ook daarbij heeft meegespeeld”, zegt Van de Schootbrugge.