Waarom uiterst rechts geen goede relatie heeft met vrouwen

Het was alweer een tijdje geleden, maar dinsdag stonden alle schijnwerpers toch weer eens gericht op Jeff Hoeyberghs. De plastisch chirurg en mediafiguur gaf vorige week een lezing voor de radicaal-rechtse studentenvereniging KVHV. Toen kwam er al kritiek op zijn uitspraken, maar de storm was pas compleet toen maandag een filmpje verscheen op de sociale media. Dat bleek een compilatie van enkele bijzonder bedenkelijke uitspraken. Een kleine bloemlezing. “Vrouwen willen wel de privileges van de mannelijke bescherming en het mannelijke geld, maar ze willen hun benen niet meer opendoen.” En: “Je kan een vrouw niet als een gelijke behandelen zonder haar slaaf te worden.” Of nog: “Wetenschappers zijn meestal mannen. Bij vrouwen komen daar steeds emoties tussen.”

Grab ’em by the pussy

Die uitspraken zorgen nu voor een lawine aan tegenkanting, al lijkt er tijdens die lezing geen vuiltje aan de lucht. In het filmpje worden Hoeyberghs’ stellingen onthaald op gelach. Het publiek bestond waarschijnlijk vooral uit leden en sympathisanten van de radicaal-rechtse studentenvereniging KVHV, die de lezing organiseerde. Hoeyberghs’ uitspraken werden daar niet als een probleem onthaald, al hoeft dat niet noodzakelijk te verbazen. Vrouwonvriendelijkheid lijkt een plaats te hebben in het radicaal-rechtse universum. De internationale voorbeelden zijn overbekend, met Donald Trump op kop. Grab ’em by the pussy, weet u wel. Zijn Braziliaanse ambtgenoot Jair Bolsonaro doet niet onder. Hij zei ooit over een parlementslid dat ze “het verkrachten niet waard is. Ze is zeer lelijk.”

Dat zijn zeer extreme voorbeelden, toch zien we dat ook dichter bij huis. Al worden die hier meestal minder agressief verkondigd. De Italiaanse radicaal-rechtse partij Lega van Matteo Salvini lag dit voorjaar nog onder vuur voor een flyer die een lokale afdeling verspreidde, uitgerekend op Vrouwendag. Dat pamflet stelde dat vrouwen die zich toeleggen op ‘zelfontplooiing’ een bedreiging vormen voor hun ‘natuurlijke rol’, omdat dat een ‘haatdragende houding tegenover mannen’ kan veroorzaken. Salvini excuseerde zich achteraf voor de flyer.

In Nederland neemt Thierry Baudet, leider van Forum voor Democratie, evenmin een blad voor de mond. Dat blijkt uit een essay dat hij eerder dit jaar schreef over de roman Sérotonine van Michel Houellebecq. Daarin verwerpt Baudet het vrouwelijke streven naar carrière en financiële onafhankelijkheid. Want dan wijst ze “haar traditionele rol als ondersteuning van de man” af. In 2014 schreef hij in een opiniestuk dat vrouwen niet alleen maar met respect willen worden behandeld door hun sekspartner, maar dat “de realiteit is dat vrouwen overrompeld, overheerst, ja: overmand willen worden”.

Een verwant beeld kwam ook bovendrijven in de Pano-reportage over Schild en Vrienden. De uitzending bracht een karrenvracht aan niet enkel racistische, maar ook seksistische posts uit privéchatgroepen naar boven. Zo moeten vrouwen vooral knap zijn en voor nageslacht zorgen, omdat de “echte vooruitgang” van mannen komt, verwoordde een van de gebruikers het. Het lijstje voorbeelden is ellenlang. Het lijkt dus niet over toeval of uitzonderingen te gaan. Er lijkt wel een patroon in te zetten: uiterst rechts en seksisme, een goed huwelijk?

De baarmoeder van de natie

Het is een link die ook populisme-expert Cas Mudde legt in zijn nieuwe, gelauwerde boek The Far Right Today. Hij ziet het begrip ‘familialisme’ als grondvest voor het wereldbeeld van uiterst rechts. Dat werd door de Duitse socioloog Andreas Kemper gedefinieerd als “een vorm van biopolitiek die het traditionele gezin als fundament ziet van de natie en de individuele reproductieve en zelfbeschikkingsrechten van de vrouw onderwerpt aan de normatieve vraag van voortplanting van de natie”. Of, zoals Mudde samenvat: “De vrouw is eerst en vooral de baarmoeder van de natie.”

“Dat past in het idee van de vervangingstheorie”, knikt professor Sarah de Lange, expert populisme aan de Universiteit van Amsterdam. “Westerse vrouwen krijgen steeds minder kinderen, dus is het voor migranten makkelijker om ons te vervangen door zelf meer kinderen te krijgen. Dat is althans het idee. Al wordt dat niet overal op dezelfde manier ingevuld. In het meer zuidelijke Europa met sterke katholieke wortels, die ook in Vlaanderen aanwezig zijn, is die kijk veel traditioneler dan in het noorden. Maar dat basisidee vind je wel degelijk terug bij zowat elke groep of partij van uiterst rechtse populisten.”

Wat rechts en radicaal is, heeft dus wel degelijk een ander vrouwbeeld. “Maar dat uit zich niet altijd in een misogyne benadering van de vrouw”, waarschuwt De Lange. “Dat vind je vooral bij groepen die dicht tegen de alt-right-beweging aanzitten. Dat zijn dan ook vaak groepen met een sterke oververtegenwoordiging van mannen. In Nederland is Thierry Baudet een goed voorbeeld. In zijn romans en essays zie je echt ideeën terugkomen over de vrouw die de man probeert te knechten door hem geen seks te geven. Die zeer vrouwonvriendelijke benadering leeft bij een deel van hen, maar ze zijn op dat vlak niet allemaal hetzelfde.”