Verlangen naar rust botst op de smartphone: lees hier de resultaten van het eerste onderzoek naar stilte  

Vlamingen vinden stilte van groot belang en gaan er ook actief naar op zoek. Tegelijk blijkt het erg moeilijk om de smartphone, toch een grote bron van mentale drukte, opzij te leggen. Dat blijkt uit een eerste grootschalig onderzoek naar stilte aan de vooravond van de Dag van de Stilte. Op de laatste zondag van oktober wordt de stilte al enkele jaren gevierd met wandelingen en andere stille activiteiten in Vlaanderen en Nederland.  

De enquête "Stilte in Vlaanderen" werd uitgevoerd door onderzoeksbureau Indiville in opdracht van de culturele vzw Tamara Trust. We zetten de belangrijkste resultaten voor u op een rijtje.

Bijna zeven op de tien Vlamingen vinden stilte van groot belang; de gemiddelde score was 8 op 10; een kwart gaf zelfs 10 op 10. "Het gebeurt zeer zelden dat mensen in een studie zulke hoge scores geven aan iets. Dit cijfer zegt iets over de nood aan rust bij de Vlaming," zegt Jurgen Minnebo van Indiville. Jan Van Parijs van Tamara Trust beaamt: "We hadden dit voorvoeld, maar dat het zulke hoge scores zouden zijn hadden we niet verwacht."

Bent u zelf een stilte- of prikkelzoeker? Doe hier de test of vanaf 18 mei op deze plaats.

Rust is de belangrijkste reden waarom mensen de stilte opzoeken; je zou het sociale stilte of ontkoppeling kunnen noemen. Men is graag een keer alleen (64 procent); men heeft stilte nodig om tot rust te komen (60 procent); stilte helpt om even uit de dagelijkse drukte te stappen (55 procent) en geeft tijd om na te denken. 40 procent heeft nood om zich af te sluiten van de constante informatiestroom. Ongeveer evenveel mensen zien stilte puur als tegengif tegen te veel geluid en lawaai.

Omgekeerd: als mensen aangeven dat ze stilte niet zo belangrijk vinden dan is dat omdat "ze opleven bij geluid, muziek en vrienden" (51 procent) of zich afgesloten voelen van de wereld als het te stil is (31 procent). Opmerkelijk is ook dat één Vlaming op de drie piekert tijdens momenten van stilte. Een op de vijf wordt er somber van. 

Vrouwen houden meer van stilte dan mannen,  introverten meer dan extraverten, ouderen meer dan jongeren, blijkt ook uit het onderzoek. Anderzijds heeft ook 53 procent van de jongvolwassenen tussen 18 en 25 het toch wel nodig om zich vaker af te sluiten van de constante informatiestroom. Dat is een hogere score dan oudere Vlamingen die werden ondervraagd. 

Hoe hard de Vlaming ook smacht naar stilte, muisstil hoeft het niet te zijn. Slechts één op de vijf ondervraagden ziet stilte als de volledige afwezigheid van geluid. 41 procent wil geen andere prikkels en afleidingen zoals tv en sociale media, wat opnieuw het sterke verband tussen stilte en rust onderstreept. 

Moeder natuur blijkt uitermate belangrijk: 80 procent ervaart stilte als er enkel "natuurlijke geluiden" zijn zoals vogels, wind of zee.  Een kwart van de ondervraagden ervaart schoonheid in de stilte.  

Als stilte dan zo belangrijk wordt geacht, wat is dan de juiste dosis? Een kwart van de ondervraagden gaat elke dag een of meerdere keren bewust op zoek naar een stil moment; een op de drie doet dat regelmatig. 

En hoe vindt de overprikkelde Vlaming dan meer rust? Met stip op één staan wandelingen in de natuur: voor 69 procent van de ondervraagden is dat pure stilte. De helft vindt stilte in een boek; 27 procent zoekt nadrukkelijk mentale rust door smartphone, tablet of pc uit te zetten. 

Jan Van Parijs van Tamara Trust: "Persoonlijk las ik steeds meer stiltemomenten in en ik vind het fijn om te horen dat veel mensen daar net zo over denken. In de auto zitten en  de muziek uitzetten, bijvoorbeeld."  

Een paar opmerkelijke verschillen tussen de geslachten nog: 20 procent van de ondervraagde vrouwen geeft aan stilte te vinden in mindfulness of meditatie, dat is dubbel zoveel als mannen. Op de yogamat zijn de vrouwen ook veel sterker vertegenwoordigd (14 procent) dan de mannen (4,5 procent).  

En de stilte heeft effect: bijna 8 op de 10 Vlamingen ervaren meer rust en minder stress na een stiltemoment; 60 procent is beter gezind; 40 procent kan beter relativeren en heeft meer energie.

Soms komt de stilte ook zomaar langs en valt er een onvoorzien stil moment. Gelukkig laten 2 op de 3 Vlamingen dat niet zomaar voorbijgaan, ze “genieten van het moment”. 45 procent begint wel meteen na te denken en 29 procent vult dat stille moment meteen op met muziek; vooral jongeren, zo blijkt. 

Nog een mooi resultaat uit de eerste stilte-enquête: bijna driekwart van de Vlamingen kan ervan genieten om met partner of goede vriend (in) samen te zijn en … niets te zeggen.  

De smartphone dan, die handige harry in onze tas maar steeds vaker ook non-stop in de hand. Dat het toestel een bron van onrust is,  loopt als een rode draad doorheen de resultaten van de enquête "Stilte in Vlaanderen". Maar o paradox, we kunnen er niet afblijven. 45 procent van de Vlamingen gaat binnen het kwartier na het ontwaken online. Bij jongeren tussen 18 en 25 is dat zelfs 78 procent van de ondervraagden. Waren dat niet net diegenen die eerder aangaven vaker offline te willen zijn? 

Net voor het slapengaan is er evenmin sprake van rust: 54 procent kijkt nog televisie, 38 procent checkt nog een laatste keer de mail of de sociale media alvorens onder zeil te gaan. 

Meer dan de helft van de Vlamingen vraagt dat zijn of haar stad of gemeente meer doet om stille plekken te creëren. Drie op de tien heeft moeite om stilte in de onmiddellijke woonbuurt te vinden. Ook de werkplek blijkt vaak niet rustig genoeg: 53 procent maakt gewag van te weinig stilte om zich goed te kunnen concentreren. 

“Deze studie geeft stof voor beleidsbeslissingen," vindt Jan Van Parijs. "Vlamingen vinden wandelen in de natuur heel belangrijk; zorg dus dat bossen behouden en uitgebreid worden, zodat iedereen er in zijn directe omgeving terecht kan". Van Parijs ziet er ook een boodschap in voor de organisatie van het werk: "misschien moeten we die landschapsbureaus opnieuw bekijken."

De Vlaming wil overigens wel zelf de hand aan de ploeg slaan en meedenken met het beleid. 52 procent van de ondervraagden wil meehelpen met het scheppen of bewaren van stilteplekken.

Daar is de stiltebeweging Waerbeke, die al jaren ijvert voor meer stilte en rust, heel blij mee. "Het valt Waerbeke op hoe groot de bereidheid bij de Vlaming wel is. Die stilte-of luwteplekken wenst men niet enkel in het groen, maar evenzeer op scholen, kantoren, de stad of op het openbaar vervoer. De toegenomen drukte en hectiek is duidelijk tot in de haarvaten van de samenleving doorgedrongen."

Voor Waerbeke "zijn de resultaten van het onderzoek een sterke aanmoediging om de stiltebeweging de eerstkomende jaren vooral in samenwerking met gemeenten en steden, lokale organisaties en burgerinitiatieven uit te bouwen." Concreet is het de bedoeling om vanaf volgend jaar een stiltefestival te organiseren, met alle besturen van gemeenten waar stiltegebieden (zie verderop in dit artikel) liggen.  

De stilte-enquête is uitgevoerd door bureau Indiville op verzoek van de culturele vzw Tamara Trust. Het onderzoek is representatief naar leeftijd en geslacht, maar hogeropgeleiden en mensen uit Antwerpen en Oost-Vlaanderen zijn wel meer vertegenwoordigd.

Na nieuwjaar gaat ook de theaterproductie "Silence, please" op tournee langs culturele centra, met onder meer tv-maakster Cath Luyten, filosoof Jean Paul Van Bendegem en pianist Jan Swerts. Bij het onderzoek en het theaterproject hoort ook het interviewboek "Silence, please" van Cath Luyten.

Bekijk hier het gesprek met Cath Luyten en Jean Paul Van Bendegem in "Vandaag" (en lees voort onder de video):

De stilte opzoeken kan bijvoorbeeld in een van de tien officiële stiltegebieden die Vlaanderen rijk is. Daar is geluid niet totaal afwezig, maar er heerst wel een aangenaam geheel van geluiden. In een landelijke omgeving overheersen natuurlijke geluiden; in de stad is dat een mix van menselijke en natuurlijke geluiden. Na allerlei metingen hebben de volgende tien gebieden het officiële kwaliteitslabel "stiltegebied" gekregen.

Op zondag 27 oktober is het Dag van de Stilte. Een overzicht van de activiteiten in Vlaanderen vindt u hier. 

Herbekijk hier het fragment uit "Het Journaal":