Vieze boekjes in de bib: ‘Na WO II vierde het genre van de naziporno even hoogtij’

“Kom godverdomme klaar, anders is de kiek mislukt, zei ik. Ik kom, ik kom, kreunde ze, terwijl mijn lat weer half in haar kutje zat, onbeweeglijk zoals ze gevraagd had. Het gezoem in de Leica hield op en ik voorzag een snapshot van een maf vingerende vrouw, gevogeld door een innerlijk doodverbaasde man.” Een ongezouten fragment uit de pornoroman De fotograaf, in 1972 neergepend door de mysterieuze Claus Trum. Wie verstopte zich achter deze schuilnaam? “Jef Geeraerts”, lacht curator en KUL-onderzoeker Karen van Hove, die zich voor haar doctoraat verdiept in het pornografische werk van literaire auteurs. “Hij heeft er toen zelfs 120.000 frank voor gekregen, voor die tijd een serieus bedrag. Geeraerts schreef het na zijn successen met Gangreen 1. Maar geef toe, de stijl is wel erg pulpy. Het was de Antwerpse uitgever Walter Soethoudt die Geeraerts had benaderd.”

Boekhandelaarszoon Soethoudt was tijdens de sixties en seventies zowat de ongekroonde koning van de Vlaamse pornoroman, jonglerend met verzonnen imprints. Hij schreef er zélf een hele batterij onder koddige pseudoniemen als Dunald Dock of Winnetou Stradevarus. Maar Soethoudt zette ook duchtig literaire auteurs als C.C. Krijgelmans, Freddy De Vree, Louis Ferron en Heere Heeresma aan het werk. “Bovendien zocht hij enig sérieux met vertalingen van Markies De Sade en andere canonieke porno”, aldus Van Hove. Geen wonder dat Soethoudt op de prikkelende expo Porno, pulp en literatuur in de Antwerpse Erfgoedbibliotheek een prominente plek krijgt. Via sobere witte omslagen met zwarte belettering (let op bijvoorbeeld K-Anaal van de Liefde, Anusje van Alles of Penis in Excelsis) poogde hij de toen erg waakzame censuur en douane te misleiden.

De beroemde rieten Emmanuelle-stoel van Sylvia Kristel en een levensgrote “Schat, ga je mee?”-pancarte lokken je de statige Nottebomhzaal van de Erfgoedbibliotheek binnen. Het moet gezegd: de somptueuze bibliotheek leent zich uitstekend voor enige duistere erotische manoeuvres. “Een lang verzwegen deel van de Vlaamse cultuurgeschiedenis”, beloven Van Hove en medecurator Dirk van Duyse. “Lustopwekkende literatuur werd ook in Antwerpse bibliotheken lang achter slot en grendel bewaard. Ze vonden een onderkomen in de zogenaamde ‘Hel.’”

Verboden en obscure pornoblaadjes als Sex Top, Sexy West, Shocking, De Mascotte of Nimph  liggen hier nu zij aan zij met goedkope seksromannetjes als Klamme Jane, Voor de benen van de Markiezin of Explosieve blondjes. Suggestief of expliciet, clandestien of bovengronds? Er is voor elk wat wils. Zelfs schunnige carnavalslp’s met titels als Draaien rond een gaatje, erotische speelkaarten of vernuftige seksspeeltjes van weleer zijn te bewonderen.

Naziporno 

Opvallend is hoe de pulpporno bulkte van de clichés. “Zwarte mannen schilderde men af als groot geschapen primitievelingen en homoseksualiteit als ziekelijke perversies”, merkte Van Hove. “Nog merkwaardiger vanuit hedendaags perspectief is hoe na WO II het genre van de naziporno even hoogtij vierde. Ook pedofilie werd vlotjes getolereerd.” De heimelijk verhandelde pornoblaadjes fungeerden als pure gebruikslectuur. “Vrouwen werden gereduceerd tot gebruiksvoorwerpen én de overdrijving was de ultieme stijlfiguur. Ik vraag me trouwens af of veel van die mannelijke auteurs wel wisten hoe de vrouwelijke anatomie eruit zag”, grinnikt Van Hove. “Vrouwen ejaculeren erop los en hebben mini-erecties. Ze wisten duidelijk niet altijd de klepel hangen.” Maar er viel goed geld te verdienen met het seksuele bandwerk. “Broodschrijver Frank van Dijck slaagde er zelfs in om een tijdlang de paters van Averbode voor het lapje te houden. Zijn pornowesterns herwerkte hij zonder scrupules tot ‘gekuiste’ Vlaamse Filmpjes voor de jeugd. Tot de katholieke uitgeverij erachter kwam.”

Hoewel de expo start in de late zeventiende eeuw en ook frivole libertijnse traditie en artistieke naakstudies aan bod komen, ligt de klemtoon toch op de jaren 1955-1975. “De ware hoogdagen van de geschreven porno in Vlaanderen. Al gold expliciete erotica toen nog als openbare zedenschennis en werd ze regelmatig vervolgd.” Daar konden ook literaire auteurs van meespreken. Neem nu het toneelstuk Masscheroen (1967) van Hugo Claus. In deze Mariken van Nieumeghen-bewerking ranselde een halfnaakte Mariken de Heilige Drievuldigheid – in de vorm van drie naakte acteurs - af. Het bleef bij één vertoning in Knokke, want het gerecht greep in. 

Ook Jef Geeraerts Gangreen I (Black Venus, 1969) werd in beslag genomen, net als De onthaarde maagd van Marcel van Maele (1972). Uiteraard ligt ook ‘viezentist’ Louis Paul Boon – met zijn voorkeur voor ‘nymfettes’ - te pronken in de vitrines met onder meer zijn parodie Mieke Maaike’s obscene jeugd (1972). In een zijkabinet kun je fragmenten van Vlaamse erotische films bekijken – onder meer Mira, naar een scenario van Claus. Al valt te vrezen dat de excerpten nu eerder de lachspieren activeren dan enige opwinding veroorzaken.

Tegenwoordig hebben we via Pornhub met één muisklik toegang tot de meest uitzinnige pornovarianten. Papieren erotiek lijkt daarmee ferm op zijn retour. Valt daarom het hedendaagse gedeelte van de expo wat mager uit? Een fotoboek van Marc Lagrange, een verdwaald P-magazine, vederlichte erotica van Isabelle Dams… Tja. Maar waar blijft bijvoorbeeld het recente Bloeiende Agatha van Frank van de Veire of de erotische verhalen die wijlen Thomas Blondeau verzamelde in Hard en teder? “De zeden ten tijde van de seksuele revolutie waren zeker een stuk losser”, concludeert Van Hove. “Toch gaat het er nu gelukkig wat vrouwvriendelijker aan toe, zoals in de zogenaamde ‘porna’. Maar ook in hedendaagse erotica blijven de traditionele man-vrouwrollen overeind.”

De expo (18 +) loopt tot 14 februari. Er zijn tal van randactiviteiten en lezingen. www.consciencebibliotheek.be/nl