Waarom wordt de "ongeneeslijke psychopaat" Marc Dutroux opnieuw onderzocht? Drie vragen en antwoorden

Een levenslange opsluiting, plus een extra termijn van tien jaar waarin hij terbeschikking moet staan van de rechtbank. Dat was het verdict voor moordenaar en pedoseksueel Marc Dutroux in 2004. Hij werd veroordeeld voor de moord op de vier meisjes Julie, Mélissa, An en Eefje, en de ontvoering van Sabine en Laetitia.

Psychiaters bestempelden hem toen als "een leugenaar, een manipulator en een psychopaat van de ergste soort". Na 23 jaar in de cel vraagt Dutroux om een nieuw psychiatrisch onderzoek. De strafuitvoeringsrechtbank heeft vandaag beslist dat Dutroux dat recht heeft.

De rechtbank baseert zich daarvoor op de mensenrechten. In het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens staat dat niemand aan "onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen" mag worden onderworpen. Wie veroordeeld wordt tot een levenslange opsluiting, moet daarom zicht hebben op een mógelijke vervroegde vrijlating. Dat werd in 2013 zo beslist door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (voor kenners: het gaat om het arrest "Vinter e.a. v. het Verenigd Koninkrijk"). De strafuitvoeringsrechtbank verwees vandaag naar die uitspraak van het Europees Hof.

Voor de advocaten van Dutroux betekent het ook een manier waarop hun cliënt opnieuw in contact kan komen met de buitenwereld, en een mogelijke hefboom om zijn vervroegde vrijlating te vragen. "Op dit moment heeft hij niemand om een gesprek mee te voeren", zegt zijn advocaat Bruno Dayez. "Het zou hem de kans geven om zich uit te drukken, ook over de feiten die hem verweten worden. Hij heeft daar totnogtoe weinig de kans toe gekregen", vindt zijn advocaat. Zo zou Dutroux nog steeds betwisten dat Julie en Melissa, twee meisjes die hij vermoordde, door hem werden ontvoerd. 

Pierre Oswald, Johan Kalonji en Samuël Leistedt zijn de drie psychiaters die met de opdracht worden belast. Volgens de rechtbank hebben zij een expertise op vlak van psychopaten en seksuele delicten. De psychiaters moeten tegen 11 mei 2020 een rapport opstellen, dat ook aan Dutroux moet worden bezorgd. Daarin moeten ze antwoorden op de volgende vragen: 

• Is de persoonlijkheid van Dutroux geëvolueerd sinds hij laatst werd onderzocht?
• Wat is het risico dat hij opnieuw zou toeslaan als hij zou vrijkomen?
• En raden zij een gespecialiseerde behandeling voor seksuele delinquenten aan, of een ander type therapie?

"Elke expert bepaalt zelf hoe ze zo'n onderzoek doen. Meestal is dat op basis van gesprekken van een uur, waarna ze samenkomen om een conclusie te trekken", legt gerechtspsychiater Rudy Verelst (UZ Leuven) uit. Dat hoeft technisch gezien niet zo'n moeilijke opdracht te zijn, zegt hij. "Ze kunnen terugvallen op bestaande, gestandaardiseerde tests. Al speelt hier ook de maatschappelijke impact mee", geeft Verelst toe. 

Kort gezegd: nee. In theorie kan iemand die veroordeeld is tot levenslange opsluiting vragen om vervroegd vrij te komen na 15 jaar (23 jaar voor recidivisten). Maar bij Dutroux spelen er verschillende elementen mee waarom het onwaarschijnlijk is dat hij vervroegd zal worden vrijgelaten. 

Ten eerste moet Dutroux daarvoor een woning en een bezigheid hebben (werk of een opleiding), en speelt zijn houding tegenover de slachtoffers een belangrijke rol. Aan dat laatste probeert Dutroux alvast te werken. Ook vandaag betuigde hij via zijn advocaat opnieuw zijn spijt. Eerder schreef Dutroux al een brief aan de nabestaanden van zijn slachtoffers. 

Meer dan dat spelen zijn gruwelijke misdaden en de symboolwaarde van de zaak in Dutrouxs nadeel. Geen enkele rechter wil de vrijlating van de meest gehate moordenaar van het land op zijn naam. 

Wat de verdediging mogelijk wel gedaan krijgt, is een verandering in de manier waarop Dutroux nu wordt opgesloten. Therapie, begeleiding, mogelijk gaat het advies van de psychiaters in die richting. "Los van zijn vervroegde vrijlating, vind ik de manier waarop hij nu is opgesloten, mensonwaardig", zei advocaat Dayez dan ook vandaag. 

Bekijk de analyse van Sofie Demeyer uit "Het Journaal" hier:

Bekijk de reportage uit "Het Journaal" hier: