Ontsnapte onze koning aan oplichter? Bedrog met skypende nepminister leverde Franse fraudeur 70 miljoen euro op

“Ik heb gepubliceerd en ik heb vastgoed verkocht. Men kan mij niet verwijten dat ik overtuigend kan overkomen. Wat men me hier aanwrijft, is het verleden verplaatsen naar het heden. De speurders en de procureur wéten wie de echte daders van deze oplichting zijn.”

Gilbert Chikli, vorige week, op zijn proces in Parijs. De Frans-Israëlische mythomaan en beroepsoplichter staat er met zes andere verdachten terecht op beschuldiging van oplichting. Met als voornaamste wapens: een siliconenmasker, een Europese en Franse vlag én een Skype-adres.

‘Vive la France!’

In Frankrijk liggen weinig onderwerpen zo gevoelig als de vrijlating van journalisten Didier François, Edouard Elias, Nicolas Hénin en Pierre Torres op 18 april 2014. De vier waren gegijzeld door Islamitische Staat in Raqqa. Er waren in die tijd maar weinig westerse gijzelaars die dit overkwam, dus lijkt het niet anders te kunnen dan dat het Elysée hen heeft vrijgekocht, ook al onderhandelt Parijs in principe nooit met terroristen.

De eerste telefoontjes gaan in juli 2015 richting bisschop Jean-Pierre Ricard in Bordeaux, zakenman Frédéric Guinot en de Pakistaanse imam Aga Khan IV. Elk van hen krijgt op zijn persoonlijke gsm de stem te horen van iemand die zich voordoet als Jean-Yves Le Drian, op dat ogenblik minister van Defensie in de regering van Manuel Valls (PS).

De stem excuseert zich voor het ongemak, legt uit dat er opnieuw Franse journalisten zijn ontvoerd – nu eens Syrië en dan weer Mali. Hij vraagt een donatie op een rekening in China, waarna de regering de storting integraal zal terugbetalen. Het doel is om de gijzelaars vrij te kopen zonder dat achteraf aantoonbaar kan worden gemaakt dat het de Franse regering was die betaalde.

“Ik vraag het u in naam van het Franse volk. Doe het voor uw land”, benadrukt de stem met enige pathetiek. Elk gesprek eindigt met: “Ik hoop dat ik op u kan rekenen. Vive la République, vive la France!”

Skypen met de minister

Twee mensen trappen erin. De Pakistaanse imam Aga Khan IV, van wie het vermogen wordt geschat op 1 miljard dollar, laat in februari 2016 in vijf schijven 20 miljoen euro storten. Kort daarna stort ook Corinne Mentzelopoulos van het beroemde wijnhuis Château Margaux 6 miljoen euro.

In totaal worden meer dan 150 gefortuneerden gecontacteerd, maar de meesten sturen als vanzelfsprekend aan op een persoonlijk onderhoud met de minister. Of op zijn minst een persoonlijk onderhoud met een medewerker in het Hotel de Brienne, al sinds 1817 de ambtswoning van de Franse minister van Defensie. Dat doet ook Guy-Petrus Lignac van het Bordeaux-wijnhuis Château Guadet. “Dat kan helaas niet”, kreeg hij te horen. “De minister stelt voor om te skypen.”

Lignac ziet de volgende dag op zijn scherm een figuur die sterk lijkt op Jean-Yves Le Drian, zittend achter zijn werktafel in een lichte verduisterde ruimte met de Franse en de Europese vlaggen achter zich. Pas achteraf viel het Lignac op dat de minister wel ver weg zat van de camera. En dat de kwaliteit van de verbinding zo zwak was.

Daarop aangesproken, zei de man met het masker samenzweerderig: “We zitten hier in de kelder.” De warroom van waaruit de redding van enkele Franse journalisten werd gecoördineerd.

Koning van België

Ook Guy-Petrus Lignac was geneigd om zijn land de gevraagde dienst te bewijzen, maar het bedrag lag wel érg hoog en een babbel met een vriend deed hem nog eens goed nadenken. Pierre Bellon van Sodexo stortte na de Skype-conversatie wel 2,9 miljoen euro, maar kon de transactie nog net op tijd laten blokkeren.

Sommigen namen contact op met het kabinet van Le Drian en kregen daar te horen dat ze niet de eersten en vast niet de laatsten waren die op deze manier waren benaderd.

Bij de meer dan 150 in de aanklacht in Parijs genoemde gefortuneerden wordt ook “de koning van België” vermeld. De aanklacht verheldert niet of het gaat over koning Albert of koning Filip, en op het koninklijk paleis doet het verhaal geen belletje rinkelen.

“Ik vermoed dat ze het geprobeerd hebben en dat het niet is gelukt”, zegt woordvoerster Rafike Yilmaz. “Geen van de toen op het paleis werkende mensen kan zich hier iets van herinneren. De koning op zijn gsm bellen is ook niet zo evident, dat nummer is slechts bij een zeer beperkt aantal mensen bekend.”

Maar dat geldt ook voor zakenvrouw Nicole Bru van Fondation Bru. Zij stort na haar Skype-gesprek 1 miljoen euro. Kort daarna loopt het voornaamste slachtoffer in de val: de Turkse zakenman İnan Kıraç. Hij maakt maar liefst 41 miljoen euro over en brengt de totale omvang van de fraude op ongeveer 70 miljoen euro.

Gilbert Chikli

De Franse justitie kijkt al snel naar de Frans-Israëlische beroepsoplichter Gilbert Chikli (54). Hij heeft in 2005 en 2006 al eens zo’n 7,9 miljoen euro vergaard door zich aan de telefoon voor te doen als de CEO van Galeries Lafayette, Disneyland Paris, Caisse d’Epargne en andere grote Franse bedrijven. Hij imiteerde de stem en de gebruiken van de echte CEO en praatte net zo lang in op mensen van de boekhouding tot ze buiten de normale procedures een dringende storting deden naar een onbekende buitenlandse rekening.

Chikli vluchtte al in 2009 naar de Israëlische kuststad Ashdod. Hij begon er met zijn nieuwe echtgenote een nieuw leven. Hij ontving er meermaals Franse journalisten en genoot volop van de aandacht toen regisseur Pascal Elbé in 2015 de film Je compte sur vous uitbracht. Een film over hem. De titel verwijst naar Chikli’s standaardzinnetje telkens hij als CEO het gesprek met de werknemer afrondde. Af en toe kwam hij ook met het klinkende verhaal dat hij namens de regering fondsen inzamelde voor een geheime operatie in de strijd tegen digitaal terrorisme.

In Israël zat de man met zijn dubbele nationaliteit veilig. Israël levert niet uit. Maar in 2017 beging hij de vergissing om naar Oekraïne af te reizen. Toen de politie hem er op grond van een Frans arrestatiebevel oppikte, vond ze tussen de zoektermen op zijn mobiele telefoon de woorden “masker”, “Kiev” en “silicone”.

Nieuw masker

Een gepersonaliseerd masker als op de Skype-beelden is niet in de handel. Le Drian is ook niet zo’n enorm bekende politicus, toch niet een die een vraag naar carnavalsmaskers van hem kan genereren. De aanname is dat Chikli ergens een expert heeft weten te vinden die voor enkele duizenden euro’s dit exemplaar heeft gemaakt. Volgens aanklaagster Alice Chérif waren Chikli en zijn kompaan Anthony Lasarevitch in Oekraïne voor een nieuw masker. Deze keer wilden ze volgens haar aan de slag met een masker van prins Albert van Monaco.

De bewijslast tegen Chikli berust vooral op analyses van het stemgeluid in de Skype-gesprekken. Drie experts komen tot het besluit dat het telkens om zijn stem gaat. Daartegen pleit dat kort na zijn arrestatie plots opnieuw hooggeplaatste mensen via Skype werden gecontacteerd. Zij zagen opnieuw de namaakminister in hetzelfde decor dat aan het Hotel de Brienne moest doen denken, maar vermoedelijk eerder een kamertje moet zijn geweest in Ashdod.

Op het proces in Parijs is Chikli al meermaals vergeleken met Victor Lustig, de man die in de jaren 20 de Eiffeltoren verkocht aan een schroothandelaar. Chikli zelf bleef op het proces de beschuldiging weglachen.

Aanklaagster Chérif is zich ervan bewust dat er nog medeplichtigen vrij rondlopen, te beginnen met de figuur die na de arrestatie van Chikli met het Le Drian-masker begon te skypen. “In Frankrijk zijn jaarlijks zo’n drieduizend bedrijven slachtoffer van oplichting door cybercriminaliteit”, argumenteerde ze. “Sinds 2010 is voor 752 miljoen euro weggevloeid. De fraude met de valse Le Drian is slechts een variante.”

Alice Chérif vordert veertien jaar gevangenisstraf tegen Chikli en tien jaar tegen Lasarevitch. Het verdict volgt op 11 maart.