Voor we ons bekken ongeschikt verklaren: hoe geschikt zijn de omstandigheden waarin we bevallen?

Professor Veersema pleitte er deze week voor om de geplande keizersnede vaker op tafel te leggen als eerste bevalkeuze. Het lijdt geen twijfel dat deze arts, die zich erg betrokken toont, zoals zowat elke zorgverlener goede intenties heeft. Maar het is moeilijk niet te fronsen bij de conclusie die hij trekt uit zijn jarenlange ervaring met moeilijke bevallingen. Waar is de wetenschappelijke basis voor de bewering dat vrouwen “steeds minder geschikt zijn” om te bevallen? 

De professor verwijst in zijn interview naar een neushoorngeboorte in de zoo. De verzorgers hadden niets moeten doen, gewoon wachten en ‘s ochtends lag het kalfje in het stro. Verwijzend naar de “ontwerpfout” in het mensenlichaam, suggereerde dokter Veersema dat mensen als enigen hulpbehoevend zijn geworden bij de bevalling. Zullen we eens aan het zoopersoneel vragen of we de volgende keer als de weeën beginnen regelmatig een stel onbekende neushoorns de stal mogen binnensturen, die het licht aandoen, infusen prikken, ontsluiting checken, een monitorband om doen en de zwangere neushoorn op de rug leggen en zeggen hoe ze moet persen.Wellicht zouden de dierenverzorgers zeggen: ben je gek? Dan bevalt dat beest helemaal niet.

Bij mensen - ook zoogdieren - is zo’n behandeling echter behoorlijk gangbaar. Als we vaststellen dat mensen niet zo makkelijk bevallen als andere soorten, zoeken we de verklaring best niet bij één enkele factor.

Dokter Veersema verwijst naar de hypothese van het “obstetrisch dilemma”, waarbij de mens door het rechtoplopen een bekken kreeg dat te smal werd om dat grote mensenhoofd makkelijk door te sluizen. Deze theorie ligt de laatste jaren echter onder vuur. Een analyse van skeletten uit verschillende regio’s suggereert bijvoorbeeld dat er een grote variatie in mensenbekkens is en dat het “dilemma” waarschijnlijk een al te simpele versie is van een genuanceerder verhaal. Het bekken is ook een beweeglijke structuur die weke delen bevat en die zich in verschillende baringshoudingen ook verschillend kan gedragen. Onze standaard rugligging is vanuit het bekken bekeken geen goed idee. We staan er amper bij stil hoe dit soort praktijken mogelijk een vertekend beeld geven van geboortes.

In veel onderzoeken worden alleen bevallingen in ziekenhuis­omgevingen meegenomen. We weten dat rust, tijd, duisternis, beweging en bekende, continue zorg bevallingen vlotter laten lopen, maar dit zijn praktijken die in het huidige zorglandschap weinig voorkomen. Dat heeft niets met de intentie van zorgverleners te maken, die vaak zeggen hoe vervelend ze de spagaat vinden tussen de zorg die ze kunnen bieden en de zorg die ze willen bieden. (Het is nog wachten op mevrouw De Block en de tovertruc waarmee ze zal zorgen dat grotere materniteiten nog meer zwangeren kunnen bolwerken binnen de shiften van zorgverleners die al overbevraagd zijn.)

Dokter Veersema heeft gelijk dat er te weinig bewustmaking is rond de gevolgen van zwangerschap. Meer dan één pasbevallen moeder moet haar klachten googelen en schrikt vervolgens dat deze vaak voorkomen en hoe weinig we daarover spreken. Gynaecologische kwalen en pijnklachten - denk aan endometriose, vaginisme en bijwerkingen van de pil - zijn notoir onderbelicht en krijgen weinig onderzoeksprioriteit. Postpartumproblemen (medische problemen in de periode na de bevalling, red.) worden summier belicht in zwangerschapsbijbels. Maar het is maar de vraag of primaire keizersnedes beschermen tegen bijvoorbeeld verzakkingen. Dat is heus niet zo duidelijk. Ook blijft de arts wel erg stil over de risico’s van (herhaalde) sectio (keizersnede), een ingreep die volgens veel mensen die hem ondergingen ook al veel te veel gebanaliseerd wordt.

Het geeft moed dat de hoogleraar expliciet verwijst naar de 9 procent mensen die een psychisch trauma overhouden aan de bevalling. Maar het onderzoek dat hij citeert geeft aan dat controleverlies en je niet gehoord voelen een grote rol spelen, vaak meer nog dan wat er precies tijdens de geboorte gebeurde. De tendens tot overmedicalisering is sterk gelinkt aan een ander pijnpunt in de geboortezorg wereldwijd: een gebrek aan autonomie van de zwangere.

“Handige” rekenmodellen zijn niet alleen notoir onhandig om de variatie aan mensen en geboorten te vatten, ze gaan ook voorbij aan het feit dat zwangeren baat hebben bij zorg op maat. Zoals aangestipt door academici en de Wereldgezondheidsorganisatie zouden zorgverleners optimaal ondersteund moeten worden om de zelfbeschikking van de zwangere te bewaken. Voor alle duidelijkheid: ontzettend veel ouders zijn erg tevreden over de zorg die ze kregen. Het gaat er ook niet om één type bevalling boven het andere te verheffen. Of een zwangere vrouw nu een epidurale wil bij de eerste wee, een keizersnede of een badbevalling thuis, dat is alleen haar zaak. Er zijn echter aanwijzingen genoeg dat als zorgverleners de kans krijgen om de keuzes van zwangeren centraal stellen, dat iedereen hierbij wint. 

In plaats van te berekenen hoeveel kans mensen hebben dat de bevalling die ze willen (voor de grote meerderheid is dat nog steeds een vlotte vaginale baring) misloopt, zouden we ook kunnen vertrekken van de vraag wat we kunnen doen om hun keuzes op de best mogelijke manier te omkaderen. Uit de praktijk blijkt dat ze, als je hen die ruimte geeft, de kans grijpen en dan komt een veelheid aan voorkeuren te voorschijn. De gemene deler is vrijwel altijd dat zwangeren zich veilig willen voelen. Ze vullen dat alleen veel breder in dan hoe zorgverleners gedwongen zijn om te doen.

Uiteraard kan je in een dialoog de individuele parameters meenemen en verschillende scenario’s bespreken samen. Er zijn zeker zwangeren voor wie een keizersnede de beste optie is, maar laat de rekenmachine in de schuif. Individuele zorg die vanuit de persoon vertrekt, kost tijd en vraagt om creativiteit, maar waarom zou dit niet de moeite waard zijn? Mits goede ondersteuning en dialoog en het weten dat ze de regie hebben hoeft een afwijking van het gehoopte parcours ook geen trauma na te laten. Als wie vaginaal wil bevallen rust, tijd en bewegingsruimte zou krijgen én de kleine groep die een primaire keizersnede kiest - om eender welke reden - deze zou krijgen, zou het qua aantal keizersnedes en moeilijke bevallingen wel eens beter kunnen meevallen dan we denken met die ongeschikte bekkens.