‘Er kleeft mensenbloed aan producten die jullie consumeren’: inheemse Brazilianen in Brussel
Belgische politici en bedrijven moeten de toenemende vernieling van en in het Amazonewoud helpen afremmen, zo hebben acht inheemse leiders uit Brazilië in het federaal parlement verklaard. ‘Er is net weer een bosbeschermer vermoord. Kunnen jullie kippen en varkens niet iets anders eten dan Amazone-soja?’
“Wat wil je horen? Het diplomatieke antwoord of het scherpe antwoord?” vraagt Nara Baré fel. Net zoals haar mannelijke reisgezellen steekt de vrouw met haar geschilderde gezicht en gekleurde pluimen op haar hoofd fel af tegen de grijze zakelijkheid die de wandelgangen van het parlement ademen. Hun tooi ziet er vrolijk uit. Maar in de ogen van deze Brazilianen die uit de meest waardevolle en intacte Amazone-gebieden komen, lees je tristesse.
Want dat scherpe antwoord luidt zo: “Wij proberen het woud met man en macht te beschermen. De beschermde gebieden zijn onze thuis. Maar omdat de wereld, ook België, steeds meer hout, soja en andere producten die daar goed groeien consumeert en omdat onze president Jair Bolsonaro steeds meer beschermd Amazone-gebied laat leegroven, zijn wij in gevaar. Letterlijk. Het is niet alleen zo dat onze overheid de branden uit de hand doet lopen, ze laat ook het moorden op bosbeschermers ongestraft. Er kleeft mensenbloed aan producten die jullie consumeren”, zegt Baré geëmotioneerd.
De acht inheemse leiders reizen onder de campagneslogan ‘Indigenous Blood, Not a Single Drop More’ door twaalf Europese landen om te getuigen over de mensenrechtenschendingen in de Amazone die het gevolg zijn van de wereldwijde honger naar grondstoffen en landbouwgrond, waardoor de ontbossing in sneltempo toeneemt. Nu afgelopen weekend een vriend van hen is vermoord, lopen de emoties hoger op dan voorzien tijdens de zitting in het federaal parlement.
Vader vermoord
“Paulino Guajajara (zie kader) beschermde inheems gebied, want dat laat de regering achterwege. Hij wist dat hij gevaar liep, had al enkele bedreigingen gekregen”, zegt Baré. Dit weekend is de bosbeschermer vermoord door illegaal binnengedrongen houthakkers in het inheemse gebied in de Amazone-staat Maranhao. Een collega vecht in het ziekenhuis voor zijn leven.
Woede om dood van bosbeschermer
Mensenrechtenactivisten en lokale inwoners zijn razend over de moord op Paulo Paulino Guajajara, lid van een groep van meer dan honderd stamleden die in de noordoostelijke Braziliaanse Amazone-staat Maranhao als ‘De beschermers van het bos’ patrouilleren om dan maar zelf hun land te beschermen tegen illegale houtkappers.
Guajajara was met een doprsgenoot, Laercio Guajajara, op zoek naar water in het gebied Arariboia toen ze vrijdagavond in de val werden gelokt door illegale houtkappers. Volgens de ngo Survival International werd Paulo Paulino in de nek geschoten. Hij stierf in de jungle. Laercio kreeg een schot in de rug maar wist te ontsnappen en ligt in het ziekenhuis.
Beide mannen hadden al bedreigingen gekregen en in het gebied, waar zo’n 5.000 inheemse mensen leven, zijn eerder al drie bosbeschermers vermoord. “Ze willen ons allemaal dood”, zo had Laercio verklaard in een video van Survival International.
Braziliaans justitieminister Sergio Moro tweette dat er een politieonderzoek komt en dat zijn diensten er alles aan zullen doen om ‘deze zware misdaad’ voor een rechtbank te brengen. Ngo’s en inheemse gemeenschappen reageren sceptisch. Sinds president Jair Bolsonaro in januari aan de macht kwam, zijn bedreigingen tegen en aanvallen op bosbeschermers ‘alleen maar erger geworden’, meldt Human Rights Watch.
Spanningen en geweld zijn er altijd geweest tussen enerzijds ondernemers die land inpalmen ten dienste van de landbouwindustrie en illegale houtkappers, en anderzijds inheemse bewoners die de laatste stukjes ongerepte natuur en hun eigen land intact proberen te houden. In totaal zouden zij zo’n kwart van de longen van de wereld beschermen.
“Mijn vader werd toen ik acht was vermoord zoals Paulino”, vertelt Dinaman Tuxá, een van de andere leiders. “Omdat hij onze terreinen en het bos probeerde te beschermen. Zelf ben ik ook al een paar keer neergestoken.”
Maar sinds Bolsonaro in januari aan de macht kwam, wordt het met de dag erger, zo getuigen de leiders. De branden waar de hele wereld deze zomer van opkeek, zijn in een jaar tijd met 82 procent toegenomen, de ontbossing in de Amazone is in de eerste acht maanden van dit jaar verdubbeld. En dat is niet alles, zo benadrukken de bezoekers in Brussel.
Zo is de afbakening van de gebieden die toebehoren aan de inheemse volkeren voortaan in handen van het ministerie van Landbouw, dat vooral handelt in het belang van de landbouwlobby’s op zoek naar nog meer gronden. Ook zijn de twee organisaties die inspecteren of beschermd gebied intact blijft, ontmanteld en heeft Bolsonaro verklaard dat landbouwbedrijven die last krijgen met bosbeschermers of milieuboetes maar bij hem moeten aankloppen om een en ander te regelen.
2,5 miljoen ton soja per jaar
“Sinds zijn aantreden brandt het niet alleen meer, er vloeit ook meer bloed”, zegt Tuxá. Tussen 2017 en 2018 zijn al 135 inheemse mensen gedood door illegale houtkappers. “De regering laat het steeds meer zomaar gebeuren, moedigt het zelfs aan”, zegt Tuxá.
En daarom staan de Brazilianen met hun kleurrijke outfit en harde boodschap hier op een herfstdag in hartje Brussel. “Wij hebben nu geen steun en bescherming meer van onze overheid, noch van justitie, en moeten daarom hulp vragen aan andere landen”, zegt Baré. “Jullie zijn ook mee verantwoordelijk. Omdat er steeds meer consumptie is van onder meer hout, rundvlees, suiker, soja en cacao, neemt onze president ons land af om het te verhuren of te verkopen aan internationale landbouwbedrijven. En België kan zich niet verstoppen achter het feit dat het een klein land is.”
Zo is België de zevende grootste invoerder van Braziliaans hout en de Belgische vraag naar soja, die vooral naar vleesproductie gaat, slokt nu 80 procent meer Amazonewoud op dan zes jaar geleden. Het gaat om 2,5 miljoen ton soja die we jaarlijks invoeren en waar 2,7 miljoen hectare landbouwgrond voor nodig is.
Concreet vragen de inheemse leiders België vier dingen: ijveren voor nieuwe Europese wetgeving die producten uit illegale houtkap ook daadwerkelijk tegenhoudt; het kersverse handelsakkoord tussen de EU en de Mercosur-landen níét ratificeren vooraleer er bindende voorwaarden in staan die de ontbossing stoppen en de mensenrechtenschendingen tegengaan; een betere controle op hout dat we invoeren uit Brazilië en minder soja als veevoeder.
“Omgekeerd willen wij ook deel uitmaken van een commissie in Brazilië die grondstoffen en producten controleert voor ze geëxporteerd worden”, zegt Tuxá. Al hebben de inheemse leiders momenteel erg weinig hoop wat dat betreft. “Wij worden opgejaagd en vervolgd. Omdat jullie ervoor betalen, verkoopt onze regering ons land, het woud, tegen harde cash. Onze gemeenschappen en de beschermde stukken Amazonewoud zijn vogelvrij verklaard.”