Hoe bange dromen ons helpen omgaan met angsten als we wakker zijn
Bange droom gehad, afgelopen nacht? Troost je met het idee dat het goed voor je kan zijn. Onderzoek lijkt erop te wijzen dat bang zijn in je slaap kan helpen om beter om te gaan met angst als je wakker bent. "We kunnen dromen misschien wel zien als een training, een voorbereiding om gevaren in het echte leven te trotseren."
Al jarenlang zijn hersenwetenschappers geïntrigeerd door dromen en proberen ze het fenomeen langs alle kanten te onderzoeken. Ze focussen daarbij op hersengebieden die actief zijn als we dromen. Via doorgedreven EEG-onderzoek (zogenoemde "hersenfilmpjes", scans die de elektrische activiteit in de hersenen meten, red) hebben wetenschappers zo al kunnen achterhalen dat er bepaalde hersengebieden zijn waar dromen ontstaan. Er zijn ook hersengebieden die actief worden afhankelijk van de specifieke inhoud van een droom (zoals waarnemingen, gedachten en emoties).
Onderzoekers aan de universiteit van Genève (Zwitserland) en de universiteit van Wisconsin-Madison (VS) waren benieuwd hoe het zit met angst. "Welke hersengebieden worden geactiveerd als we bange dromen hebben?", dat is de vraag waar Lampros Perogamvros, onderzoeker in het slaaplaboratorium aan de universiteit van Genève, zich over gebogen heeft. Hij ontdekte dat bange dromen ons brein helpen om effectiever te reageren als we in ons wakkere leven angstaanjagende situaties meemaken.
Link tussen angst in onze dromen en in het echt
De wetenschappers lieten 18 mensen een slaaponderzoek ondergaan. Hun hersenactiviteit werd gemeten met in totaal 256 elektroden, die nodig zijn om de EEG's te maken. Perogamvros en zijn collega's wekten de 18 mensen meermaals per nacht en lieten hen vragen beantwoorden. Heb je gedroomd? En als je gedroomd hebt, voelde je je dan angstig?
Op basis daarvan, en op basis van de gemeten hersenactiviteit, konden de onderzoekers twee hersengebieden identificeren die betrokken zijn bij het ontstaan van angst tijdens dromen. Het gaat om de insula en de cingulate cortex.
- De insula is een diep verstopte zone in het voorste deel van ons brein en is onder meer betrokken bij het inschatten van emoties als we wakker zijn. Het gebied wordt automatisch geactiveerd als iemand zich bang voelt.
- De cingulate cortex (cortex cingularis anterior) is een structuur vooraan in de hersenen die van belang is bij het verwerken van emoties en leren. Het speelt bijvoorbeeld een rol in de voorbereiding van lichamelijke en gedragsmatige reacties als er een bedreiging is.
"Voor de eerste keer konden we identificeren wat de neurale verbindingen van angst zijn terwijl we dromen. En we stellen vast dat zowel tijdens slapen als waken gelijkaardige gebieden worden geactiveerd als we angst voelen", legt Perogamvos uit.
Bereiden dromen ons voor op het echte leven?
De wetenschappers onderzochten dan een mogelijk verband tussen de angst die mensen ervaren tijdens een droom en de emoties die ze voelen als ze wakker zijn. Daarvoor lieten ze 89 mensen een week lang een droomdagboek bijhouden. Elke morgen moesten mensen noteren of ze zich hun dromen herinnerden en welke emoties ze daarbij voelden, ook angst.
Na een week moesten de 89 deelnemers een MRI-onderzoek ondergaan. Ze kregen emotioneel negatieve beelden te zien (zoals een aanval of stress-situaties) en neutrale beelden. Welke hersengebieden waren meer actief voor angst? En veranderden de actieve hersengebieden al naargelang de emoties die de mensen in hun dromen hadden gevoeld?
De wetenschappers keken naar hersengebieden waarvan bekend is dat ze een rol spelen bij emoties. Naast de insula en de cingulate cortex zijn dat bijvoorbeeld de amygdala (een hersengebied dat in sterke mate bepaalt hoe we omgaan met emoties als angst en onrust, red) en de mediale prefrontale cortex (een hersengebied dat verantwoordelijk is voor "hogere" taken, zoals het beoordelen van situaties, en het geheugen, red).
"We stelden vast dat hoe langer iemand zich angstig gevoeld had tijdens een droom, hoe minder de insula, de amygdala en de cingulate cortex geactiveerd werden bij het bekijken van negatieve beelden", zegt onderzoeker Virginie Sterpenich. "Maar de activiteit in de prefontale cortex steeg dan weer in verhouding tot het aantal angstige dromen."
Droomtherapie
Het klinkt ingewikkeld, maar volgens de onderzoekers komt het erop neer dat er een duidelijke link is tussen de emoties die we voelen in onze slaap en de emoties die we voelen als we wakker zijn. De hersengebieden die getriggerd worden door angst in een droom, zijn bij een confrontatie met een angstaanjagende situatie in het echt minder actief. En het hersengebied dat levensechte situaties beoordeelt, reageert dan ook sterker.
Op basis daarvan ontwikkelden ze een nieuwe theorie: we bootsen angstaanjagende situaties na in onze dromen om zo beter op dat soort situaties te reageren als we wakker zijn. "We zouden dromen kunnen zien als een training voor toekomstige reacties, een voorbereiding om gevaren in het echte leven te trotseren", oppert Perogamvos.
Geen nachtmerries
De wetenschappers willen verder onderzoeken of op basis van hun bevindingen een nieuwe vorm van "droomtherapie" ontwikkeld kan worden om angststoornissen aan te pakken.
Het is wel belangrijk om het onderscheid te maken tussen bange dromen - met een matig angstniveau - en nachtmerries. Het angstniveau is daarbij zo extreem hoog dat het de slaap verstoort en mensen beïnvloedt als ze wakker zijn. Bij nachtmerries is er geen enkel gunstig effect.