De vrouw van Pablo Escobar: ‘Wat ik heb meegemaakt, zo hallucinant zou geen enkele schrijver het kunnen bedenken’

In de jaren 80 was hij niet alleen de rijkste man ter wereld, maar ook de meest gevreesde van Colombia: wie tegen hem inging, riskeerde zijn leven én dat van familieleden. Maar zijn vijanden waren ook geen lieverdjes: het rivaliserende drugskartel van Cali wilde Victoria en haar kinderen vermoorden en in stukken aan Escobar serveren.

Zover is het nooit gekomen, want Pablo Escobar stuurde twee maanden voor zijn dood zijn gezin weg onder bescherming van de Colombiaanse staat. Toen hij op 2 december 1993 stierf, was de woede van de bevolking nog niet bekoeld. Victoria Henao stond er als jonge moeder alleen voor, de wereld keerde haar de rug toe. Pas vorig jaar, 25 jaar na het overlijden van haar echtgenoot, liet ze opnieuw van zich horen met het boek Mi vida y mi cárcel con Pablo Escobar, over haar leven met de beruchte kartelleider.

Mijn leven, mijn gevangenis, luidt de titel. Wat bracht u ertoe dat boek te schrijven?

“Ik besefte dat ik al die jaren verborgen had geleefd. Ik verstopte me voor de maatschappij. Ik leefde zelfs in het duister voor mezelf. Soms was ik zo bang dat ik amper kon bewegen. Ik had jarenlang het gevoel dat ik geen plaats meer had in de samenleving. Dankzij mijn rol als moeder ben ik gaan beseffen dat ik moet opkomen voor mezelf en mijn gezin.”

“Het verhaal over Pablo en mij zoals de wereld dat kent, is het mijne niet: de films en series hebben de werkelijkheid getransformeerd tot iets wat niet meer klopt. Ik heb besloten om mijn verantwoordelijkheid op te nemen, voor mezelf en voor mijn kinderen. Daarom heb ik dit boek geschreven. Ik heb geschreven wat ik voelde en hoe het leven voor mij naast Pablo was tijdens de negen jaar dat hij oorlog voerde.”

Wij kennen Pablo Escobar als de grootste drugsbaron ter wereld. U kent hem als echtgenoot en vader van uw kinderen. Wie was Pablo voor u?

“Weinigen willen me geloven, maar Pablo was in het bijzijn van mezelf en de kinderen altijd heel rustig. Hij drukte zich voorzichtig uit, zelfs wanneer hij gelukkig was. Hij dacht altijd na voor hij iets zei. Eigenlijk was hij een introverte persoon. Als echtgenoot was hij een romanticus: hij schreef gedichten voor mij. Pablo was slim en welbespraakt, mensen hingen aan zijn lippen. In het begin van onze relatie kon ik enorm genieten van onze momenten samen. In ons bijzijn gebruikte hij nooit drugs of alcohol. Hij straalde een grote rust uit op ons gezin.”

In uw boek vertelt u dat u als kind in dezelfde wijk woonde als Pablo Escobar. Uw familie behoorde tot de middenklasse, terwijl die van Pablo het niet breed had. Heeft dat jullie relatie beïnvloed?

“We hebben elkaar leren kennen in de wijk La Paz, die door de stad Medellín was ingericht voor leerkrachten. De moeder van Pablo, doña Hermilda de los Dolores Gaviria, was lerares in een lagere school. Ze was samen met haar familie ontsnapt aan het politieke geweld in het land. In die jaren woedde in Colombia een oorlog tussen de liberale en conservatieve krachten. Verschillende families verdwenen spoorloos, van sommige werden alle leden onthoofd. Dat is Pablo’s achtergrond, met die bagage kwam hij naar onze wijk. Ik was 4 jaar oud toen hij arriveerde, hij was toen 15. Het duurde nog een aantal jaren voor ik hem leerde kennen. Toen ik 12 was, was Pablo de secretaris van de wijk. Hij was een heel aantrekkelijke jongeman en kreeg aandacht van alle meisjes. Iedereen respecteerde en bewonderde hem. Op een bepaald moment is hij mij beginnen te versieren. Ik herinner me nog dat ik een fiets van hem kreeg, één met extra lichten tussen de spaken. Ik reed er zo fier als een pauw mee rond in de wijk.”

Op een dag ontsnapte u uit uw ouderlijke huis om met Pablo Escobar te trouwen. Hoe oud was u toen?

“Ik was toen 15. Pablo had me gebeld en gezegd dat hij een lange reis zou maken. Ik ging bij hem langs om afscheid te nemen. Toen ik aankwam, vroeg hij: ‘Tata, gaan we trouwen en dan samen ontsnappen?’ We zijn dan naar de kerk gegaan en getrouwd. Pablo was toen 26 jaar. Hij was en is de enige liefde in mijn leven.”

“Pablo heeft me de eerste jaren meermaals gezegd dat ik niet moest vragen naar zijn werk. Als ik hem er toch naar vroeg, zei hij: ‘Tata, dat zijn zaken waarvan je niets begrijpt en die niet voor een vrouw bestemd zijn.’ Dat antwoord klinkt nu enorm macho, maar in het katholieke en patriarchale Colombia van destijds klonk het niet eens zo vreemd in de oren.”

Pablo Escobar wist op een bepaald moment niet meer waar hij zijn geld nog kon verbergen. Nog steeds zijn er Colombianen op zoek naar zijn verstopplaatsen, ze hopen er zakken vol dollars te vinden.

“Ik ga die mensen niet tegenhouden. Sterker nog: als ze het geld gevonden hebben, mogen ze dat gerust houden.”

Minnaressen

U schrijft over uw pogingen om een oorlog tussen uw man en het drugskartel van Cali af te wenden. Later bleek dat het kartel Pablo’s telefoon afgetapt had, en op basis van die afgeluisterde gesprekken kunnen ze bevestigen dat u probeerde hem te overreden. Hoe komt het dat u durfde in te gaan tegen de man die zowel de Colombiaanse staat als het drugskartel van Cali schrik inboezemde?

“Ik was nog heel jong. Ik denk dat ik nog maar 25 jaar was toen ik Pablo voorstelde om in overleg te gaan met het drugskartel van Cali. Hij heeft natuurlijk niet naar me geluisterd. Nogmaals: ik ben opgegroeid in een machocultuur waar vrouwen het recht niet hadden om iets te vragen, en ook niet naar hun mening werd gevraagd. Ik heb met Pablo een aantal gesprekken gehad over die karteloorlog, maar hij luisterde nooit naar mij. Pablo deed altijd wat in zijn ogen het beste was. Hij geloofde dat hij zijn eigen lot in handen had, dat hij controle kon uitoefenen op alles wat zich toen afspeelde.”

“Door mijn boek te schrijven, ben ik me bewust geworden van die gesprekken. Daardoor kan ik toch terugblikken op enkele positieve zaken die ik gedaan heb, of althans geprobeerd. Ik weet nu ook waar ik mogelijk nog meer invloed had kunnen uitoefenen.”

Uiteindelijk kwam Pablo Escobar steeds meer in de problemen. Hij verloor veel van zijn bezittingen, zijn trouwe bodyguards en zelfs zijn familie keerden zich tegen hem. De enigen die hij nog had, waren u, uw zoon Juan Pablo en uw dochter Manuela. Hoe herinnert u zich hem in die periode?

“Als ik aan Pablo denk, dan denk ik aan mijn liefde voor hem, die al in mijn kindertijd is begonnen. Die is altijd gebleven. Ik heb bewust voor hem gekozen. Hij is tot op de dag van vandaag mijn enige liefde. (Haar stem breekt) Sinds Pablo’s dood geven onze kinderen mij de kracht om te blijven leven. Voor hen sta ik elke dag op. Ik hoop dat er een dag komt waarop ik rust zal vinden.”

Toen Pablo Escobar dreigde uitgeleverd te worden aan de Verenigde Staten, startte hij een oorlog. Welk effect had dat op uw leven?

“De dag dat minister van Justitie Rodrigo Lara Bonilla werd vermoord, heeft Pablo me laten weten dat ik me samen met Juan Pablo verborgen moest houden. Op dat moment was ik 38 weken zwanger van onze dochter. Pablo zou me laten weten wat de volgende stappen zouden zijn. Ik had toen geen besef van wat er gaande was, maar die gebeurtenis heeft het leven van duizenden mensen in Colombia veranderd. Voor het eerst werd er een minister vermoord door een drugskartel. Later volgde een grote oorlog. Tot op heden voel ik schaamte en verdriet voor wat mijn man in Colombia heeft aangericht.”

Hebt u er op zo’n moment nooit aan gedacht om van Pablo Escobar te scheiden?

“Ik heb er wel aan gedacht, maar ik was naïef. Pablo zei me dat andere mensen jaloers op ons waren en dat ik niet alles moest geloven wat ik hoorde. Hij overtuigde me keer op keer dat onze liefde en onze kinderen de moeite waard waren om samen te blijven.”

Het is algemeen bekend dat Pablo Escobar meerdere minnaressen had. Stoorde u dat niet?

“Er waren drie andere vrouwen die voor Pablo echt iets betekenden. Virginia Vallejo was zijn adviseur, zo zei Pablo mij dat. Er was Elsy Sofia, een winnares van een schoonheidswedstrijd, en Wendy Chavarriaga Gil, met wie hij twee jaar een relatie had. Uiteindelijk heeft hij haar laten vermoorden door Popei, één van zijn moordenaars. Daarnaast vertoefde hij overal in het gezelschap van mooie vrouwen en sliep hij met hen. Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat mijn huwelijk in gevaar was. Wat Pablo ook gedaan heeft, voor mij is hij de enige liefde van mijn leven.”

U leefde in enorme luxe. Dreigde u niet de voeling met de realiteit te verliezen?

“Het was een luxeleven, dat kan ik niet ontkennen. Ik woonde op een landgoed, ik had originele kunstwerken van Rodin, Dalí en Picasso. Ik bestelde mijn meubels rechtstreeks in Frankrijk en Zwitserland. Maar uiteindelijk leefde ik in een luxegevangenis. Drie keer per week vonden er bij ons thuis huiszoekingen plaats. Soms bleven de politie en het leger acht uur lang zwaarbewapend in ons huis rondlopen, op zoek naar geld en drugs. Ik had in die periode een dochter van 2 en een zoon van 9. Als ik eerlijk mag zijn: ik heb nooit van al die luxe kunnen genieten.”

Ballingschap

De dag na Pablo’s dood koos u ervoor om met zijn rivalen, het drugskartel van Cali, in gesprek te gaan om het leven van uw kinderen te redden. Waar haalde u die moed vandaan?

“Pas toen ik mijn boek aan het schrijven was, besefte ik dat ik toen iets gedaan heb waarvan ik nooit had gedacht dat ik er de moed voor zou hebben. Maar de liefde voor mijn kinderen gaat boven alles. Voor hen probeer ik alle obstakels in ons leven – en het zijn er veel – te overwinnen. Daarnaast ben ik ook een zeer gelovig persoon. Ik geloof dat God me die dag de kracht gaf om dat gesprek aan te gaan.”

Tijdens dat gesprek stond u niet alleen oog in oog met de aartsrivalen van uw man, ook zijn moeder, broer en zus waren aanwezig. Wat wilden ze?

“Ze eisten van het drugskartel van Cali dat delen van Pablo’s erfenis naar hen zou gaan. Ik was net weduwe geworden en ik besefte dat ik er helemaal alleen voor stond. Zelfs de familie van mijn kinderen wilde me niet steunen. Dat was extreem hard: letterlijk de hele wereld keerde me de rug toe. De woede van de Colombiaanse bevolking was zo groot dat we ons eigen land moesten verlaten, maar er was geen enkel land ter wereld dat ons wilde opvangen. De enige hoop die ik toen nog had, waren mijn kinderen.”

“Ik kan de gebeurtenissen van toen nu beter kaderen. Mensen doen dingen waarvan ze op dat moment geloven dat ze de beste beslissingen zijn, en zo probeer ik nu ook naar de familie van Pablo te kijken. Ik heb er vrede mee: mijn kinderen zijn intussen afgestudeerd en hebben werk. Juan Pablo heeft tien jaar lang de wereld rondgereisd. Overal heeft hij mensen gewaarschuwd voor de gevaren van drugs en drugshandel. Hij heeft een aantal reportages gemaakt en is uitgegroeid tot een autoriteit op dat gebied. Mijn zoon heeft ons verhaal zichtbaar gemaakt en hij heeft in naam van zijn vader aan de wereld vergiffenis gevraagd.”

“We hopen dat niemand nog een verhaal als het onze moet meemaken, maar we vrezen ervoor. De drugshandel maakt nog altijd slachtoffers, niet enkel in Colombia maar over de hele wereld. Het is een duistere bladzijde in de geschiedenis van de mensheid.”

U besloot om uit Colombia te vluchten. Hoe ingrijpend was die beslissing voor u en uw kinderen?

“In feite heb ík dat niet besloten. De gebeurtenissen hebben dat voor mij gedaan. Pablo’s vijanden maakten me duidelijk dat er voor ons geen plaats meer was in Colombia. Ik moest naar een ander land gaan en mijn ouders, familie en vrienden achterlaten. We werden van de ene dag op de andere nomaden. In geen enkel land waren we welkom. Gelukkig koesterde ik diep vanbinnen de hoop dat we toch érgens de kans zouden krijgen om een nieuw leven op te starten. Uiteindelijk zijn we in Argentinië beland. Ik hou enorm veel van dat land en ik ben Argentinië dankbaar dat het mij en mijn kinderen onderdak en bescherming heeft gegeven. Ik krijg veel steun van Argentijnen die me respecteren als schrijfster en moeder van een gezin in moeilijkheden. Ondertussen is mijn enige kleinkind ook Argentijn.”

Kogel in het oor

U bent een intellectuele vrouw. Tijdens de hoogdagen van Pablo Escobar had u een uitgebreide kunstcollectie in uw bezit. Filosoof Alain de Botton beweert dat de kunst onze ziel tot rust brengt en zelfs depressies kan verdrijven. Heeft ze voor u ook zo’n heilzame werking?

“Kunst was voor mij een soort van toevluchtsoord voor mijn eenzaamheid en verdriet. Ik heb het geluk en de luxe gehad kunstgalerijen in Colombia en de rest van de wereld te kunnen bezoeken. Door onze rijkdom kwam ik in contact met de grootste hedendaagse kunstenaars en galeriehouders. Uren en uren heb ik van al die prachtige schilderijen genoten. Ik heb geleerd hoe je kunst koopt en ben blij een aantal mooie werken in mijn bezit te hebben. Ik heb bijna alle grote musea ter wereld bezocht.”

“Voor mij was kunst een geschenk van het leven. Ik werd verliefd op de prachtige kunstwerken die Pablo aangekocht had, terwijl ondertussen rondom mij de wereld elke dag meer en meer in elkaar stortte.”

Wat u hebt meegemaakt, lijkt ongelooflijk heftig en pijnlijk. Hoe bent u erin geslaagd om niet ziek of depressief te worden?

“Tot op vandaag weet ik niet hoe ik die moeilijke passages in mijn leven heb overleefd. Toen Pablo nog leefde, wilde het drugskartel van Cali ons folteren en vermoorden. Zo wilden ze Pablo zo hard mogelijk treffen. Dat is hun uiteindelijk nooit gelukt, maar de druk op ons was enorm. Daarna heb ik mijn man verloren: voor elke jonge vrouw die weduwe wordt, is dat een tragedie, maar ik was daarenboven de weduwe van Pablo Escobar. Colombia haatte mij en mijn kinderen, we konden nergens terecht. In mijn geloof, kunst en boeken heb ik de energie gevonden om die harde klappen te weerstaan. Toch is het voor mij en mijn kinderen niet makkelijk geweest. Ik ben al zeker naar tien psychologen gegaan en ik heb verschillende cursussen gevolgd om het te kunnen begrijpen.”

“Wat in mijn leven is gebeurd, is als een tsunami. Toen ik voor Pablo koos, wist ik niet wat me te wachten stond. Gelukkig ben ik geboren met een behoorlijke portie relativeringsvermogen, anders had ik het nooit overleefd. Zelfs een schrijver zou nooit zo’n hallucinant scenario bedenken als wat ik in het echt heb meegemaakt. Ik heb geleerd dat het leven hard, pijnlijk en onrechtvaardig kan zijn.”

“Ik heb twee jaar nodig gehad om mijn verhaal te schrijven. Er waren dagen dat ik mijn laptop toeklapte en urenlang moest wenen. Het boek heeft me bloed, zweet en tranen gekost. Ik moest me opnieuw onderdompelen in de duisternis en de horror van mijn verleden. Er staan nog steeds zaken in mijn boek waarvan ik denk: ‘Oh my god’, als ik ze opnieuw lees.”

Er blijft twijfel bestaan over wie uw man heeft vermoord. Was het de Amerikaanse drugsbestrijdingsorganisatie, de Colombiaanse politie, het leger of het drugskartel van Cali?

“Mijn man heeft zelfmoord gepleegd. Hij heeft een kogel in zijn rechteroor geschoten, exact zoals hij dat ooit van een arts geleerd had, zodat hij op slag dood zou zijn. Hij wist dat als hij levend gepakt werd, hij gefolterd en vermoord zou worden door zijn vijanden. Hij beschikte over enorm veel kostbare informatie.”

“Uiteindelijk ben ik tot de conclusie gekomen dat als de wereld mij afwijst, ik moet werken om een manier te vinden om opnieuw te worden aanvaard als de vrouw die ik ben. Ik besef nu dat ik wat er in mijn leven is gebeurd, niet kon tegenhouden. Het was te veel voor één persoon.”

“Wat er gebeurd is, kan ik nooit meer veranderen, maar ik kan mijn ervaringen wel met iedereen delen. Het is aan de mensen zelf om hun conclusies te trekken. Ik wil aan vrouwen die soortgelijke dingen hebben meegemaakt, zoals het verlies van een geliefde of een situatie waarin de wereld hun de rug toekeert, zeggen dat er nog leven na de duisternis is. Mensen die denken dat ze alles verloren hebben, probeer ik te doen inzien dat ze niet bang mogen zijn om hun stem te laten horen. Niemand mag de hoop verliezen, iedereen moet blijven dromen van een beter leven.”

© HUMO