‘Je zal bij ons geen waarheid vinden, wel hoop’: Anthony Bosschem over ‘Zwijgen is geen optie’

“Dit is wel heel echt.” Zo introduceert Anthony Bosschem op Facebook de link naar Bol.com waar iedereen zijn allereerste boek Waarom zwijgen geen optie is kan bestellen. Mensen reageren met ‘vind-ik-leuks’ en gelukwensen. Tussen al het enthousiasme ook een paar kritische stemmen. Zo zegt iemand: “Voor Bol.com is zwijgen helaas wel nog steeds een optie... Laat zeker de kans niet liggen om het via de zelfstandige boekhandels te promoten. Lokale verankering is een van de pijlers van duurzaam ondernemen.”

Zijn ijdelheid nam de bovenhand, verdedigt Bosschem zich op Facebook. Het boekje zal ook in zoveel mogelijk zelfstandige boekhandels verschijnen. Er is nu ook een eigen webshop “waar het verpakt en verstuurd wordt door flinke in België belasting betalende mensen”.

Bosschem glimlacht als we hem de reactie voorleggen. “Zalig, hé. Een terechte opmerking. Maar eigenlijk maakt die persoon een veel groter punt. De verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor de wereld ligt vandaag te veel bij mensen die daar de macht niet voor hebben. Voor een politicus moet dat de max zijn (lacht). Doe maar! Maak u maar kwaad op elkaar.”

Laat net dat het punt zijn waar ‘Zwijgen is geen optie’ (Zigo) zich al drie jaar tegen verzet. De kans is groot dat u in de afgelopen weken of maanden via sociale media of op aanraden van een vriend(in) op gesprekken bent gebotst met gasten als Stefan Hertmans, Francesca Vanthielen of Hans Bourlon. Zigo probeert door middel van interviews met bekende en minder bekende mensen aan te tonen dat er hoop is. Het wil actief burgerschap aanwakkeren en mensen de moed geven om de complexe wereld te blijven doorgronden. Ondanks het falen van bijvoorbeeld politici.

En dat lijkt steeds beter te lukken.

In 2019 werden de online-interviews van Zigo vier miljoen keer bekeken. Rutger Bregman, de bekende Nederlandse historicus, stopte zijn lof voor het jonge mediamerk niet onder stoelen of banken. Van op zijn Facebook-pagina: “Was te gast in misschien wel het beste interviewprogramma van Vlaanderen: Zwijgen is geen optie. Anderhalf uur lang, gratis voor iedereen te bekijken en/of te beluisteren. Ik vond het een eer om te gast te zijn.”

In totaal zijn er meer dan 17.000 mensen geabonneerd op de wekelijkse nieuwsbrief. Daarin wordt elke keer een vers interview geïntroduceerd. Dat zijn in mediatermen relatief bescheiden grootteordes. Puur om een idee te geven: een aantal nieuwsbrieven bij De Morgen worden naar meer dan 200.000 mensen uitgestuurd. Ook dat is in vergelijking met andere media bescheiden.

Hippe start-up

Als er nu één ding is waar Anthony Bosschem zo weinig mogelijk om maalt, dan zijn het zulke cijfers. “We zijn vrijbuiters in een groot medialandschap.” Die ‘we’ slaat in de eerste plaats op Tom Mahy en Bosschem zelf. De twee jeugdvrienden wisten in 2016 één ding zeker: ze wilden samen iets uitbouwen. Iets met betekenis. Ze zouden allebei vader worden en kwamen tot een vaststelling: “Ons kind komt in een krot terecht. De wereld is een krot.”

Bosschem kwam bovendien tot het inzicht dat hij tot dan toe nog maar weinig had gedaan om dat krot te helpen opsmukken. Meer zelfs, als jonge gast had hij maar één doel: een bedrijf oprichten, het snel doen groeien en voor veel geld verkopen. Dat geld zou hij niet gebruiken om te rentenieren, of om in een nieuw bedrijf te investeren. Neen, hij zou er privélessen mee kopen. Als tiener haatte hij school. Alles ging te traag. Hij kapte na een tweede C-attest in het vijfde middelbaar met school.

Hij heeft het uiteindelijk twee keer geprobeerd: een bedrijfje met een hippe naam oprichten en doorverkopen. Noch met Youreka!, een consultancybedrijf in de reclamesector, noch met Darwin Analytics, een data-analysebedrijf, is Bosschem in zijn opzet geslaagd. “Vooral na het einde van Darwin was ik daar kapot van. Wij hadden enkele honderdduizenden euro opgehaald, er werkten een aantal werknemers voor grote klanten zoals Microsoft en Artsen Zonder Grenzen.” Darwin ontwikkelde technologie die bedrijven op basis van data wilde helpen om beter te communiceren. “Uiteindelijk bleken er te weinig klanten bereid om daarvoor te betalen. Bovendien hebben we de kosten voor de ontwikkeling van het product onderschat.”

Er zat maar één ding op. Als Bosschem die privélessen écht wilde realiseren, dan moest hij ze zelf organiseren en openbaar maken. Een tafel, twee stoelen en een camera was in principe alles wat hij nodig had. “Net voor ik vader ben geworden, had ik een lijst gemaakt van mensen van wie ik dacht: zij delen de analyse dat het niet bepaald goed gaat met de wereld. Maar ze raken er niet door verlamd. Mensen van wie ik vermoedde dat ze hun brein niet verdoven met een avondje Netflix om de miserie te vergeten. Maar mensen die in hun vakgebied een steentje proberen te verleggen om van deze wereld een betere plek te maken.”

Door zulke gasten uitgebreid aan het woord te laten, wilden Bosschem en Mahy in de eerste plaats zichzelf en nadien anderen inspireren. Ze klopten aan bij televisiestudio’s en mediabedrijven met de vraag of niemand in het format geïnteresseerd zou zijn. Al snel werd duidelijk dat ze op zichzelf aangewezen waren. Wie zit nu op een zoveelste online-interviewformat te wachten?

Moed getankt

De eerste test was een interview met Murielle Scherre, oprichtster van het lingeriemerk La fille d’O. En die was er meteen op. “We hadden onszelf een target gezet van 500 views. Enkel dan zouden we er effectief mee doorgaan.” De teller liep al snel op tot 13.000. “Ik herinner me dat ik voor het eerst écht fier was op mezelf. Niet omwille van het aantal kijkers, maar omwille van het eindproduct.”

Na die eerste aflevering voelden Mahy en Bosschem dat ze een gevoelige snaar hadden geraakt. Ze raakten voldoende overtuigd om hun spaargeld bijeen te leggen en zich voltijds toe te leggen op hun droom. Daar hebben ze vier jaar later nog steeds geen spijt van. Vandaag is Zigo uitgegroeid tot een bescheiden mediabedrijf, met vijf werknemers in dienst.

Als we Bosschem vragen naar een verklaring van dat succes, blijft het even stil, wikt en weegt hij zijn woorden. “Weet je wat zo moeilijk is vandaag? Luidop twijfelen. Waar kan dat nog?” Hij benadrukt dat mensen geen waarheid zullen vinden in de gesprekken die hij voert. Daar bestaan volgens hem al voldoende media voor. ‘Zwijgen is geen optie’ is voor veel mensen een warm dekentje in een kille samenleving.

Plots vertelt hij over Fatima.

“Fatima was bij ons te gast om het interview met acteur Rashif El Kaoui bij te wonen.” Daarin vertelt El Kaoui hoe moeilijk hij het persoonlijk heeft gehad en soms nog heeft met zijn migratieachtergrond. “Fatima vertelde me dat ze op de VDAB werkt en dat het integratiebeleid er vierkant draait. Dat ze daar ongelukkig van wordt. Dankzij het gesprek met Rashif had ze opnieuw moed en hoop getankt.”  

Fatima is een van de 750 mecenassen van ‘Zwijgen is geen optie’. Ze betalen een gift tussen de 10 en 2.500 euro. “Het is dankzij giften van mensen en bedrijven dat wij die veilige ruimte om te twijfelen kunnen creëren. Ze geven ons geld zonder enige resultaatsverbintenis. Ze geven geld omdat ze ons vertrouwen.”

Er zijn enkele extraatjes. Zo worden mecenassen uitgenodigd om interviews live bij te wonen, kunnen ze elkaar ontmoeten tijdens live-evenementen en worden ze toegevoegd in afgeschermde Facebook-groepen. En er is een pin, ontworpen door Gerard van Afreux. “Laatst stond een woordvoerder van De Lijn uitleg te geven bij een staking. Met een pin op haar trui gespeld. Dan weet je zeker: met die mens valt te klappen. Die mens wil van De Lijn een betere organisatie maken.”

Het mecenaat is de enige bron van inkomsten. Bosschem en Mahy ontvingen één keer een subsidie. Maar die hebben ze teruggestort omdat ze voor dat geld niet konden leveren wat zij wilden. “We hebben het geluk dat ook sociale ondernemers zoals Piet Colruyt (die minderheidsaandeelhouder is bij Zigo, FE) in ons project geloven.” Hun gift heeft ervoor gezorgd dat Zigo niet in de val getrapt is waar heel wat creatieve bedrijfjes in vast komen te zitten: twee bedrijven tegelijkertijd runnen. Bedrijf één moet geld verdienen voor bedrijf twee. Bedrijf twee moet dromen vervullen. In heel wat gevallen slorpt bedrijf één alle energie op.

Of het model van de gift ook in de toekomst voldoende bewegingsvrijheid biedt, is maar de vraag. Aan toekomstplannen is er alleszins geen gebrek. Zo zal er vanaf nu elk kwartaal een nieuw boek bij Borgerhoff & Lamberigts uitgegeven worden. Vrienden van ‘Zwijgen is geen optie’ krijgen er zestig pagina’s om hun licht te laten schijnen op hete maatschappelijke hangijzers. Daarnaast wil het Zigo-team nog in de komende maanden ontmoetingen organiseren in heel Vlaanderen. “Daar zullen mecenassen elkaar leren kennen en samen naar een interview kijken of luisteren.”

Of er ooit politici uitgenodigd zullen worden? “Die discussie voeren we elke zes weken”, lacht Bosschem. “Maar op dit moment lijkt ons dat geen goed idee.”

Het boek ‘Waarom zwijgen geen optie is’, ligt vanaf 1 februari in de boekhandel. Het is ook te verkrijgen via de webshop van Zwijgen is geen optie.