Alarmerend rapport: ‘Europa wordt geconfronteerd met milieuproblemen van ongekende omvang’

Met hier en daar wat extra laadpalen halen we het niet meer. Zo zou je de nieuwe analyse van het Europees Milieu Agentschap (EMA) kunnen samenvatten. “Europa staat voor ongezien grote milieu-uitdagingen”, stelt de grootste analyse ooit hierover, die De Morgen kon inkijken. “De snelle aantasting van onze biodiversiteit is catastrofaal. We hebben tien jaar om het tij te keren.”

Er zijn dankzij het sterkste milieubeleid ter wereld zeker successen geboekt. De lucht en het water zijn minder vervuild, terwijl de uitstoot van broeikasgassen nu zo’n 22 procent minder is dan in 1990. We recycleren meer dan de helft van ons afval en de energieconsumptie uit hernieuwbare energie is sinds 2005 bijna verdubbeld.

Toch ziet het volledige plaatje er slecht uit. Europa slaagt in 2020 voor slechts zes van zijn 35 milieu-beleidsdoelen. Tegen 2030 evolueren maar twee van de pijnpunten positief: afvalverwerking en ‘plannen voor aanpassingen aan de klimaatverandering’.

Meer auto’s en afval

Problematisch is dat de energievraag sinds 2014 opnieuw stijgt. Ook zijn de lidstaten niet op weg de doelstelling van minstens 40 procent minder broeikasgasuitstoot te 2030 halen. Door het toenemende aantal auto’s en het feit dat fossiele brandstoffen blijven primeren, ligt de broeikasgas-uitstoot uit transport nu bijna 30 procent hoger dan in 1990.

Zelfs op hergebruik van materialen en de afvalberg inperken, twee Europese paradepaardjes, scoren we twijfelachtig omdat de technologische vooruitgang traag is en we steeds meer afval produceren. Ook de positieve evolutie wat betreft luchtvervuiling vertraagt. Bijna een op de vijf Europeanen leeft op een plek waar de lucht volgens minstens één EU-norm te vervuild is.

Het verlies aan biodiversiteit doet de grootste alarmbellen afgaan. Meer beschermd natuurgebied is het enige van de veertien doelen die we voor 2020 halen. Maar slechts 16 procent van de beschermde habitats en 40 procent van de beschermde soorten zijn ecologisch gezond. Jaarlijkse oogstverliezen door erosie van de bodem worden geschat op 1,25 miljard euro.

Dat zelfs ‘de groenste van de klas’ het moeilijk krijgt, komt omdat vervuiling en klimaatverandering steeds sneller steeds grotere proporties aannemen. Ook bestaat er niet voor alle problemen beleid. Of passen landen het niet altijd toe. Jaarlijks verliest de EU daardoor minstens 55 miljard euro aan extra ziektekosten, oogstverliezen en povere ecosysteemdiensten. Een voorbeeld zijn de 9.000 vroegtijdige sterftes per jaar in ons land, waar Vlaanderen nog altijd de stikstofdioxidenorm overschrijdt.

“Alleen als we nu de schadelijke systemen compleet afbouwen en de duurzame alternatieven versneld opbouwen, kan Europa die schadelijke trends ombuigen”, zegt EMA-directeur Hans Bruyninckx. Positief is dat er nu meer draagvlak is, benadrukt hij. “Bovendien komt de Commissie met een Green Deal, die van Europa een klimaatneutraal en vervuilingsvrij continent moet maken, zet de Europese Investeringsbank hier haar schouders onder en is voorzien dat die omwentelingen sociaal eerlijk verlopen. Dat geeft politici een unieke kans om de vernieling van ons natuurlijk kapitaal af te remmen. Hun opvolgers krijgen die niet meer.”