Enkel oesters eten in maanden met een 'r'? Die vuistregel blijkt al 4.000 jaar oud

Een analyse van een grote 'shell ring' voor de kust van de Amerikaanse staat Georgia toont aan dat de vroegere bewoners van St. Catherines Island enkel oesters oogstten buiten de zomermaanden. Een shell ring - een 'schelpenring' - is een ringvormige afvalhoop van weggegooide schelpen, in dit geval schelpen van de oester Crassostrea virginica.

En hoe kunnen de onderzoekers weten wanneer de eilandbewoners eeuwen geleden oesters verzamelden? Door parasitaire zeeslakken te meten. 

Zeeslakken die Boonea impressa genoemd worden, zijn veel voorkomende parasieten bij oesters. Ze hechten zich vast aan de schelp en brengen dan in de oester een soort van holle naald in waarmee ze zich tegoed doen aan de lichaamssappen. Omdat de slak een voorspelbare levenscyclus heeft van 12 maanden, biedt haar lengte bij haar dood een betrouwbare aanwijzing voor wanneer de gastheer-oester gestorven is - als de oester sterft, bijvoorbeeld omdat ze geoogst wordt, zal ook de slak sterven.

En dat liet Nicole Cannarozzi en Michal Kowalewski, onderzoekers bij het Florida Museum of Natural History, toe om de slakken te gebruiken als kleine, seizoengevoelige klokken die aangeven wanneer mensen in het verleden oester verzameld en gegeten hebben. 

Als verstekelingen op de weggooide oesterschelpen bieden de slakken nieuwe antwoorden op een oude vraag over de 'schelpenringen' die verspreid liggen langs de kusten van Florida, Georgia, South Carolina en Mississippi. 

"Mensen discussiëren al lang over de functie van deze schelpenringen", zei Cannarozzi, de belangrijkste auteur van de nieuwe studie en de beheerder van de collectie milieu-archeologie in het Florida Museum. "Waren het afvalhopen van alledaags voedsel? Tijdelijke sites voor gemeenschappelijke feesten? Of misschien een combinatie van beiden? Nu we weten dat de ringen seizoensgebonden zijn, werpt dat een nieuw licht op hun functie."

Cannarozzi en Kowalewski, die het hoofd is van de afdeling Paleontologie der ongewervelden, analyseerden oesters en slakken uit een 4.300 jaar oude schelpenring met een diameter van ruim 70 meter op St. Catherines Island, en vergeleken die met hedendaagse oesters en slakken. 

Ze ontdekten dat de bewoners van het eiland voornamelijk oesters oogstten in de late herfst, de winter en de lente, wat ook doet veronderstellen dat er gedurende de zomer minder mensen op het eiland verbleven. 

Het feit dat de schelpenring seizoensgebonden is, is mogelijk een van de eerste voorbeelden van duurzaam oogsten, zei Cannarozzi. In het zuidoosten van de VS planten de oesters zich van mei tot oktober voort, en in de zomer geen oesters verzamelen kan helpen om de bestanden opnieuw aan te vullen. 

"Het is belangrijk om te kijken hoe oesters in de loop van de tijd in hun leefomgeving geleefd hebben, vooral omdat ze wereldwijd een terugval kennen", zei Cannarozzi. "Dergelijke gegevens kunnen ons goede informatie geven over de ecologie van de oesters, hoe andere organismen ermee interageren, de gezondheid van de oesterpopulaties en, op een grotere schaal, de gezondheid van de ecosystemen aan de kust."  

Cannarozzi zei dat het gebruik van de zeeslak Boonea impressa om na te gaan rond welke tijd van het jaar de oesters geoogst werden, een onafhankelijke methode biedt om de oude patronen bij het verzamelen van oesters vast te leggen. Deze benadering kan andere archeologische methoden aanvullen, waaronder de analyse van stabiele isotopen en het onderzoeken van groeiringen in de schelpen. 

Kowalewski zei dat de methode ook toegepast zou kunnen worden bij de studie van andere mariene ongewervelden, als de levenscyclus van de organismen die als 'klokken' dienst doen, voldoen aan een aantal sleutelvoorwaarden.

"Als je soorten hebt met een levensduur van een jaar of minder, met consistente groeipatronen en voorspelbaar gedrag wat het schieten van kuit betreft, zou je ze mogelijk ook als klok kunnen gebruiken", zei hij. "Mogelijk zullen we in staat zijn om dit soort van strategie ook te gebruiken om de populatiedynamiek of de natuurlijke geschiedenis te reconstrueren van meerdere soorten, in het bijzonder van soorten die uitgestorven zijn."

Cannarozzi en Kowalewski benadrukten het belang van interdisciplinaire samenwerking wanneer men onderzoeksvragen die al lang meegaan op nieuwe manieren wil aanpakken. Hun project combineerde paleontologie - de studie van fossielen en andere biologische overblijfselen - met archeologie - waarbij de nadruk ligt op de menselijke geschiedenis. In de specialisatie van Cannarozzi - milieu-archeologie - worden ook de nauwe relaties tussen de mens en zijn natuurlijke hulpbronnen onderzocht.  

"Mensen hebben de verspreiding, de levenscyclussen en de aantallen van organismen beïnvloed in de loop van de tijd, zei ze. "Als we begrijpen hoe mensen in het verleden in een wisselwerking stonden met hun omgeving en hoe ze die beïnvloed hebben, kan dat informatie opleveren voor onze huidige inspanningen om het milieu te beschermen." 

De studie van Cannarozzi en Kowalewski is gepubliceerd in PLoS ONE. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het Florida Museum of Natural History.