Fatiha Agag-Boudjahlat: ‘Feministen die de hoofddoek verdedigen, dat is neerbuigend’

Fatiha Agag-Boudjahlat (39) woont in Toulouse, op 700 kilometer van de tv-studio’s. Lastig voor wie een rol wil spelen in het nationale debat. Maar het probleem is niet alleen de grote afstand. Vooral sinds zij het aan de stok kreeg met Rokhaya Diallo, de ster van het Franse antiracisme, nodigen media Agag-Boudjahlat niet vaak uit.

De confrontatie ging over de hoofddoek. Bedekte vrouwen, legde de niet-gehoofddoekte Diallo uit op Twitter, laten zien dat hun lichaam niet ter beschikking staat van mannen. Reactie van Agag-Boudjahlat: “Mededeling voor iedereen die zijn handen niet thuis kan houden: Diallo is een lichaam dat tot uw beschikking staat.”

Diallo deed aangifte; Agag-Boudjahlat zou hebben opgeroepen tot verkrachting. “Het was een boutade”, verzucht Agag-Boudjahlat in een restaurant in Parijs. “Ik wilde alleen maar laten zien wat de consequentie is van haar redenering: wie zich niet verbergt, is vogelvrij.” De zaak loopt nog. Diallo beweert dat Agag-Boudjahlat al is veroordeeld. “Maar dat is niet zo en daarom heb ik nu aangifte gedaan van smaad.”

Staat dit voor een botsing tussen twee soorten feminisme?

“Feminisme is het idee dat vrouwen dezelfde kansen en mogelijkheden moeten hebben als mannen om zich te ontwikkelen. Er is denk ik niets feministisch aan om op de bres te staan voor de hoofddoek of voor sekswerk, alleen maar omdat er vrouwen zijn die zich vrijwillig bedekken of verkopen. ‘Dat maken ze zelf wel uit’, is een opvatting van vrijheid die is ontdaan van elke ethische inhoud.”

De Nederlandse activiste Clarice Gargard ziet dat anders. Zij zegt: ‘Mijn feminisme gaat niet om wat ik wil voor elke vrouw, maar om het faciliteren van wat elke vrouw wil voor zichzelf.’

“Dat is precies wat ik bedoel. Je hoort ook wel dat er net zoveel feminismen als vrouwen zijn. Maar je bent geen ­feminist omdat je een vrouw bent, het wordt niet met de baarmoeder bijgeleverd. Er zijn vrouwen die enthousiast ­samenwerken met het patriarchaat en er zijn mannen die feministisch zijn.

“Zelf dragen de Diallo’s en Gargards – de neo- of intersectionele feministen – natuurlijk niet zo’n coole hoofddoek; ze zouden het verschrikkelijk vinden als hun dochter ermee thuiskwam. Maar voor een ander is het prima. Die houding is incoherent, lui en uiteindelijk ook erg neerbuigend: die mensen hebben onze vrijheden niet nodig, is het idee.”

Neofeministen verwijten klassieke feministen als u dat ze hun normen opleggen aan vrouwen uit een andere cultuur.

“Ja, een cultuur die ze niet zouden begrijpen, die ze ook niet kunnen begrijpen. De grap is natuurlijk dat ze dat tegen mij, een Arabische vrouw, niet kunnen zeggen. Dat maakt ze woest en daarom doen ze zo hun best om mij zo min mogelijk zicht- of hoorbaar te maken. Dan zetten ze de organisatoren van een debat onder druk om een uitnodiging aan mij in te trekken. Met witte vrouwen gaan ze wel in discussie.”

Waarom met witte vrouwen wel?

“Omdat ze die kunnen diskwalificeren op grond van hun huidskleur, bij mij werkt die truc niet. Tegen Élisabeth ­Ba­dinter, die het voorwoord in mijn tweede boek schreef, kunnen ze altijd nog zeggen: ‘Mevrouw, u bent wit, u weet eigenlijk niet waar u het over hebt.’ Men doet alsof ideeën de voortzetting zijn van een identiteit. Dat betekent dat als je kritiek hebt op iemands opvattingen, je deze persoon in zijn diepste wezen aanvalt, onderdrukt zelfs. Een normale uitwisseling van argumenten is op deze manier onmogelijk. Vandaar dat wanneer deze vrouwen een vraag krijgen die hen niet bevalt, ze klagen dat ze worden aangevallen.”

Waarom doet het neofeminisme het zo goed in de media en onder hogeropgeleiden?

“Journalisten horen bij de bovenlaag die hecht aan een romantisch idee over de arme Ander. Die moet niet gaan lijken op henzelf, maar juist anders blijven. Want zo kun je je met de gedachte vleien dat je ruimdenkend bent en het beste voor hebt met mensen uit den vreemde. Het is een vorm van narcisme: kijk mij eens een goed mens zijn! Een journaliste pronkte laatst op sociale media met vrolijke foto’s van haar blonde dochter en haar zwarte gehoofddoekte oppas en zette daarbij: ‘Mijn oppas is superaardig!’ Alsof het daarom gaat, of iemand aardig is, mijn hemel wat een armoe, wat een niveau. Mijn moeder is ook reuzeaardig, draagt ook een hoofddoek.”

Waar gaat het dan wel om?

“Een hoofddoek staat voor religieuze orthodoxie. Wie er een draagt, stemt in met de eisen van het oosterse patriarchaat die je terugvindt in alle patriarchaten: een vrouw moet maagd, kuis en bescheiden zijn. De hoofddoek bestempelt het lichaam van vrouwen tot een risico, de eer van mannen is in haar handen en daarom is zij hun bezit.

“Men probeert dit feit steeds te verdoezelen door er een modeartikel of een cultureel kenmerk van te maken. Maar het ís helemaal niet cultureel. In de buurt waar ik opgroeide, die alle trekken van een getto had, droeg vroeger helemaal niemand een hoofddoek. Behalve onze moeders en zij deden hem af als ze gingen werken. Nu zie je ze overal. En dat komt door de religieuze druk die sinds een paar decennia op vrouwen wordt uitgeoefend. Een Arabische vrouw is moslim en een goede moslim die zichzelf respecteert, is een vrouw die zich bedekt. Zij is meer waard dan een onbedekte vrouw.

“Een collega van mij in het basisonderwijs vertelde me dat een paar leerlingen niet na schooltijd thee wilden drinken bij een klasgenoot van een ongesluierde moeder. ‘Jouw moeder is geen goede moeder’, zeiden ze.”

Uw tegenstanders zeggen: De ware feminist protesteert tegen de verplichte hoofddoek in theocratieën als Iran, maar verdedigt de hijab hier als deze vrijwillig wordt gedragen.

“Ze doen alsof het feit dat je jezelf bedekt op zichzelf geen betekenis heeft. Maar hoezo zou iets wat vreselijk is in Iran dat hier niet zijn? Zeker, hier kiezen vrouwen meestal zelf. Maar hoe kwam de instemming tot stand? Hoe vrij ben je als je kunt kiezen tussen kuisheid en waardering van het thuisfront en de schande van zedeloosheid?

“Wanneer bedekking de norm is, staan ongesluierde vrouwen te boek als minder goede moslims. Daarom maak ik me niet druk over vrouwen die een hoofddoek dragen, maar over hun dochters. Want zij denken: geen hoofddoek dragen is niet normaal. En hun broers denken dat een niet-bedekte vrouw een hoer is.”

Moest u zelf een hoofddoek dragen?

“Nee, toen ik 11 jaar was, heeft mijn vader geprobeerd mijn moeder, mij en mijn zeven broers te dumpen in Algerije tijdens een zomervakantie. Dat is hem niet gelukt, we zijn hem allemaal achternagereisd, terug naar Frankrijk. Deze episode had als groot voordeel dat mijn vader niet meer thuis was en ik mijn gang kon gaan.”

U zou geobsedeerd zijn door de hoofddoek, zeggen uw critici.

“De geobsedeerden vind je bij de tegenpartij. Drie weken weken geleden heeft een islamitische radicaal vier mensen vermoord in Parijs. De aandacht daarvoor was in no time verdwenen door een rel rond een hoofddoek. Een moeder die een kijkje nam met kinderen bij een vergadering van de raad van de regio Bourgogne werd door iemand van de partij van Marine Le Pen gevraagd de publieke tribune te verlaten. Door alle commotie die daarna ontstond, ging haar zoontje huilen. Het land was te klein, opeens leek er niets anders meer te bestaan dan deze moeder en het verdriet van haar kind. Honderd persoonlijkheden, onder wie de acteur Omar Sy, tekenden een manifest tegen islamofobie. Over de kinderen van de vier doden heb ik niemand gehoord.”

Het is ook onbehoorlijk, om personen aan te vallen.

“Natuurlijk, je moet alleen het principe bestrijden. De gek die deze moeder uit de zaal wilde sturen, heeft haar een gouden kans gegeven om het slachtoffer uit te hangen. Op de beelden zie je hoe ze haar zoontje lachend troost. Nu beweert zij, een islamiste, dat haar leven is ‘verwoest’ door het incident.”

Heeft u het met uw leerlingen gehad over dit voorval?

“Ik heb kinderen in het eerste secundair verteld dat personen rechten hebben, maar dat je ideeën en geloofsovertuigingen altijd mag bekritiseren. Na afloop kwam een jongetje zeggen: ‘Juf, bent u niet bang na alles wat u hebt gezegd? Het is niet normaal.’”

In Frankrijk vindt nu ook een debat plaats over een hoofd­doekenverbod voor moeders die school­uitstappen begeleiden.

“Het is heel eenvoudig: excursies van een school zijn schoolse activiteiten. Het Franse openbaar onderwijs accepteert geen politieke of religieuze uitingen. Als iemand in een sweater van de Manif pour tous (katholieke beweging tegen het homohuwelijk, red.) met kinderen naar een museum gaat, zou iedereen dat belachelijk vinden. En terecht. Hetzelfde moet dus gelden voor de hoofddoek.”

Is dat niet overdreven?

“Absoluut niet. Islamisten proberen de orthodoxie te normaliseren en het onderwijs is een strijdperk, net als de media. Ze zijn er al voor een groot deel in geslaagd om iedereen te laten denken dat hún islam dé islam is. Ik geloof ook, ik ben ook moslim, maar mensen denken dat ik geen echte ben omdat ik geen hoofddoek draag. Let maar op, over vijf jaar vindt iedereen het heel gewoon dat ook heel kleine meisjes een hoofddoek dragen.”

Waarom zijn moeders op school in Frankrijk een probleem en elders niet? Waarom ligt het hier zo gevoelig?

“Omdat in de Franse republikeinse traditie die ik vertegenwoordig vrijheid niet alles is. Er is ook nog gelijkheid, en broederschap. Britten, Amerikanen of Nederlanders, met hun uiterst liberale standpunten op het gebied van drugs, levensbeëindiging en prostitutie, denken vaak radicaal ­anders. Het is trouwens ook niet voor niets dat ons model zo eendrachtig wordt gehaat door Amerikanen én islamisten.”

U pleit voor een verbod op het sluieren van meisjes tot 15 jaar.

“Je moet daarover durven nadenken, over de religieuze dwangbuizen die kinderen worden omgedaan. Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind uit 1990 is tekenend voor de spanning tussen het belang van het kind en de ouderlijke macht. Volgens artikel 29 van deze tekst moet een kind zich kunnen ontplooien en is de gelijkheid tussen de seksen een universeel principe. Tegelijk benadrukt dit artikel het belang van respect voor de ouders en lokale culturele waarden. In Frankrijk zijn ook missverkiezingen voor hele kleine meisjes verboden, omdat ze de waardigheid van kinderen aantasten.”