Gaan we na de vliegschaamte nu ook stiekemvliegen of treinpochen?
Vanuit Zweden kwam eerder al het woord vliegschaamte overwaaien. Intussen heeft het Zweedse taalinstituut “Språkrådet” de lijst met de nieuwe woorden van 2019 bekend gemaakt. Ook dit jaar zitten er bijzonder veel woorden bij die te maken hebben met de klimaatopwarming. Zullen we daarom in 2020 ook bij ons gaan spreken van treinpochen of stiekemvliegen?
Vliegschaamte is een vrije vertaling van “flygskam”. Het woord staat voor het schuldgevoel bij het reizen met klimaatonvriendelijke vliegtuigen. Het dook het voorbije jaar steeds vaker op in de Nederlandse taal. De nieuwste Zweedse woordenlijst van 2019 bevat nog meer nieuwe woorden die te maken hebben met het klimaat.
Een van de opmerkelijkste woorden is “Smygflyga”, wat vertaald kan woorden als stiekemvliegen. Zweden vliegen bijzonder veel. Na de vliegschaamte is er nu een nieuw fenomeen: het geheimhouden van een trip met een vliegtuig, het stiekem vliegen.
Daartegenover staat “tågskryta”, vertaalbaar als treinpochen. Zweedse klimaatbewuste reizigers gaan uit overtuiging de trein als alternatief gebruiken, maar wekken soms ergernis omdat ze opscheppen met hun treingebruik.
Gretaeffekten
Sommige nieuwe Zweedse woorden kennen we hier ook al. “Klimatstrejk” is bij ons klimaatstaking en “klimatnödläge” kan vertaald worden als klimaatnoodtoestand. Zelfs de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg verrijkt haar eigen taal met een nieuw woord. “Gretaeffekten” staat voor de impact die Thunberg heeft gehad op het milieuvriendelijk gedrag van burgers.
Het Zweedse taalinstituut selecteerde ook “klimatdiktatur”. Klimaatdictatuur kan uitgelegd worden als het mandaat dat internationale organisaties opeisen om beslissingen rond klimaatverandering op te leggen aan landen. Ten slotte breekt ook de “Grönt Körfält” door in de Zweedse woordenschat. Een groene rijstrook is de voorbehouden rijstrook voor gebruikers van elektrische wagen op autowegen.
"Prachtige woorden"
“Het zijn prachtige woorden, echt mooi om te gebruiken”, zegt correspondent Marcel Burger in “De wereld vandaag” op Radio 1. “Ze zijn daar hier in Zweden heel goed in."
"Maar het hoeft niet met klimaat te maken hebben. Mijn favoriet is “popcornhjärna”. Je hersenen worden als popcorn wanneer je te veel mentale indrukken krijgt bij het gebruik van de smartphone."
"En ook deze: “menskonst”. Te vertalen als menstruatiekunst, kunst gemaakt om te provoceren. Menstruatie was hier trouwens een debat waard. Het ging dan over hoe goed je kinderen moest bijbrengen wat menstruatie is.”
Beluister hier het gesprek met correspondent Marcel Burger in "De wereld vandaag":