De interne keuken van ‘De slimste mens’: medewerkers klappen uit de biecht

Hoe fanatiek moet je zijn om Slimste Mens te worden? Welk bezwarend materiaal heb je nodig om Bart Tommelein in een kreeftenpak te krijgen? En is er een wondermiddel dat succes in Vlaanderens meest gehypete televisiequiz garandeert? Allemaal vragen die tijdens het bekijken van De slimste mens door ons hoofd spoken. Van de voltallige redactie zijn er vier Chinese vrijwilligers bereid zich in de zoektocht naar antwoorden aan een kruisverhoor te onderwerpen, maar niet zonder eerst nog eens duidelijk te zeggen dat De slimste mens het werk is van een veel groter team.

Nele Van Cleemputte is de producer van dienst. Zij zorgt voor de volledige organisatie.

Jonas Vanden Bempt heeft ook al zes seizoenen op de teller staan. Als eindredacteur is hij de inhoudelijke eindverantwoordelijke. Alle vragen, antwoorden en al of niet flauwe moppen moeten langs hem passeren.

Franne Verbelen was de voorbije drie jaar verantwoordelijk voor de beeldfragmenten in de collectief-geheugenronde en zorgt er dit seizoen voor dat de puntentelling volgens de regels van de kunst verloopt.

Janne Smeets ten slotte monteert het programma en bezocht deze zomer alle kandidaten in een poging hen klaar te stomen voor een glansprestatie in de herfst.

Dit kwartet gidst ons in zes rondes door de meest succesvolle quiz in de Vlaamse televisiegeschiedenis.

DE KANDIDATEN

Vanden Bempt: “De samenstelling van de kandidatenlijst is een veel moeilijker oefening dan mensen vaak denken. Je hebt elk jaar opnieuw erg veel kandidaten nodig en die BV-wereld is redelijk klein. Het gaat vooral om de mix. Je wilt verschillende profielen op die lijst. Daar wordt heel lang over nagedacht en getwijfeld.”

Wat maakt iemand tot een ideale Slimste mens-kandidaat?

Smeets: “Het moet iemand zijn met wie je na de uitzending op café wil blijven hangen.”

Vanden Bempt: “En je moet ze kunnen ‘zetten’. Je wilt kunnen verantwoorden waarom ze in De slimste mens zitten. Die verantwoording hoeft niet per se erg indrukwekkend te zijn. Wanneer iemand een boek geschreven heeft bijvoorbeeld, ook al is dat eenmalig, kunnen we die voorstellen als ‘auteur’.”

Van Cleemputte: “De mensen die we rekruteren zijn altijd bedreven in hun vakgebied. Dat is een begin. Als je dan ook nog eens leuk en spontaan blijkt te zijn, is er een grote kans dat je de selectie haalt.”

Vanden Bempt: “Kijk naar Astrid Stockman dit jaar. Haar grappige tweets waren me opgevallen, ik ben dan gaan kijken wie ze was en heb toen pas ontdekt dat ze aan de kost kwam als sopraan. Ze is komen testen, was meteen heel grappig, wist veel – niet onbelangrijk – en toen ze ook nog eens over een heel sopraanachtige lach bleek te beschikken, was Erik (Van Looy) helemaal verkocht.”

Wie zijn de moeilijkst te overtuigen categorieën?

Van Cleemputte: “Mensen die bang zijn om gezichtsverlies te lijden. Dan kom je al snel bij journalisten uit. Ook politici hebben vaak last van koudwatervrees. Probleem is dat dat meestal vak­idioten zijn. Ze zijn zo hard bezig met hun eigen domein dat ze faits-divers en het lichtere nieuws wat uit het oog verliezen.”

Wat zijn de trucs om hen toch in de studio te krijgen?

Van Cleemputte: “De cafétests die we organiseren boven het Antwerpse café Entrepot du Congo zijn een eerste stap. Daar merken mensen vaak dat ze beter zijn dan ze gevreesd hadden. En dat meespelen best leuk is. Dan staat de deur vaak al op een kier. En we hebben ook nog Erik als geheim wapen. Die is écht goed in het overtuigen van de grote namen. Maanden van tevoren is hij daarmee bezig. Afspreken, eens goed gaan eten, geen idee wat voor trucs hij nog allemaal uit zijn zak tovert.”

Vanden Bempt: “Erik durft de voordelen van een deelname ook wel expliciet te benoemen. Vergeet niet dat een miljoen mensen thuis opeens je naam en gezicht leren kennen. Dat kan voordelig zijn als je net iets aan de man wilt brengen of als schermgezicht op een iets prominentere plaats in het zendschema aast.”

Van Cleemputte: “Dat De slimste mens-effect zuigt hij ook niet uit zijn duim, dat is er ook echt.”

Vanden Bempt: “Zelf mensen die al behoorlijk bekend zijn, zoals Mathieu Terryn, merken het verschil. Waar hij vroeger vooral voor selfies met jonge mensen moest poseren, wordt Mathieu tegenwoordig ook door bomma’s aangeklampt.”

Zijn er diehard weigeraars die ondanks Eriks trukendoos niet te vermurwen zijn?

Verbelen: “Hilde Crevits is zo iemand bij wie we al jaren proberen.”

Vanden Bempt: “Tom Boonen zitten we ook al jaren achter de veren. Dit jaar was het lang hangende, maar uiteindelijk is het toch niet gelukt door een – wederom – te drukke agenda. Jammer... Er zijn elk jaar mensen die we al heel lang proberen te krijgen, en die dan toch plots ‘ja’ zeggen. Zoals Natalia dit jaar.”

Verbelen: “Als de deur op een kier staat, is het zaak te blijven bellen. Maar er zijn er natuurlijk ook die we elk jaar bellen maar van wie je op voorhand weet: het wordt toch weer niets.

“Je hebt nu eenmaal mensen die quizzen gewoon stom vinden. Waarom zouden die dan in een programma als De slimste mens willen zitten?”

Vanden Bempt: “Mochten ze mij ooit vragen voor een dansprogramma, ik zou ook weigeren. En toch is er van de grote twijfelaars niemand die achteraf spijt heeft van zijn deelname.”

De man-vrouwverdeling is elk jaar opnieuw een heikel punt.

Van Cleemputte: “Het blijft moeilijk om voldoende vrouwelijke kandidaten te vinden.”

Verbelen: “Het helpt dat in de voorbije seizoenen een aantal vrouwen het echt goed hebben gedaan. Eva De Roo en Michèle Cuvelier zijn voorbeelden aan wie andere kandidates zich spiegelen.”

Vanden Bempt: “Quizzen is nu eenmaal een voornamelijk mannelijke bezigheid. Ik ben laatst nog eens op zo’n zaalquiz beland. Daar zitten amper vrouwen. Blijkbaar hebben die gewoon minder behoefte om te laten zien hoeveel ze weten.”

DE VRAGEN

Door wie worden de vragen opgesteld?

Van Cleemputte: “Dat is iets waar heel de redactie aan werkt. We beginnen daar in maart al aan zodat we voor de start van de opnames een grote bak vragen op voorraad hebben.”

Vanden Bempt: “Er zijn veertig afleveringen, reken dus maar uit hoeveel je er nodig hebt. Honderdtwintig fotorondes, honderdtwintig open deuren, honderdtwintig puzzels en vierhonderdtachtig vragen om de eerste ronde mee te vullen. Gelukkig hebben we een topredactie die zich elk jaar weer volledig smijt.”

Van Cleemputte: “En al die vragen moeten gecheckt worden. Daar zijn twee mensen fulltime mee bezig.”

Hoe doen ze dat? Google?

Van Cleemputte: “Neen, ze bellen specialisten op.”

Vanden Bempt: “En als er een vraag in zit over de meest verkochte koffiekoeken, bellen ze ook effectief een aantal bakkerijen op.”

Van Cleemputte: “Onlangs hadden we een vraag over de meest gebruikte excuses door zwartrijders. Daarvoor heeft de NMBS zelfs een interne bevraging bij zijn conducteurs georganiseerd.”

In de Open Deur-ronde stellen BV’s een vraag, meestal na een bij de haren getrokken filmpje dat niets met de vraag in kwestie te maken heeft. Hoe krijgen jullie die vraagstellers zo ver om daarin de hoofdrol op zich te nemen?

Van Cleemputte: “Je zou er verbaasd van staan hoe weinig problemen de meeste BV’s daarmee hebben.”

Verbelen: “We hebben geleerd onze zottere ideeën vooral niet af te schieten.”

Denken jullie vaak: ‘Dit doen ze nooit’?

Vanden Bempt: “Dat Bart Tommelein in een kreeftenpak ‘Diep in de zee’ (uit ‘De kleine zeemeermin’, red.) wilde zingen, vond ik toch wel straf.”

Verbelen: “We hebben dat pak in de koffer gepropt met het idee van ‘we zien wel’. Het bleek geen enkel probleem.”

Van Cleemputte: “De meeste mensen kennen het programma. Ze hebben er vertrouwen in. Willy Naessens bijvoorbeeld komt hier twee voormiddagen in de ‘green key’-studio wat scènes spelen. Die monteren we dan in iconische film– of televisiefragmenten. Eigenlijk heeft hij er op voorhand geen idee van in welke context hij uiteindelijk zal opduiken. Die filmpjes zijn de voorbije jaren heel fel geëvolueerd. Acht jaar geleden waren dat gewoon grappig geformuleerde vragen. Nu zijn het hele spektakels met kostuums, zang, dans en liefst nog een bende figuranten.”

Vanden Bempt: “Die evolutie is toch al een tijdje bezig. Een paar jaar geleden hebben we het hoofd van Jan Peumans op een hondenlijf gemonteerd. Dat vond ik al vrij verregaand. En als ik me niet vergis, hebben we Zuhal Demir ook ooit in een mierenpak gestopt.”

DE VOORBEREIDING

Hoe worden de kandidaten klaargestoomd?

Smeets: “We gaan in de zomer bij alle kandidaten langs om het spel nog eens goed uit te leggen. De grote lijnen kent iedereen wel, maar het gaat ’m om kleine dingen. Wanneer ze mogen aanvullen bijvoorbeeld, of hoeveel seconden er nu precies in welke ronde te verdienen zijn.”

Hoe moet ik me die infosessie voorstellen? Een gezellige namiddag rond het bordspel van De slimste mens?

Smeets: “Euh…ja. Dat bordspel krijgen ze cadeau aan het einde van het bezoek. We hebben ook vragen bij ons uit het vorige seizoen en een iPad met een paar fotorondes en beeldfragmenten. Daarmee gaan we op een terras zitten of in de tuin van de kandidaten en beginnen we te spelen. Op die manier proberen we ervoor te zorgen dat de kandidaten perfect weten waar ze aan toe zijn als ze een paar maanden later de studio binnen wandelen.”

Komen ze daar niet sowieso op van de zenuwen aan?

Smeets: “Dat verschilt van kandidaat tot kandidaat.”

Verbelen: “Er is een groot verschil tussen een Lieven Scheire, die al de helft van zijn leven in een televisiestudio heeft doorgebracht, en iemand als (cartoonist) Chrostin die nog nooit een camera van dichtbij had gezien.”

Vanden Bempt: “Alhoewel ik vond dat zij het zonder enige televisie-ervaring heel goed deed. Zij niet alleen trouwens, ook bij Astrid (Stockman) of Lotte (Vanwezemael, seksuologe) leek het alsof ze al jaren op televisie kwamen.”

Hebben jullie hulpmiddelen in huis om kandidaten voldoende zen te krijgen? Een paar gram verboden substanties, sloten alcohol, een familieverpakking valium?

Van Cleemputte: “Wilder dan een pijnstiller tegen hoofdpijn of een paar keelpastilles wordt het niet. Ook wat alcohol betreft, houden de kandidaten het rustig. We hebben gin-tonic in huis, maar meestal wordt die pas na de opnames bovengehaald. Dit seizoen stond alleen Amelie Albrecht er op om telkens een uur voor de opnames een Duvel te drinken.

“Het zou ook geen goed idee zijn om onder invloed in je stoeltje te gaan zitten. Concentratie en focus zijn essentieel om het goed te doen in De slimste mens. De opname voor één aflevering duurt zowat twee uur en is meestal één groot circus. Het is moeilijk om in die omstandigheden het hoofd koel te houden.”

Vanden Bempt: “Het is op bepaalde momenten echt hilariteit alom. Tot Erik plots droogweg zegt: ‘Tijd voor de volgende fotoronde.’ Dan moet je snel kunnen schakelen. Dat zie je ook vaak bij de Open Deur-ronde. De filmpjes met die BV’s zijn vaak compleet van de pot gerukt, maar op het eind komt er wel nog een serieuze vraag die je moet beantwoorden. Ook de jury kan een storende factor zijn. Wim Lybaert beweert bij hoog en laag dat hij eruit is gespeeld door de constante afleidingsmanoeuvres van Stefaan Degand, die bij hem in de jury zat.”

Smeets: “Die jury is echt wel een factor. Sommige kandidaten zijn daar echt bang voor. Daarom proberen we hen voor de opnames ook even aan elkaar voor te stellen. Dan is de schok minder hard wanneer er tijdens de opnames een grove opmerking valt.”

Worden grappen die niet goed vallen uit de aflevering geknipt?

Vanden Bempt: “Er kan altijd geknipt worden. Behalve de antwoorden op de vragen, natuurlijk. We brengen geen dingen op het scherm waar de kandidaten of de juryleden zich niet goed bij voelen.”

Van Cleemputte: “In de ambiance van zo’n opname wordt er soms meer gezegd dan de bedoeling was.”

Vanden Bempt: “Dit seizoen maakte iemand bijvoorbeeld een opmerking over zijn ex, waar hij zich achteraf zorgen over maakte. Die hebben we er uitgeknipt.”

HET STUDEREN

Geven jullie de kandidaten studietips?

Smeets: “Ja, ‘volg het nieuws’ is zo’n klassieker. En oefenen op het herkennen van gezichten is altijd handig. We raden hen ook aan een wereldkaart op het toilet te hangen. We vragen geregeld naar buurlanden, dan helpt het als je telkens je op het toilet zit zo’n kaart hebt bestudeerd.”

Vanden Bempt: “De app is ook een goed hulpmiddel. Jelle Vossen is daar dit seizoen vaak mee bezig geweest. Hij heeft het in het programma dan ook goed gedaan.”

Verbelen: “Het komt erop aan te mikken op haalbare dingen. Geschiedenis bijvoorbeeld is veel moeilijker op te frissen. Of neem nu sport. Als je daar niets mee hebt, kun je die achterstand nooit meer bijbenen.”

Van Cleemputte: “In de maanden na Jannes bezoek krijg ik nog vaak telefoon. Van kandidaten die me vragen of het nut heeft om de dvd’s van De Pré Historie te bekijken, bijvoorbeeld.”

De Pré Historie?

Van Cleemputte: “Kobe Ilsen gaf de dvd’s ooit door aan Gilles Van Bouwel, en sindsdien hoor ik dat kandidaten die doorgeven aan elkaar. Of ze die afleveringen daadwerkelijk allemaal bekijken, weet ik niet.”

Wat zeg je als een kandidaat vraagt of dat nut heeft?

Van Cleemputte: “Dan hou ik het op een neutraal: ‘Als je daar tijd voor hebt.’ (lacht) Maar eigenlijk is het de investering niet waard.”

Vanden Bempt: “Je kunt je tijd beter gebruiken om na te denken over de tactiek die je wilt toepassen. Dat levert meer op dan in het wilde weg dingen te studeren die misschien weleens zouden kunnen passeren.”

Verbelen: “Dat we voor onze vragen de inspiratie niet uit één bron halen maakt het voor de kandidaten moeilijk om zich voor te bereiden. Ik heb die dvd’s van De Pré Historie nog nooit gezien. Het kan altijd dat er in de quiz een beeldfragment terugkomt dat ook op zo’n dvd staat, maar dan is dat puur toeval.”

Van Cleemputte: “Goed voorbereide kandidaten kunnen veel stress hebben en iemand die amper gestudeerd heeft, kan er heel relaxed bij zitten. Of omgekeerd. Maar eenmaal in de studio doet iedereen toch altijd zijn uiterste best.”

Namen graag.

Verbelen: “Michèle Cuvelier was vorig jaar heel goed voorbereid. En dit jaar heeft Bart Schols waarschijnlijk het meest gestudeerd.”

Smeets: “Hij heeft een hele stapel jaaroverzichten van Knack op de kop getikt. Om die daarna in vier schriften samen te vatten. Tinne Oltmans had dat verhaal te horen gekregen en wilde hetzelfde doen. Ik heb haar dat afgeraden. We zaten al te dicht bij de opnames om daar nog aan te beginnen. Het is ook crazy om 35 jaaroverzichten te blokken. Dat wilde ik Tinne niet aandoen.”

Vanden Bempt: “Jelle Cleymans had op zijn iPad een hele map staan, vol foto’s van bekende mensen. Omdat hij van zichzelf wist dat hij moeite had om de juiste naam op het juiste gezicht te plakken.”

Verbelen: “Ook Thibault Christiaensen vond ik heel schattig. Die was niet zo fanatiek, maar dook vlak voor de opnames toch in Wikipedia. Per toeval stootte hij daar op een pagina over de val van de Berlijnse Muur. Hij ging helemaal uit zijn dak toen hij er een uur later toevallig een vraag over kreeg.”

Van Cleemputte: “Toen Filip Peeters meedeed, zat die tot vlak voor de opname in zijn loge kaartjes van het bordspel te blokken. We zien in die loges ook vaak atlassen liggen of atomaschriften volgeplakt met gekleurde post-its met aandachtspunten. Lotte Vanwezemael kwam hier aanzetten met een hele stapel uitgetypte lijstjes. Zij kreeg wel wat tips van Peter Van de Veire, die vorig jaar won. Het is fijn om te zien hoe toegewijd mensen zich soms voorbereiden.”

Zijn die ex-winnaars een vaak gebruikte bron van informatie?

Van Cleemputte: “Wie het in het verleden goed deed, wordt vaak aan de mouw getrokken door de nieuwe lichting kandidaten. Tom Waes of Kobe Ilsen lopen in aanloop naar het nieuwe seizoen wel vaker ‘toevallig’ deelnemers tegen het lijf.”

Smeets: “Julie Colpaert heeft naar het schijnt een beeldredacteur bij VTM ingeschakeld om zich zo goed mogelijk voor te bereiden. Philippe Geubels wist veel over het werelduurrecord van Victor Campenaerts dankzij een redacteur van Is er een dokter in de zaal? die hem dus blijkbaar trainde. Sympathiek van Philippe om hem in onze show daarvoor te bedanken.”

Is studeren, al dan niet fanatiek, noodzakelijk om het ver te schoppen?

Verbelen: “Je moet vooral het spel goed snappen.”

Smeets: “En niet bang zijn een fout antwoord te geven. Als je op zoek bent naar trefwoorden, kun je maar beter zo veel mogelijk dingen roepen. Ook al zit er soms een belachelijk antwoord tussen. Dat kan echt het verschil maken.”

DE PLANNING

Het moet een gigantische puzzel zijn om alle kandidaten en alle juryleden op het juiste moment in de studio te krijgen.

Van Cleemputte: “Wanneer we een kandidaat vastleggen, is mijn eerste vraag: hoe ziet je najaar eruit?”

Vanden Bempt: “Voor de meeste tv-programma’s moeten die BV’s één dag vrijhouden. Bij ons zijn dat er meteen vier. Zo kunnen ze minstens acht afleveringen spelen zonder agendagewijs in de problemen te komen.”

Van Cleemputte: “En de vier dagen waarop we de finale inblikken, moeten ze allemaal sowieso vrijhouden. Je weet immers nooit wie het tot in de finale schopt.”

Verbelen: “En dan is er de jury nog.”

Van Cleemputte: “Dat is meer dan zomaar kijken wie kan. Je wilt leuke combinaties maken of juryleden samenzetten met een kandidaat met wie ze een connectie hebben.”

Vanden Bempt: “Jelle De Beule wilde graag in een aflevering met Lieven Scheire. En James Cooke wilden we aan André Hazes koppelen. Die twee kennen elkaar van Gert Late Night. Dan weet je dat er een paar leuke anekdotes naar boven komen.”

Je kunt je er als kandidaat ook altijd laten uitspelen als je agenda iets te vol loopt.

Van Cleemputte: “We laten geen kandidaten starten van wie we weten dat hij of zij eigenlijk niet lang kan doorgaan. Dan proberen we ze liever volgend jaar vast te leggen. Maar van Astrid Stockman wist ik dit jaar bijvoorbeeld dat ze een van de finaledagen niet kon. Ze had een concert in Frankrijk in haar agenda staan. Zodra ik zag hoe goed ze het deed, ben ik meteen naar een nieuwe datum gaan zoeken.”

Ook Bart Hollanders schrok zichtbaar na de mededeling dat hij nog eens moest terugkomen tijdens de finaleweken.

Van Cleemputte: “Dan hoor ik hem zeggen: ‘Ik had eigenlijk andere plannen’, terwijl ik weet dat hij die dagen vrij had moeten houden. Kandidaten denken vaak: ik haal die finale toch niet. Dan beginnen ze hun agenda vol te plannen, met alle gevolgen van dien.”

Hoe los je dat op?

Verbelen: “Frances Lefebure is ooit achterop een motorfiets vanuit Antwerpen naar de studio gebracht.”

Vanden Bempt: “Een kunstgreep die we ook bij Frank Boeckx hebben toegepast. Die moest met Anderlecht een oefenmatch in Nederland spelen en zou met de wagen nooit op tijd in Vilvoorde zijn geraakt. En nog voor onze tijd is er zelfs een finale met Bart Peeters ’s nachts opgenomen. Die had een optreden en kon pas daarna naar de studio komen. Uiteindelijk zijn die opnamen pas om drie uur of zo gestart.”

DE TOEKOMST

De vraag van één miljoen: hoelang kan De slimste mens nog mee?

Van Cleemputte: “Zolang het plezant blijft, zolang we kandidaten vinden en zolang er mensen blijven kijken.”

Smeets: “De mensen die afhaken zeggen dan ‘het is toch elk jaar hetzelfde’. Maar dat is helemaal niet zo. We hebben dit jaar bijvoorbeeld een heel uitgebreide jury met mensen als Wim Opbrouck, Margriet Hermans of Jeroen van Koningsbrugge. Op die manier sluipen er nieuwe vormen van humor het programma binnen. Dat houdt het fris.”

Vanden Bempt: “Ik krijg die vraag heel vaak en eigenlijk begrijp ik dat niet goed. Er wordt toch ook elk jaar een Tour de France gereden? Er is toch ook elk jaar opnieuw een voetbalcompetitie? Met telkens dezelfde ploegen dan nog. Waarom zou ook De slimste mens dan niet elk jaar mogen terugkeren?”