Dave Sinardet blikt vooruit: ‘N-VA moet kiezen: de nieuwe CVP zijn of Vlaams Belang Light’

Geen vooruitblik op 2020 zonder de vraag van een miljoen: wanneer hebben we een federale regering?

“Het is totaal absurd, maar zeven maanden na de verkiezingen zitten we dus nog steeds in een informatiefase. Er zijn partijen die met een uitgestreken gezicht durven zeggen dat het nog te vroeg is om aan de echte formatie te beginnen. Compleet aberrant. Maar dat betekent dus ook dat we ten vroegste later deze maand aan de echte formatiefase kunnen beginnen, als men snel durft toegeven dat er slechts één echte optie is. Maar dan zijn we nog eens voor minstens een maand of twee formatiegesprekken vertrokken. Dus als ik een gok moet wagen, laat ons zeggen: Pasen? Dat is in het meest optimistische scenario, maar dan moeten ze nu wel stoppen met hun perceptiespelletjes. Ze willen daarmee allemaal de publieke opinie voor de eigen partij winnen, maar daarmee ondermijnen ze de collectieve geloofwaardigheid van de politiek.”

Die enige echte optie is: paars-groen plus CD&V. Gelooft u in de levensvatbaarheid van zo’n coalitie?

“Ik geloof in ieder geval dat ze kan worden gevormd. Simpelweg omdat het enige alternatief luidt: nieuwe verkiezingen. En voor alle paars-groen-oranje partijen, uitgezonderd misschien de PS, is dat een veel angstaanjagender vooruitzicht.

“Ik denk ook niet dat een coalitie met een minderheid in een van de taalgroepen een slechte zaak hoeft te zijn. Dat toont het verleden wel aan: de regering-Di Rupo had bij de start geen meerderheid aan Vlaamse zijde, maar Open Vld en CD&V werden beloond voor hun regeringswerk en na de verkiezingen van 2014 hadden ze wél een meerderheid. Hetzelfde hebben we gezien bij de regering-Martens-Gol, begin jaren 80. De PS heeft toen vanuit de oppositie niet kunnen profiteren van het feit dat de Franstaligen geen meerderheid hadden in die regering, ondanks een zwaar besparingsbeleid.

“Dat lijkt me de belangrijkste les: je kunt erg diverse partijen bij elkaar zetten, zolang er de wil is om samen te werken en een coherent beleid te voeren. De horrorscenario’s die sommigen nu schetsen bij de optie dat Open Vld en CD&V in een federale regering zonder N-VA zouden stappen, zijn dus nergens op gebaseerd. Het kan uiteraard verkeerd lopen, maar dat gebeurde met de droomcoalitie van Michel I ook. Zelfs de regering-Jambon heeft al bewezen dat met N-VA in zee gaan niet per se de beste optie is voor CD&V en Open Vld.”

Zou de Vlaamse regering, waarin CD&V en Open Vld wel bestuurt met N-VA, dat scenario overleven?

“Die zal overleven, omdat het een gedwongen huwelijk is. Nieuwe verkiezingen zijn in Vlaanderen geen optie, aangezien we een legislatuurparlement kennen. Bourgondisch (N-VA, Open Vld en sp.a, AVB) was te krap, met Vlaams Belang alleen had N-VA geen meerderheid. De regering werd niet gevormd uit goesting, maar uit noodzaak. En bovendien heeft die formatie ook historisch lang geduurd. De enige manier waarop de regering kan vallen, is als pakweg Open Vld eruit stapt. Iets waar ze al half op gehint hebben.”

Vijf jaar geleden was het CD&V dat op zijn ongemak zat binnen centrumrechts, nu vooral Open Vld. Het is opmerkelijk hoe fel de partij tegen N-VA van leer trekt.

“Open Vld heeft er inderdaad voor gekozen van zich af te bijten. Er is duidelijk een vertrouwensbreuk tussen de twee voorzitters, Bart De Wever en Gwendolyn Rutten. Maar inhoudelijk zie je ook duidelijke breuklijnen. Bart Somers, minister van Samenleven, moet een programma uitvoeren dat niet helemaal het zijne is en daarover ook nog een perceptiestrijd moet voeren met N-VA. Zij willen aantonen dat ze wat betreft integratie voor Vlaams Belang Light gegaan zijn, Somers overgiet alles met een Mechels progressief sausje. Dat is zowel voor Open Vld als voor N-VA niet evident.

“Maar ik denk dat je niet mag onderschatten hoe ongemakkelijk CD&V zich voelt. De besparingen die Wouter Beke moet doorvoeren op Welzijn: het is toch heel moeilijk te verklaren dat je bespaart op zo’n domein terwijl de zelfmoordcijfers hier bij de hoogste van heel Europa zijn? Dat is de paradox in het hele verhaal ook. CD&V heeft een heilige schrik om in een federale regering te stappen zonder N-VA, maar tegelijk voeren ze in de Vlaamse regering een beleid uit dat niet uit te leggen valt. Ik denk dat CD&V op een paar maanden tijd al meer schade opgelopen heeft in deze Vlaamse regering dan dat ze in een paar jaar paars-oranje-groen kunnen doen.”

Open Vld en CD&V  hebben volgens u al spijt dat ze in de regering-Jambon zijn gestapt?

“Dat denk ik niet, besturen is altijd de eerste betrachting van een partij. Maar ik denk wel dat ze allang doorhebben dat dit niet de weg is naar de snelle wederopstanding. De stempel van N-VA is veel groter dan tijdens de regering-Bourgeois.

“Dat vond ik zo frappant aan die uitspraken van Jambon over de asielzoekers die met hun kindergeld een huis zouden kunnen kopen. Hij poneert dat als ware het een erfenis uit een ver links permissief verleden, een aberratie waar hij niks mee te maken heeft. Terwijl het soepele regime net door de vorige Vlaamse regering is ingevoerd.”

De uitspraken kwamen Jambon op forse kritiek te staan, maar hij zit nog wel steeds op het Martelarenplein. Zijn we zo gewend aan fake news?

“De reprimande van Rutten was er niet naast en bij CD&V wordt er ook serieus gemord. Maar bij N-VA sluit men intern uiteraard de rangen. Toch zouden ze daar ook eens moeten gaan beslissen wat voor partij ze eigenlijk willen zijn: Vlaams Belang Light of de nieuwe CVP? Strategisch is het voor N-VA misschien lange tijd verstandig geweest om op die twee benen te hinken, zolang Vlaams Belang verslagen leek. Maar in de huidige context, met een sterker VB, denk ik dat ze de keuze weleens zullen moeten maken.

“Sowieso is het heel problematisch dat een regeringsleider fake verhalen de wereld in stuurt die mensen tegen elkaar opzetten en normaal gezien door extreem-rechts gevoed worden. De uitleg dat zoiets niet wetenschappelijk correct moet zijn, is hetzelfde als zeggen dat je mensen eender wat mag wijsmaken. In tijden van populistische retoriek gebaseerd op leugens, denk ik dat politici toch moeten zorgen dat ze aan de juiste kant blijven staan van de geschiedenis.”

2019 was ook het jaar waarin de samenleving nog meer polariseerde. Hoe ziet u dat evolueren?

“Men zegt inderdaad vaak dat de polarisering nooit erger was dan vandaag, maar dat wil ik wel graag nuanceren. Misschien is de samenleving nu meer verdeeld dan twintig of dertig jaar geleden, maar plaats dat eens in een breder historisch perspectief? Tijdens de Schoolstrijd lustten katholieken en vrijzinnigen elkaar rauw. Het referendum over de terugkeer van Leopold III: daar zijn doden bij gevallen. Ten tijde van de verzuiling was de samenleving ook erg verdeeld. Ik herlas onlangs de biografie van Camille Huysmans, de gewezen socialistische kopman. Hij werd in de liberale pers beschuldigd ‘een vuile kapitalist’ te zijn omdat hij een duur huis had gekocht. Vervolgens haalde hij ongemeen hard en plat uit naar die liberale hoofdredacteur, daar zou hij nu zwaar voor worden aangepakt.

“Maar het is niet omdat die polarisatie niet nieuw is dat we ze niet moeten betreuren. Ik maak me er wel zorgen over dat steeds meer thema’s verstrikt geraken in een cultuurstrijd, zoals sinds kort nu ook het klimaatdebat. Het rationele debat moet plaats ruimen voor karikaturen en karaktermoorden. Dat gaat de kant uit van de scherpte waarmee het integratie-en migratiedebat nu al dertig jaar gevoerd wordt en daar zijn we nog geen millimeter mee opgeschoven al die tijd.”

Actrice Maaike Neuville schreef naar aanleiding van de besparingen in de cultuursector een boze open brief over hoe de politiek werkt. Ze vergeleek politici met kleine kinderen in een speeltuin. Deelt u haar verontwaardiging?

“Ik probeer antipolitieke gevoelens altijd te bestrijden. Maar ik moet zeggen dat ik het de laatste zeven maanden heel moeilijk heb gekregen om nog begrip te tonen. Ik probeer nu op te passen dat expliqueren niet legitimeren wordt. Ik vind ook dat er een probleem is met politici die vastzitten in de logica van partijpolitieke belangen. Maar de kritiek mag wel verfijnd zijn: ik weet niet of politici met kleuters vergelijken niet per se zoden aan de dijk zet.”

Is ons huidige politieke bestel op zijn grenzen gestoten?

“We kijken te veel naar de Belgische situatie vanuit onze eigen navel, vind ik. De uitslag van onze verkiezingen is niet uitzonderlijk maar vergelijkbaar met die in andere Europese landen. Radicale anti-establishmentpartijen kennen succes, traditionele partijen kwijnen weg, maar dat het partijstelsel evolueert is ook maar logisch als de samenleving evolueert. 

“Ik geloof in ieder geval niet dat een staatshervorming ons naar het grote bestuurlijke Walhalla zal brengen. Het enige wat de vorige staatshervormingen hebben opgeleverd is meer complexiteit. Waarom zouden we nu plots wel een staatshervorming krijgen die gebaseerd is op efficiëntie en coherentie? Waar we wel een kentering bereikt hebben: als er vandaag door het gros van de partijen gepraat wordt over het hervormen van de staat, hebben ze het ook over herfederaliseren. Ik heb het al getweet bij wijze van boutade, maar straks gaat N-VA nog de enige partij zijn die geen staatshervorming meer wil, omdat ze niet kwijt wil wat ze nu hebben.”

Ziet u lichtpuntjes voor 2020?

“Positief zijn in elk geval de democratische protesten in Hongkong, Libanon en Chili. Ook in België is zeker niet alles kommer en kwel. Maar ik vind dat we met een soort welzijnscrisis zitten die serieus onderschat wordt. We hebben zulke hoge zelfmoordcijfers, het aantal burn-outs en psychische problemen stijgt. Daar wordt politiek heel weinig op gefocust terwijl het mensen recht in het hart raakt. Economische en fiscale kwesties zijn natuurlijk belangrijk, maar is 10 euro netto meer of minder per maand je grootste zorg als je ouders in een zorginstelling zitten waar niet goed voor hen gezorgd kan worden?”

Hoe kunnen we het in 2020 beter doen?

“Als we het komende jaar wat meer met elkaar praten in plaats van over elkaar, dan komen we al een heel eind. Een regering zou natuurlijk ook leuk zijn.”