De Nachtwacht, geschilderd in 1642, behoort tot de allerbekendste werken ter wereld. Sinds 1808 hangt het werk van Rembrandt van Rijn in het Rijksmuseum in Amsterdam. Het werk kampt vandaag met verouderingsverschijnselen, want de laatste restauratie dateert al van 1976. Het museum lanceerde daarom in juli vorig jaar ‘Operatie Nachtwacht’. Voordat de restauratiewerken kunnen beginnen, moet het schilderij eerst grondig onderzocht worden.

“We maken duizenden foto’s met een ultrahoge resolutie. Met scanners en lasers nemen wetenschappers het doek tot op microscopisch niveau onder de loep”, zegt Robert Van Langh, hoofd Conservation & Science van het Rijksmuseum. Tijdens het onderzoek hangt De Nachtwacht in een glazen ruimte. Zo kan het publiek het schilderij blijven bewonderen en tegelijkertijd de onderzoeksactiviteiten op de voet volgen.

Röntgenstralen om pigmenten te identificeren

De voorbije dagen waren er ook wetenschappers van de Onderzoeksgroep AXES (Antwerp X-ray analysis, Electrochemistry and Speciation) van de Universiteit Antwerpen aan de slag. Met hun MA-XRPD-scanner (Macro Röntgen Poeder Diffractie) bestuderen ze het meesterwerk met de hulp van röntgenstralen.

“De stralen vallen in op de kristalstructuur van de pigmenten in het schilderij”, legt onderzoeker Geert Van der Snickt uit. “De stralen worden afgebogen en teruggekaatst, wat resulteert in een uniek patroon, dat karakteristiek is voor een kristal. Zo wordt het mogelijk om, zonder het schilderij aan te raken, de kristallijne pigmenten in De Nachtwacht te identificeren. De scanner, een uniek prototype, verschaft ook belangrijke informatie over de conditie van de verflagen, en meer bepaald over de zogenaamde degradatieproducten. Die vormen zich in de loop van de tijd door chemische reacties in de verf.”

“Onze onderzoeksresultaten leveren belangrijke informatie op voor het onderzoeks- en restauratieteam van het Rijksmuseum om de staat van de verf goed in te schatten. De restauratiebehandeling zal daar dan op worden afgestemd”, zegt prof. Koen Janssens.