‘Deze foto is het symbool van totale wanhoop’: journalisten achterhalen wie drenkeling is die afgelopen zomer voor Belgische kust werd gevonden

‘Kanaaldrenkeling gevonden bij een windmolenpark ter hoogte van Zeebrugge, 28 kilometer van de kust.’ Ware het niet van de foto, het bericht was deze zomer wellicht door de mazen van het nieuws geglipt. Maar het beeld van een man met twee spijkerbroeken tegen de kou, één zwemvlies en een zelfgemaakte reddingsvest van plastic flessen, beroerde. 

Zijn poging om het kanaal over te steken, bekocht de man met zijn leven. Een trieste primeur, want het was de eerste keer dat een verdronken migrant in de Belgische wateren was aangetroffen. Verder was over de man nauwelijks iets geweten. Volgens de papieren die hij bij zich had, heette hij Masoud Niknam. Een Irakees van 47 of 48 jaar, zo luidde het vermoeden. Enkele weken later werd hij eenzaam begraven nabij Brugge. 

Journalisten van de Britse zender ITV, onder wie de Belgische cameraman Daniel Demoustier, waren bij die begrafenis aanwezig. “Toen ik die foto afgelopen zomer zag, was ik geshockeerd”, zegt Demoustier. “Al 25 jaar volg ik de problematiek van vluchtelingen die via Calais naar Engeland proberen te raken. Alle mogelijke invalshoeken heb ik al gebruikt. Maar deze foto is het symbool van totale wanhoop. Dat heeft mij enorm hard gepakt.”

Dagenlang belt Demoustier alle mogelijke instanties, in de hoop iets over de man te weten te komen. “De politie, de procureur, ziekenhuizen... niemand kon iets zeggen. Tot ik op een dag een lieve dame van het OCMW van Brugge aan de lijn kreeg. Zij vertelde dat indien er geen familie werd gevonden, hij in de buurt begraven zou worden. Onlangs belde ze me op, met de boodschap dat zijn begrafenis voor de dag erna gepland stond.”

Vijf sterren op het voorhoofd

Het wordt een eenzame uitvaart, met enkele vrijwilligers die mee aarde op de kist scheppen en wat poëzie voorlezen. Ter plekke ontmoet Demoustier ook Aziz Ur Rahman, de lokale imam die de begrafenisdienst leidt. “Tevens garagist in Jabbeke, trouwens”, zegt de cameraman. “Hij belde me deze week, omdat hij de persoonlijke bezittingen van Masoud had gekregen en of we hierin geïnteresseerd waren. Ik ben meteen ter plaatse geweest.”

Wat hij aantreft, overstijgt zijn verwachtingen. “We vonden een koran, een bijbel, allerlei persoonlijke notities, maar ook: zijn telefoon. Beschadigd door het water, maar het SD-kaartje dat erin zat bleek intact. We hebben er 12 gigabyte aan informatie op gevonden. Allerlei persoonlijke foto’s, filmpjes...”

Het is dankzij dit materiaal dat de ITV-journalisten ontdekken dat Masoud Niknam helemaal geen Irakees was, maar een Iraniër. “Op de foto’s is te zien dat hij een erg kenmerkende tatoeage heeft, vijf sterren op zijn voorhoofd, een religieus symbool. Net hierdoor hebben we enkele mensen gevonden die hem hebben gekend.”

Een Franse hulpverlener bijvoorbeeld, die hen vertelt dat Niknam een “rustige ziel” was en vader van onder meer een dochter. Een priester in Marseille, wiens visitekaartje tussen de spulletjes van de man zat, herinnert zich de man goed. “Hij vertelde hoe hij de man vond voor de deur van zijn kerk, maar hoe hij steeds weigerde om geld aan te nemen. Wat brood, dat is alles wat hij wou. Uit dankbaarheid heeft hij voor die priester een geweldig mooi Mariabeeld uit hout gemaakt. Hij bleek een enorm getalenteerd kunstenaar.”

“Ik had veel respect voor hem”, vertelt priester Rémy de Mauvaisin in de documentaire van ITV. “Ik vertrouwde hem heel erg. Hij was een goed man.” Het vertrouwen was zo groot dat de priester hem een sleutel gaf van de kerk. “Die sleutel heeft hij daar in een envelop achtergelaten”, zegt Demoustier. “Hij is er van de ene op de andere dag vertrokken. Niemand wist waarheen.”

Vijftien jaar dolen

Het onderzoek van ITV leert dat de man al vijftien jaar door Europa doolde. In 2004 vroeg hij asiel aan Italië, waarna het richting Roemenië ging. Foto’s tonen hoe hij door de sneeuw een berglandschap trotseert. Vervolgens vroeg hij ook asiel aan in België, Frankrijk en Duitsland. Op 23 augustus werd zijn lichaam gevonden, met de geïmproviseerde zwemvest. Op de telefoon staat een laatste selfie van de man, luttele dagen voor zijn dood. Een foto van een brief ook in Farsi, met een boodschap aan de Britse koningin, de avond voor de noodlottige oversteek. 

“Die teksten wil ik nog laten vertalen”, zegt Demoustier. “Ik ben echt vastberaden om nog meer te weten te komen over zijn leven. Ook wil ik naar Iran, om zijn familie te zoeken. Ik wil hier een documentaire over maken. Dit is echt een verhaal dat verteld moet worden.”

Demoustier is kwaad over de manier waarop deze zaak door de autoriteiten is behandeld. “Die telefoon was nog door niemand bekeken. Zoveel is duidelijk. Bij de politie heeft blijkbaar niemand er eens aan gedacht om dat geheugenkaartje uit die smartphone te halen. We hebben dat er echt uit moeten sleuren. Terwijl toch iedereen weet dat je daar wellicht de meeste informatie zult vinden.”

“We hebben die mens begraven als Irakees, terwijl hij dat helemaal niet was”, zegt Demoustier. “Dat maakt mij zo triest. Dat niemand zich echt de moeite heeft getroost om te achterhalen of hij nog familieleden heeft. Dit is een mens. Blijkbaar zijn sommige mensen dat vergeten.”

Bij de politie van Brugge-Zeebrugge kon gisteren niemand commentaar geven.